Tổng quan nghiên cứu

Giáo dục và đào tạo đóng vai trò then chốt trong sự phát triển của mỗi quốc gia, đặc biệt trong bối cảnh toàn cầu hóa và cách mạng công nghiệp 4.0. Thành phố Erdenet, tỉnh Orkhon, Mông Cổ, với dân số khoảng 120 nghìn người, là trung tâm công nghiệp khai thác mỏ đồng lớn thứ tư thế giới, đồng thời cũng là nơi tập trung nhiều trường trung học cơ sở (THCS) với hơn 4.380 học sinh và 554 cán bộ giáo viên. Trong bối cảnh đó, việc nâng cao năng lực dạy học của giáo viên THCS trở thành yêu cầu cấp thiết nhằm đáp ứng các mục tiêu đổi mới giáo dục và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.

Nghiên cứu tập trung vào quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên các trường THCS tại thành phố Erdenet trong giai đoạn 2018-2020. Mục tiêu chính là khảo sát thực trạng, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả nhằm nâng cao năng lực chuyên môn, kỹ năng và thái độ nghề nghiệp của giáo viên. Việc này góp phần trực tiếp nâng cao chất lượng giáo dục THCS, đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình và chuẩn nghề nghiệp giáo viên.

Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho công tác quản lý bồi dưỡng giáo viên, đồng thời hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục tại địa phương trong việc xây dựng kế hoạch, tổ chức và kiểm tra đánh giá hoạt động bồi dưỡng. Qua đó, góp phần phát triển đội ngũ giáo viên có năng lực toàn diện, phù hợp với yêu cầu phát triển giáo dục hiện đại.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và phát triển năng lực nghề nghiệp của giáo viên. Lý thuyết quản lý được vận dụng bao gồm quan điểm của James Stiner, Stephen Robbins về quản lý như một quá trình hoạch định, tổ chức, lãnh đạo và kiểm soát nhằm đạt mục tiêu đề ra. Đồng thời, thuyết quản lý khoa học của Taylor nhấn mạnh sự chuyên môn hóa và quản lý chặt chẽ trong công việc.

Về năng lực dạy học, nghiên cứu áp dụng quan niệm năng lực là tổ hợp các thuộc tính tâm lý, tri thức, kỹ năng và thái độ phù hợp với yêu cầu nghề nghiệp, theo định nghĩa của Phạm Thanh Nghị và Nguyễn Đức Chính. Năng lực dạy học được hiểu là khả năng thực hiện các hoạt động dạy học dựa trên sự huy động tổng hợp kiến thức, kỹ năng và thái độ nhằm đạt hiệu quả cao trong giảng dạy.

Khái niệm bồi dưỡng năng lực dạy học được hiểu là quá trình cập nhật, bổ sung kiến thức, kỹ năng và thái độ nhằm nâng cao năng lực chuyên môn của giáo viên, dựa trên các định nghĩa của Trần Khánh Đức và UNESCO. Quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học là hoạt động của chủ thể quản lý (hiệu trưởng) tác động đến quá trình bồi dưỡng nhằm đạt mục tiêu nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý giáo dục, năng lực dạy học, bồi dưỡng năng lực, quản lý bồi dưỡng năng lực, và các chức năng quản lý như lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra đánh giá.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn. Về lý thuyết, áp dụng phương pháp khái quát hóa tài liệu, phân tích tổng hợp các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước về quản lý giáo dục, phát triển năng lực giáo viên và bồi dưỡng chuyên môn.

Về thực tiễn, sử dụng phương pháp điều tra khảo sát bằng phiếu hỏi với cỡ mẫu khoảng 554 giáo viên và cán bộ quản lý tại 20 trường THCS thành phố Erdenet. Phương pháp quan sát được áp dụng để ghi nhận hình thức tổ chức hoạt động dạy học và quản lý bồi dưỡng. Phỏng vấn sâu một số cán bộ quản lý và giáo viên nhằm làm rõ thuận lợi, khó khăn trong công tác bồi dưỡng và quản lý. Ngoài ra, lấy ý kiến chuyên gia để đánh giá tính phù hợp và khả thi của các biện pháp đề xuất.

