Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục Việt Nam, việc quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập (ĐG KQHT) theo tiếp cận phát triển năng lực người học trở thành một yêu cầu cấp thiết. Tại thành phố Sơn La, tỉnh Sơn La, các trường tiểu học đang triển khai chương trình giáo dục phổ thông 2018 với trọng tâm phát triển năng lực và phẩm chất học sinh. Tuy nhiên, thực trạng quản lý hoạt động đánh giá còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục toàn diện. Năm học 2023-2024, khảo sát tại 03 trường tiểu học gồm Chiềng Lề, Chiềng Xôm và Hua La cho thấy nhận thức của giáo viên về đánh giá theo năng lực chưa đồng đều, công cụ và phương pháp đánh giá chưa đa dạng và phù hợp, đồng thời công tác tổ chức, chỉ đạo còn thiếu sự đồng bộ.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập cho học sinh tiểu học tại thành phố Sơn La theo tiếp cận phát triển năng lực người học, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, phù hợp với đặc thù địa phương. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào năm học 2023-2024 tại ba trường tiểu học trên địa bàn thành phố Sơn La, với đối tượng khảo sát là cán bộ quản lý, giáo viên và cha mẹ học sinh. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học, đảm bảo sự phát triển toàn diện năng lực học sinh, đồng thời góp phần thực hiện thành công chương trình giáo dục phổ thông mới.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và đánh giá kết quả học tập theo hướng phát triển năng lực người học. Hai mô hình nghiên cứu chính được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết Quản lý Khoa học của W. Taylor với nguyên tắc lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra nhằm đảm bảo hiệu quả hoạt động quản lý.
  • Lý thuyết Constructive Alignment của Biggs và Tang (2007) nhấn mạnh sự liên kết giữa mục tiêu học tập, hoạt động giảng dạy và phương pháp đánh giá để phát triển năng lực học sinh toàn diện.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý hoạt động đánh giá, năng lực người học, tiếp cận phát triển năng lực, đánh giá kết quả học tập theo năng lực, và quy trình đánh giá kết quả học tập cho học sinh tiểu học. Đặc biệt, khái niệm năng lực được hiểu là tổ hợp kiến thức, kỹ năng, thái độ và phẩm chất giúp học sinh vận dụng hiệu quả trong các tình huống thực tiễn.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp định lượng và định tính. Nguồn dữ liệu chính gồm:

  • Khảo sát bảng hỏi với 150 cán bộ quản lý, giáo viên và 21 cha mẹ học sinh tại 03 trường tiểu học trên địa bàn thành phố Sơn La.
  • Phỏng vấn nhóm và chuyên gia nhằm thu thập ý kiến đa chiều về thực trạng và giải pháp quản lý đánh giá.
  • Quan sát thực tế quá trình tổ chức đánh giá tại các trường.
  • Tổng kết kinh nghiệm từ các mô hình đánh giá theo năng lực đã triển khai thành công.

Phân tích dữ liệu sử dụng các công cụ thống kê mô tả như tần suất, phần trăm, biểu đồ và bảng phân bố. Cỡ mẫu được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các trường tiểu học tại thành phố Sơn La. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 9/2023 đến tháng 6/2024.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về đánh giá theo năng lực còn hạn chế: Khoảng 65% giáo viên được khảo sát cho biết chưa hoàn toàn hiểu rõ mục đích và phương pháp đánh giá theo tiếp cận phát triển năng lực. Chỉ 40% cán bộ quản lý đánh giá công tác bồi dưỡng chuyên môn về đánh giá năng lực là đầy đủ và hiệu quả.

  2. Phương pháp và công cụ đánh giá chưa đa dạng: 70% giáo viên vẫn chủ yếu sử dụng phương pháp kiểm tra viết truyền thống, trong khi các hình thức đánh giá qua sản phẩm học tập, tự đánh giá và đánh giá đồng đẳng chỉ chiếm khoảng 30%. Việc áp dụng công nghệ hỗ trợ đánh giá còn rất hạn chế, chỉ khoảng 15% trường sử dụng phần mềm quản lý đánh giá.

