Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đào tạo theo Nghị quyết số 29/NQ-TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI, việc nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên là yêu cầu cấp thiết nhằm đáp ứng mục tiêu phát triển phẩm chất và năng lực học sinh. Tại huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La, với khoảng 5 trường trung học cơ sở (THCS) tham gia nghiên cứu, công tác bồi dưỡng kỹ năng phát triển chương trình môn Ngữ văn cho giáo viên đang được quan tâm nhưng còn nhiều hạn chế. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý bồi dưỡng kỹ năng phát triển chương trình môn Ngữ văn cho giáo viên các trường THCS huyện Thuận Châu theo hướng xây dựng cộng đồng học tập, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học môn Ngữ văn. Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2022-2023 và 2023-2024, khảo sát tại 5 trường THCS tiêu biểu, với đối tượng là cán bộ quản lý, tổ trưởng chuyên môn và giáo viên dạy môn Ngữ văn. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho công tác quản lý bồi dưỡng, đồng thời góp phần phát triển năng lực chuyên môn giáo viên, nâng cao hiệu quả triển khai chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và phát triển chương trình giáo dục, trong đó trọng tâm là lý thuyết về quản lý bồi dưỡng kỹ năng phát triển chương trình môn học theo hướng xây dựng cộng đồng học tập chuyên môn. Khái niệm kỹ năng phát triển chương trình môn Ngữ văn được hiểu là khả năng thiết kế, điều chỉnh và thực hiện chương trình giảng dạy phù hợp với nhu cầu học sinh và yêu cầu đổi mới giáo dục. Mô hình cộng đồng học tập chuyên môn (CĐHTCM) được áp dụng như một phương pháp bồi dưỡng, trong đó giáo viên và cán bộ quản lý cùng nhau học tập, chia sẻ kinh nghiệm và phát triển năng lực chuyên môn trong môi trường hợp tác, bình đẳng và sáng tạo. Các khái niệm chính bao gồm: kỹ năng phát triển chương trình, bồi dưỡng giáo viên, quản lý giáo dục, cộng đồng học tập chuyên môn và chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm khảo sát bằng bảng hỏi với mẫu gồm cán bộ quản lý, tổ trưởng chuyên môn và giáo viên dạy môn Ngữ văn tại 5 trường THCS huyện Thuận Châu, với cỡ mẫu khoảng 150 người. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các trường và đối tượng nghiên cứu. Ngoài ra, phương pháp phỏng vấn sâu và quan sát được sử dụng để thu thập dữ liệu bổ sung, làm rõ các vấn đề thực trạng và đánh giá hiệu quả bồi dưỡng. Dữ liệu thu thập được xử lý và phân tích bằng phần mềm SPSS 22, sử dụng các thống kê mô tả như trung bình, độ lệch chuẩn, tỷ lệ phần trăm và phân tích tương quan để đánh giá thực trạng và mối quan hệ giữa các yếu tố. Quá trình nghiên cứu diễn ra trong hai năm học 2022-2023 và 2023-2024, đảm bảo tính liên tục và cập nhật.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng kỹ năng phát triển chương trình môn Ngữ văn của giáo viên THCS: Khoảng 65% giáo viên được khảo sát đánh giá kỹ năng phát triển chương trình ở mức khá và tốt, tuy nhiên vẫn còn 35% giáo viên có kỹ năng ở mức trung bình hoặc yếu, đặc biệt trong kỹ năng thiết kế chương trình và đánh giá kết quả học tập.

  2. Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan trọng của bồi dưỡng kỹ năng: Hơn 80% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức rõ vai trò thiết yếu của bồi dưỡng kỹ năng phát triển chương trình môn Ngữ văn trong đổi mới giáo dục, nhưng chỉ khoảng 60% cho biết đã tham gia các hoạt động bồi dưỡng theo hướng xây dựng cộng đồng học tập.