Phân tích số liệu được thực hiện bằng các công cụ thống kê toán học như tính trung bình cộng, phần trăm để đánh giá thực trạng và hiệu quả các hoạt động bồi dưỡng. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2018 đến 2020, tập trung khảo sát thực trạng và đề xuất giải pháp quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên THCS tại địa phương.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng năng lực dạy học của giáo viên THCS: Khoảng 78% giáo viên là nữ, đa số có trình độ đào tạo chuẩn hóa và ý thức tự học cao. Tuy nhiên, năng lực dạy học chưa đồng đều, đặc biệt về kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin và áp dụng phương pháp dạy học tích cực. Khoảng 30% giáo viên chưa thành thạo trong việc thiết kế kế hoạch dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh.

  2. Thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực: Các hoạt động bồi dưỡng chủ yếu là dự giờ, bình xét thi đua, tự đánh giá và thanh tra chuyên môn, nhưng còn mang tính hình thức, chưa phát huy tính tự giác và chưa đáp ứng nhu cầu thực tế của giáo viên. Chỉ có khoảng 40% giáo viên tham gia các lớp bồi dưỡng tập trung và 25% tham gia hình thức học từ xa hoặc tự học có hệ thống.

  3. Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý bồi dưỡng: Yếu tố khách quan như nội dung chương trình THCS, điều kiện kinh tế xã hội và sự quan tâm của cơ quan quản lý cấp trên ảnh hưởng tích cực đến công tác bồi dưỡng. Yếu tố chủ quan như năng lực quản lý của cán bộ quản lý nhà trường và động lực tự học của giáo viên cũng đóng vai trò quan trọng. Khoảng 60% cán bộ quản lý nhận thức rõ tầm quan trọng của công tác bồi dưỡng nhưng chỉ 45% có kế hoạch bồi dưỡng cụ thể và khoa học.

  4. Hiệu quả các biện pháp quản lý hiện tại: Việc lập kế hoạch bồi dưỡng còn thiếu cụ thể, chưa phân bổ nguồn lực hợp lý. Tổ chức bồi dưỡng chưa đa dạng, chưa tận dụng hiệu quả các hình thức như bồi dưỡng trực tuyến, nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng. Kiểm tra, đánh giá hoạt động bồi dưỡng chưa thường xuyên và thiếu tiêu chí rõ ràng, dẫn đến hiệu quả chưa cao.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên là do sự thiếu đồng bộ trong quản lý bồi dưỡng, chưa có cơ chế khuyến khích và động viên giáo viên tự học, cũng như hạn chế về nguồn lực vật chất và nhân lực chuyên môn. So sánh với các nghiên cứu quốc tế, việc phát triển năng lực giáo viên cần được coi là một quá trình liên tục, có sự tham gia tích cực của giáo viên và sự hỗ trợ từ nhà quản lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố tỷ lệ giáo viên tham gia các hình thức bồi dưỡng, bảng đánh giá năng lực dạy học theo các tiêu chí chuẩn nghề nghiệp, và biểu đồ so sánh mức độ nhận thức của cán bộ quản lý về công tác bồi dưỡng. Những kết quả này cho thấy cần thiết phải đổi mới phương pháp quản lý, tăng cường kiểm tra giám sát và xây dựng môi trường học tập tích cực cho giáo viên.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường nhận thức và năng lực quản lý của cán bộ quản lý nhà trường: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học cho hiệu trưởng và cán bộ quản lý trong vòng 6 tháng tới nhằm nâng cao kỹ năng lập kế hoạch, tổ chức và kiểm tra đánh giá.

  2. Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng cụ thể, toàn diện và khả thi: Dựa trên kết quả khảo sát năng lực và nhu cầu thực tế của giáo viên, xây dựng kế hoạch bồi dưỡng chi tiết, phân bổ nguồn lực hợp lý, ưu tiên các kỹ năng công nghệ thông tin và phương pháp dạy học tích cực. Thời gian thực hiện kế hoạch hàng năm, có đánh giá định kỳ.

  3. Đa dạng hóa hình thức bồi dưỡng: Kết hợp bồi dưỡng tập trung, tự học, học từ xa và bồi dưỡng trực tuyến để phù hợp với điều kiện và nhu cầu của giáo viên. Khuyến khích nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng và tổ chức sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học. Thực hiện trong vòng 1-2 năm.