  3. Quy trình quản lý đánh giá chưa đồng bộ: 55% cán bộ quản lý cho biết việc lập kế hoạch, tổ chức và kiểm tra hoạt động đánh giá chưa được thực hiện một cách hệ thống và liên tục. Việc phối hợp giữa nhà trường và phụ huynh trong đánh giá còn yếu, chỉ 35% giáo viên thường xuyên trao đổi với cha mẹ học sinh về kết quả học tập.

  4. Điều kiện cơ sở vật chất và kinh phí hạn chế: 60% trường tiểu học tại Sơn La thiếu trang thiết bị phục vụ cho hoạt động đánh giá như máy tính, phần mềm hỗ trợ, phòng học chức năng. Kinh phí dành cho công tác đánh giá cũng chưa được ưu tiên, ảnh hưởng đến chất lượng và hiệu quả quản lý.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhiều yếu tố. Trước hết, nhận thức chưa đồng đều về đánh giá theo năng lực do thiếu các chương trình đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu cho giáo viên và cán bộ quản lý. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này tương đồng với báo cáo của ngành giáo dục về khó khăn trong đổi mới đánh giá tại vùng miền núi.

Phương pháp đánh giá truyền thống vẫn chiếm ưu thế do thói quen và thiếu tài liệu hướng dẫn cụ thể, cũng như hạn chế về công nghệ. Việc thiếu đồng bộ trong quy trình quản lý đánh giá phản ánh sự thiếu liên kết giữa các bộ phận trong nhà trường và sự tham gia chưa đầy đủ của phụ huynh, điều này làm giảm hiệu quả của hoạt động đánh giá.

Điều kiện vật chất và kinh phí hạn chế là rào cản lớn đối với việc áp dụng các phương pháp đánh giá hiện đại, đặc biệt trong bối cảnh yêu cầu phát triển năng lực toàn diện của học sinh ngày càng cao. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ sử dụng các phương pháp đánh giá và biểu đồ tròn về mức độ trang bị cơ sở vật chất tại các trường.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của quản lý nhà trường trong việc đổi mới hoạt động đánh giá, đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết của các giải pháp đồng bộ, phù hợp với đặc thù địa phương để nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ quản lý và giáo viên: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn về đánh giá theo tiếp cận phát triển năng lực người học, tập trung vào kỹ năng thiết kế công cụ đánh giá, áp dụng đa dạng phương pháp và công nghệ hỗ trợ. Mục tiêu nâng tỷ lệ giáo viên hiểu và áp dụng đúng phương pháp lên trên 80% trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo Sơn La phối hợp với các trường đại học sư phạm.

  2. Xây dựng và hoàn thiện quy trình quản lý đánh giá đồng bộ: Thiết lập kế hoạch đánh giá chi tiết, phân công nhiệm vụ rõ ràng cho từng bộ phận, tăng cường kiểm tra, giám sát và phản hồi thường xuyên. Mục tiêu đạt 90% trường thực hiện quy trình quản lý đánh giá theo chuẩn trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường tiểu học.

  3. Đổi mới phương pháp và công cụ đánh giá: Khuyến khích sử dụng các hình thức đánh giá đa dạng như đánh giá qua sản phẩm, tự đánh giá, đánh giá đồng đẳng và áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý và đánh giá. Mục tiêu tăng tỷ lệ sử dụng công cụ đánh giá hiện đại lên 50% trong 18 tháng. Chủ thể thực hiện: Tổ chuyên môn và giáo viên.

  4. Cải thiện điều kiện cơ sở vật chất và kinh phí: Đề xuất cấp trên ưu tiên đầu tư trang thiết bị, phần mềm hỗ trợ đánh giá và kinh phí cho công tác đào tạo, bồi dưỡng. Mục tiêu nâng cấp cơ sở vật chất tại 100% trường nghiên cứu trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo, UBND thành phố Sơn La.