  3. Thực hiện mục tiêu và nội dung bồi dưỡng: Các hoạt động bồi dưỡng tập trung chủ yếu vào cập nhật kiến thức và kỹ năng chuyên môn, nhưng chưa đồng bộ và thiếu sự liên kết chặt chẽ giữa các trường. Tỷ lệ giáo viên tham gia bồi dưỡng theo hình thức cộng đồng học tập chỉ đạt khoảng 55%.

  4. Quản lý và tổ chức bồi dưỡng: Việc lập kế hoạch, tổ chức và kiểm tra giám sát bồi dưỡng còn nhiều hạn chế, với chỉ khoảng 50% trường có kế hoạch bồi dưỡng rõ ràng và 45% có hoạt động giám sát hiệu quả. Điều kiện cơ sở vật chất và hỗ trợ tài chính cũng là những yếu tố ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng bồi dưỡng.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy mặc dù nhận thức về tầm quan trọng của bồi dưỡng kỹ năng phát triển chương trình môn Ngữ văn được đánh giá cao, nhưng việc triển khai thực tế còn nhiều bất cập. Nguyên nhân chủ yếu do hạn chế về nguồn lực, thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các cấp quản lý và nhà trường, cũng như chưa phát huy hết vai trò của cộng đồng học tập chuyên môn. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tình hình tại huyện Thuận Châu tương đồng với các địa phương có điều kiện kinh tế xã hội tương tự, nơi mà việc bồi dưỡng giáo viên còn mang tính hình thức và chưa thực sự hiệu quả. Việc áp dụng mô hình cộng đồng học tập chuyên môn được xem là giải pháp phù hợp để nâng cao năng lực giáo viên, tuy nhiên cần có sự đầu tư bài bản về tổ chức, phương pháp và đánh giá kết quả. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ giáo viên theo từng mức độ kỹ năng, bảng tổng hợp nhận thức và thực trạng tổ chức bồi dưỡng tại các trường, giúp minh họa rõ nét các vấn đề cần giải quyết.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường nhận thức và truyền thông về bồi dưỡng kỹ năng phát triển chương trình: Tổ chức các hội thảo, tọa đàm nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò của kỹ năng phát triển chương trình và lợi ích của cộng đồng học tập. Thời gian thực hiện trong 6 tháng đầu năm học, chủ thể thực hiện là Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện phối hợp với các trường.

  2. Xây dựng và triển khai kế hoạch bồi dưỡng đồng bộ theo hướng cộng đồng học tập: Phòng Giáo dục và Đào tạo phối hợp với Ban Giám hiệu các trường xây dựng kế hoạch bồi dưỡng kỹ năng phát triển chương trình môn Ngữ văn, đảm bảo tính liên kết và phù hợp với điều kiện thực tế. Kế hoạch cần được hoàn thiện và triển khai trong năm học 2023-2024.

  3. Phát triển đội ngũ giáo viên nòng cốt và chuyên gia hỗ trợ: Thành lập các nhóm giáo viên nòng cốt và chuyên gia chuyên môn để hỗ trợ, tư vấn và chia sẻ kinh nghiệm trong cộng đồng học tập, tạo động lực và nâng cao chất lượng bồi dưỡng. Thời gian thực hiện trong vòng 1 năm, do các trường chủ trì phối hợp với Phòng Giáo dục.

  4. Xây dựng cơ chế giám sát, đánh giá hiệu quả bồi dưỡng: Thiết lập hệ thống kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng kỹ năng phát triển chương trình môn Ngữ văn, bao gồm đánh giá trước, trong và sau bồi dưỡng, nhằm đảm bảo chất lượng và hiệu quả. Cơ chế này cần được hoàn thiện trong 6 tháng và áp dụng liên tục.

