Nghiên Cứu Phương Án Quản Lý Rừng Bền Vững Tại Vườn Quốc Gia Tam Đảo

Quản lý rừng bền vững là việc đáp ứng nhu cầu hiện tại mà không ảnh hưởng đến khả năng tái tạo để đáp ứng nhu cầu tương lai. ITTO cho rằng QLRBV là quá trình quản lý những lâm phận ổn định nhằm đạt được một hoặc nhiều mục tiêu quản lý đề ra một cách rõ ràng như đảm bảo sản xuất liên tục những sản phẩm và dịch vụ rừng mong muốn mà không làm giảm đáng kể những giá trị di truyền và năng suất tương lai của rừng và không gây ra những tác động không mong muốn đối với môi trường tự nhiên và xã hội.

Để đánh giá và xác nhận QLRBV, bộ công cụ đánh giá bao gồm các Tiêu chí (Criteria) và các Chỉ số (Indicators) được sử dụng. Các tiêu chí này xoay quanh 7 vấn đề chính: Sự phát triển của tài nguyên rừng; Đa dạng sinh học; Sức khỏe và sức sống của rừng; Chức năng sản xuất và tài nguyên rừng; Chức năng bảo vệ của tài nguyên rừng; Chức năng kinh tế - xã hội; Khuôn khổ pháp lý, chính sách và thể chế.

Sau khi quy hoạch được phê duyệt, ngày càng có nhiều nhà đầu tư muốn đầu tư vào Vườn Quốc gia Tam Đảo để phát triển các loại hình dịch vụ du lịch theo hướng bền vững. Đây là những điều kiện thuận lợi để Vườn quốc gia phát huy vai trò thúc đẩy phát triển kinh tế, văn hóa địa phương, song cũng làm nảy sinh những mẫu thuẫn lợi ích trong việc xác định các phương án phát triển bền vững.

Thách thức trong quản lý rừng bền vững trên thế giới hiện nay đều hướng tới giải quyết các thách thức như chuyển đổi diện tích rừng sang canh tác nông nghiệp, khai thác gỗ bất hợp pháp, suy giảm năng suất, đa dạng sinh học và các chức năng sinh thái của rừng. Cần tăng cường các biện pháp bảo vệ rừng và kiểm soát khai thác.

Việc triển khai quản lý rừng bền vững và cấp chứng chỉ rừng ở nước ta còn khá chậm và khó có thể đạt được các mục tiêu đề ra nếu không có các giải pháp phù hợp và kịp thời. Cần đầu tư hơn nữa vào nguồn nhân lực và cơ sở vật chất để nâng cao năng lực quản lý.

Mục tiêu của QLRBV tại Vườn Quốc Gia Tam Đảo bao gồm: Bảo tồn đa dạng sinh học, phục hồi và phát triển rừng, cung cấp dịch vụ hệ sinh thái, cải thiện sinh kế cộng đồng địa phương. Phạm vi quản lý bao gồm toàn bộ diện tích tự nhiên của Vườn và vùng đệm.

Phương án quản lý rừng cần xác định diện tích rừng tại các phân khu chức năng cần phục hồi và bảo tồn. Các phân khu bao gồm: Phân khu bảo vệ nghiêm ngặt, Phân khu phục hồi sinh thái, Phân khu dịch vụ, hành chính. Mỗi phân khu có các hoạt động quản lý, bảo vệ, bảo tồn, phát triển và sử dụng rừng riêng biệt.

Các hoạt động quản lý, bảo vệ, bảo tồn, phát triển và sử dụng rừng cần được xác định rõ ràng cho từng phân khu chức năng. Ví dụ, trong phân khu bảo vệ nghiêm ngặt, các hoạt động cần tập trung vào bảo tồn đa dạng sinh học và ngăn chặn các hoạt động xâm hại.

Cần đầu tư vào đào tạo nguồn nhân lực, trang bị công nghệ hiện đại để nâng cao hiệu quả quản lý, bảo vệ rừng. Sử dụng hệ thống thông tin địa lý (GIS) và viễn thám để giám sát biến động rừng và đa dạng sinh học.

Sự tham gia của cộng đồng địa phương là yếu tố then chốt để đảm bảo thành công của phương án QLRBV. Cần xây dựng cơ chế chia sẻ lợi ích công bằng và minh bạch. Hợp tác với các tổ chức khoa học, các nhà tài trợ để triển khai các hoạt động bảo tồn.

Phát triển du lịch sinh thái cần được quản lý chặt chẽ để giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường. Ưu tiên các loại hình du lịch có trách nhiệm, gắn liền với bảo tồn và giáo dục môi trường. Doanh thu từ du lịch cần được tái đầu tư vào các hoạt động bảo tồn.

Hệ thống chỉ số cần bao gồm các chỉ số về: Diện tích rừng được bảo vệ, số lượng loài nguy cấp được bảo tồn, mức độ tham gia của cộng đồng, doanh thu từ du lịch sinh thái, mức độ tuân thủ pháp luật về bảo vệ rừng.

Sử dụng dữ liệu khoa học để đánh giá chính xác tình trạng rừng và đa dạng sinh học. Thu thập phản hồi từ cộng đồng địa phương để đánh giá tác động của phương án QLRBV đến sinh kế cộng đồng.

Học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia có thành công trong QLRBV. Tham gia các dự án quốc tế về bảo tồn đa dạng sinh học và ứng phó với biến đổi khí hậu.

Đa dạng hóa nguồn tài chính, bao gồm: Ngân sách nhà nước, doanh thu từ du lịch, tài trợ từ các tổ chức quốc tế, đóng góp từ cộng đồng. Xây dựng quỹ bảo tồn để đảm bảo nguồn tài chính ổn định cho các hoạt động bảo tồn.