  4. Tăng cường kiểm tra, giám sát và đánh giá hiệu quả bồi dưỡng: Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá rõ ràng, tổ chức kiểm tra định kỳ và tổng kết rút kinh nghiệm sau mỗi đợt bồi dưỡng. Phát hiện và xử lý kịp thời các sai lệch trong quá trình thực hiện. Chủ thể thực hiện là hiệu trưởng và tổ chuyên môn, thực hiện liên tục.

  5. Huy động nguồn lực và tạo môi trường học tập tích cực: Đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ bồi dưỡng, xây dựng môi trường học tập hợp tác, khuyến khích giáo viên tự học và chia sẻ kinh nghiệm. Thời gian thực hiện dài hạn, cần sự phối hợp của các cấp quản lý giáo dục và nhà trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Hiệu trưởng và cán bộ quản lý các trường THCS: Nhận thức rõ hơn về vai trò và trách nhiệm trong quản lý bồi dưỡng năng lực giáo viên, áp dụng các biện pháp quản lý hiệu quả để nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên.

  2. Giáo viên THCS: Hiểu rõ về các yêu cầu năng lực dạy học, các hình thức bồi dưỡng phù hợp, từ đó chủ động tham gia các hoạt động phát triển chuyên môn nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục: Sử dụng luận văn làm tài liệu tham khảo về cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực giáo viên trong bối cảnh giáo dục Mông Cổ.

  4. Cơ quan quản lý giáo dục địa phương và quốc gia: Tham khảo để xây dựng chính sách, chương trình và kế hoạch phát triển đội ngũ giáo viên, đặc biệt trong việc tổ chức và quản lý các hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao việc bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên THCS lại quan trọng?
    Bồi dưỡng giúp giáo viên cập nhật kiến thức, kỹ năng và thái độ phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục, nâng cao chất lượng dạy học và đáp ứng nhu cầu phát triển xã hội. Ví dụ, giáo viên được trang bị kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin sẽ tăng hiệu quả giảng dạy.

  2. Phương pháp nào được sử dụng để khảo sát thực trạng quản lý bồi dưỡng?
    Nghiên cứu sử dụng phiếu khảo sát, quan sát, phỏng vấn sâu và lấy ý kiến chuyên gia nhằm thu thập dữ liệu đa chiều, đảm bảo tính khách quan và toàn diện trong đánh giá thực trạng.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý bồi dưỡng năng lực?
    Bao gồm yếu tố khách quan như chương trình giáo dục, điều kiện kinh tế xã hội và sự quan tâm của cơ quan quản lý; yếu tố chủ quan như năng lực quản lý của cán bộ, động lực tự học của giáo viên và cơ chế chính sách khích lệ.

  4. Các hình thức bồi dưỡng nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả?
    Kết hợp bồi dưỡng tập trung, tự học, học từ xa, bồi dưỡng trực tuyến, nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng và sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học nhằm đa dạng hóa và phù hợp với nhu cầu giáo viên.

  5. Làm thế nào để kiểm tra, đánh giá hiệu quả hoạt động bồi dưỡng?
    Xây dựng tiêu chí đánh giá rõ ràng, kiểm tra tiến độ và kết quả thực hiện kế hoạch, phối hợp các lực lượng liên quan trong đánh giá, tổng kết rút kinh nghiệm và xử lý các trường hợp không đạt yêu cầu.

Kết luận

  • Quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên THCS tại thành phố Erdenet còn nhiều hạn chế về kế hoạch, tổ chức và kiểm tra đánh giá.
  • Năng lực dạy học của giáo viên chưa đồng đều, đặc biệt về kỹ năng công nghệ và phương pháp tích cực.
  • Yếu tố chủ quan và khách quan đều ảnh hưởng lớn đến hiệu quả quản lý bồi dưỡng.
  • Cần xây dựng kế hoạch bồi dưỡng cụ thể, đa dạng hình thức và tăng cường kiểm tra giám sát.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý nhằm nâng cao năng lực giáo viên, góp phần phát triển giáo dục THCS địa phương trong giai đoạn 2021-2025.

Luận văn khuyến khích các nhà quản lý giáo dục và giáo viên tại địa phương áp dụng các giải pháp đề xuất để nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên, đồng thời mở rộng nghiên cứu để cập nhật và hoàn thiện các biện pháp quản lý bồi dưỡng trong tương lai.