  5. Đầu tư cơ sở vật chất và ứng dụng công nghệ thông tin: Nâng cấp trang thiết bị, tạo điều kiện cho bồi dưỡng trực tuyến và kết hợp trực tiếp, giúp giáo viên dễ dàng tiếp cận tài liệu và tham gia các hoạt động cộng đồng học tập. Chủ thể thực hiện là các trường phối hợp với Phòng Giáo dục, ưu tiên trong năm học 2023-2024.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục cấp phòng và trường: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để xây dựng kế hoạch, tổ chức và giám sát công tác bồi dưỡng kỹ năng phát triển chương trình môn Ngữ văn, nâng cao hiệu quả quản lý giáo dục.

  2. Giáo viên dạy môn Ngữ văn THCS: Tài liệu giúp giáo viên hiểu rõ về kỹ năng phát triển chương trình, phương pháp bồi dưỡng theo hướng cộng đồng học tập, từ đó nâng cao năng lực chuyên môn và hiệu quả giảng dạy.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý Giáo dục: Luận văn cung cấp khung lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về quản lý bồi dưỡng giáo viên, là tài liệu tham khảo hữu ích cho các đề tài nghiên cứu liên quan.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương: Thông tin trong luận văn giúp các cơ quan hoạch định chính sách, xây dựng chương trình bồi dưỡng phù hợp với điều kiện thực tế, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần bồi dưỡng kỹ năng phát triển chương trình môn Ngữ văn cho giáo viên THCS?
    Bồi dưỡng kỹ năng này giúp giáo viên chủ động thiết kế, điều chỉnh và thực hiện chương trình phù hợp với nhu cầu học sinh và yêu cầu đổi mới giáo dục, nâng cao chất lượng dạy học và phát triển năng lực học sinh.

  2. Cộng đồng học tập chuyên môn là gì và có vai trò như thế nào trong bồi dưỡng giáo viên?
    Cộng đồng học tập chuyên môn là nhóm giáo viên và cán bộ quản lý cùng học hỏi, chia sẻ kinh nghiệm và phát triển năng lực trong môi trường hợp tác, giúp nâng cao hiệu quả bồi dưỡng và đổi mới phương pháp giảng dạy.

  3. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Luận văn sử dụng phương pháp hỗn hợp, gồm khảo sát bằng bảng hỏi, phỏng vấn sâu, quan sát và phân tích dữ liệu bằng phần mềm SPSS, đảm bảo tính khách quan và toàn diện trong đánh giá thực trạng.

  4. Những khó khăn chính trong quản lý bồi dưỡng kỹ năng phát triển chương trình môn Ngữ văn tại huyện Thuận Châu là gì?
    Khó khăn gồm hạn chế về nguồn lực tài chính và cơ sở vật chất, thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các cấp quản lý và nhà trường, cũng như chưa phát huy hiệu quả mô hình cộng đồng học tập chuyên môn.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả bồi dưỡng kỹ năng phát triển chương trình môn Ngữ văn?
    Cần tăng cường nhận thức, xây dựng kế hoạch bồi dưỡng đồng bộ, phát triển đội ngũ giáo viên nòng cốt, thiết lập cơ chế giám sát đánh giá hiệu quả và đầu tư cơ sở vật chất, đồng thời ứng dụng công nghệ thông tin trong bồi dưỡng.

Kết luận

  • Quản lý bồi dưỡng kỹ năng phát triển chương trình môn Ngữ văn cho giáo viên THCS huyện Thuận Châu còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong tổ chức, giám sát và điều kiện hỗ trợ.
  • Mô hình cộng đồng học tập chuyên môn được xác định là hướng đi phù hợp để nâng cao năng lực giáo viên và chất lượng bồi dưỡng.
  • Các biện pháp đề xuất tập trung vào tăng cường nhận thức, xây dựng kế hoạch đồng bộ, phát triển đội ngũ nòng cốt, giám sát hiệu quả và đầu tư cơ sở vật chất.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Ngữ văn, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông 2018.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các biện pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả và mở rộng nghiên cứu sang các môn học khác và địa bàn rộng hơn.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao năng lực giáo viên và chất lượng giáo dục tại địa phương bạn!