  5. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường và phụ huynh: Xây dựng kênh thông tin, tổ chức các buổi họp phụ huynh định kỳ để trao đổi kết quả đánh giá và hỗ trợ học sinh phát triển năng lực. Mục tiêu đạt 70% phụ huynh tham gia tích cực trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu và giáo viên chủ nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động đánh giá theo năng lực, giúp nâng cao năng lực quản lý, xây dựng kế hoạch và chỉ đạo hiệu quả.

  2. Giáo viên tiểu học: Tài liệu tham khảo hữu ích để hiểu rõ hơn về phương pháp đánh giá theo tiếp cận phát triển năng lực, từ đó đổi mới phương pháp dạy học và đánh giá học sinh.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Cung cấp dữ liệu thực tiễn, mô hình nghiên cứu và các biện pháp quản lý cụ thể, phục vụ cho các nghiên cứu tiếp theo hoặc luận văn, đề tài khoa học.

  4. Phụ huynh học sinh và các tổ chức xã hội quan tâm giáo dục: Giúp hiểu rõ vai trò của đánh giá trong phát triển năng lực học sinh, từ đó phối hợp hiệu quả với nhà trường trong công tác giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần đổi mới đánh giá theo tiếp cận phát triển năng lực người học?
    Đổi mới đánh giá giúp tập trung phát triển toàn diện kiến thức, kỹ năng và thái độ của học sinh, không chỉ kiểm tra kiến thức hàn lâm mà còn đánh giá khả năng vận dụng thực tiễn, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động đánh giá tại các trường tiểu học Sơn La là gì?
    Khó khăn gồm nhận thức chưa đồng đều của giáo viên, thiếu đa dạng phương pháp đánh giá, quy trình quản lý chưa đồng bộ và điều kiện cơ sở vật chất, kinh phí hạn chế.

  3. Làm thế nào để nâng cao năng lực đánh giá cho giáo viên?
    Thông qua các khóa đào tạo chuyên sâu, tập huấn kỹ năng thiết kế công cụ đánh giá, áp dụng công nghệ và chia sẻ kinh nghiệm trong tổ chuyên môn.

  4. Vai trò của phụ huynh trong hoạt động đánh giá kết quả học tập như thế nào?
    Phụ huynh tham gia trao đổi, phối hợp với giáo viên để theo dõi, động viên và hỗ trợ học sinh phát triển năng lực, góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục.

  5. Công nghệ có thể hỗ trợ quản lý đánh giá như thế nào?
    Công nghệ giúp lưu trữ, phân tích dữ liệu đánh giá, thiết kế bài kiểm tra đa dạng, theo dõi tiến độ học tập và tạo điều kiện cho đánh giá linh hoạt, chính xác hơn.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập theo tiếp cận phát triển năng lực người học tại các trường tiểu học thành phố Sơn La còn nhiều hạn chế về nhận thức, phương pháp, quy trình và điều kiện thực hiện.
  • Việc đổi mới đánh giá là yêu cầu tất yếu để nâng cao chất lượng giáo dục, phát triển toàn diện năng lực học sinh theo chương trình giáo dục phổ thông 2018.
  • Các biện pháp quản lý cần tập trung vào bồi dưỡng chuyên môn, hoàn thiện quy trình, đổi mới phương pháp đánh giá, cải thiện cơ sở vật chất và tăng cường phối hợp với phụ huynh.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý giáo dục tại địa phương vùng núi Tây Bắc.
  • Đề xuất các bước tiếp theo gồm triển khai các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả và mở rộng nghiên cứu sang các địa phương khác nhằm hoàn thiện mô hình quản lý đánh giá năng lực học sinh.

Hãy áp dụng những giải pháp này để nâng cao chất lượng quản lý đánh giá kết quả học tập, góp phần phát triển năng lực toàn diện cho học sinh tiểu học tại Sơn La và các vùng miền tương tự.