Ứng dụng phẫu thuật ghép cuống kết mạc trong điều trị viêm loét giác mạc trên chó - Luận văn thạc sĩ thú y

• Tác giả: Nguyen Nhat Tan
• Người hướng dẫn: TS. Nguyen Thi Thuong
• Trường học: Trường Đại học Nông Lâm TP. Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Thú y
• Đề tài: Ứng dụng phẫu thuật ghép cuống kết mạc trong điều trị viêm loét giác mạc trên chó
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Thành phố Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CÁM ƠN
• TÓM TẮT
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. Cơ thể học và chức năng sinh lý của mắt
• 1.2. Bộ phận bảo vệ mắt
• 1.2.1. Hốc mắt
• 1.2.2. Màng hốc mắt
• 1.2.3. Mi mắt
• 1.2.4. Các vùng ngoài của mắt
• 2. CHƯƠNG 2: NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Thời gian và địa điểm
• 2.2. Nội dung nghiên cứu
• 2.3. Phương pháp tiến hành
• 2.4. Lập hồ sơ bệnh án. Khám lâm sàng bệnh về mắt trên chó
• 2.5. Phương pháp phẫu thuật ghép cuống kết mạc
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
• 3.1. Tỷ lệ các bệnh lý về mắt và viêm loét giác mạc trên chó
• 3.2. Tỷ lệ các trường hợp bệnh lý về mắt trên chó theo nhóm giống, lứa tuổi và giới tính
• 3.3. Đánh giá hiệu quả phẫu thuật ghép cuống kết mạc
• 3.4. Thời gian trung bình xuất hiện biến chứng
• KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• DANH SÁCH CÁC BẢNG
• DANH SÁCH CÁC HÌNH VÀ BIỂU ĐỒ

I. Giới thiệu và mục tiêu nghiên cứu

Luận văn thạc sĩ thú y tập trung vào phẫu thuật ghép cuống kết mạc như một phương pháp điều trị hiệu quả cho viêm loét giác mạc ở chó. Nghiên cứu được thực hiện tại Bệnh viện Thú y Bằng Phạm và Phòng khám Thú y Alpha Pet từ tháng 08/2021 đến tháng 08/2022. Mục tiêu chính là đánh giá hiệu quả của ghép cuống kết mạc so với phương pháp khép mí mắt thứ ba trong điều trị viêm loét giác mạc. Kết quả cho thấy tỷ lệ thành công của ghép cuống kết mạc là 71.43%, trong khi phương pháp khép mí mắt đạt 78.57%. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng chó giống mõm ngắn dễ bị viêm loét giác mạc hơn so với chó giống mõm dài.

1.1. Bối cảnh và tầm quan trọng

Viêm loét giác mạc là một trong những bệnh lý phổ biến ở chó, chiếm tỷ lệ 15.89% trong tổng số các bệnh về mắt. Nghiên cứu này nhấn mạnh sự cần thiết của các phương pháp điều trị hiệu quả, đặc biệt là phẫu thuật ghép cuống kết mạc, để giảm thiểu nguy cơ mù lòa và cải thiện chất lượng sống cho chó.

1.2. Mục tiêu cụ thể

Nghiên cứu nhằm khảo sát tỷ lệ viêm loét giác mạc ở chó, so sánh hiệu quả của ghép cuống kết mạc và khép mí mắt thứ ba, đồng thời theo dõi các biến chứng sau phẫu thuật. Kết quả cho thấy ghép cuống kết mạc có thời gian lành vết thương lâu hơn (39.45 ngày) so với khép mí mắt thứ ba (22.18 ngày).

II. Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thực hiện trên 31 chó bị viêm loét giác mạc, trong đó 14 ca được điều trị bằng phẫu thuật ghép cuống kết mạc và 14 ca bằng khép mí mắt thứ ba. Các bước thực hiện bao gồm chẩn đoán lâm sàng, phẫu thuật, và theo dõi hậu phẫu. Ghép cuống kết mạc được thực hiện bằng cách sử dụng mô kết mạc từ chính con chó để che phủ vết loét giác mạc. Phương pháp này được đánh giá dựa trên tỷ lệ thành công, thời gian lành vết thương, và tỷ lệ biến chứng.

2.1. Quy trình phẫu thuật

Phẫu thuật ghép cuống kết mạc bao gồm các bước: gây mê toàn thân, chuẩn bị vùng phẫu thuật, lấy mô kết mạc từ mí mắt trên, và ghép vào vị trí vết loét giác mạc. Phương pháp này đòi hỏi kỹ thuật cao và sự chính xác để đảm bảo mô ghép bám chắc vào giác mạc.

2.2. Theo dõi hậu phẫu

Sau phẫu thuật, chó được theo dõi chặt chẽ để phát hiện các biến chứng như phù giác mạc, u nang biểu mô, và phù thủng nhãn cầu. Thời gian xuất hiện biến chứng dao động từ 2.5 đến 42 ngày sau phẫu thuật.

III. Kết quả và thảo luận

Kết quả nghiên cứu cho thấy ghép cuống kết mạc có tỷ lệ thành công 71.43%, trong khi khép mí mắt thứ ba đạt 78.57%. Tuy nhiên, ghép cuống kết mạc có tỷ lệ biến chứng cao hơn (42.86%) so với khép mí mắt thứ ba (35.71%). Thời gian lành vết thương của ghép cuống kết mạc cũng lâu hơn (39.45 ngày) so với khép mí mắt thứ ba (22.18 ngày). Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng chó giống mõm ngắn có nguy cơ bị viêm loét giác mạc cao hơn so với chó giống mõm dài.

3.1. Hiệu quả điều trị

Ghép cuống kết mạc được đánh giá là phương pháp hiệu quả trong điều trị viêm loét giác mạc, đặc biệt với các vết loét sâu hoặc thủng giác mạc. Tuy nhiên, phương pháp này đòi hỏi kỹ thuật cao và có tỷ lệ biến chứng cao hơn so với khép mí mắt thứ ba.

3.2. Biến chứng và hạn chế

Các biến chứng phổ biến sau ghép cuống kết mạc bao gồm phù giác mạc, u nang biểu mô, và phù thủng nhãn cầu. Những biến chứng này thường xuất hiện trong khoảng thời gian từ 2.5 đến 42 ngày sau phẫu thuật.

IV. Kết luận và đề xuất

Nghiên cứu kết luận rằng phẫu thuật ghép cuống kết mạc là một phương pháp điều trị hiệu quả cho viêm loét giác mạc ở chó, đặc biệt với các vết loét sâu hoặc thủng giác mạc. Tuy nhiên, phương pháp này có tỷ lệ biến chứng cao hơn so với khép mí mắt thứ ba. Đề xuất tiếp tục nghiên cứu để cải thiện kỹ thuật và giảm thiểu biến chứng sau phẫu thuật.

4.1. Ứng dụng thực tiễn

Ghép cuống kết mạc có thể được áp dụng rộng rãi trong thú y để điều trị viêm loét giác mạc ở chó, đặc biệt tại các bệnh viện thú y và phòng khám thú y. Phương pháp này mang lại hiệu quả cao với chi phí thấp hơn so với các phương pháp khác.

4.2. Hướng phát triển

Nghiên cứu đề xuất tiếp tục cải thiện kỹ thuật ghép cuống kết mạc và nghiên cứu sâu hơn về các biến chứng để giảm thiểu rủi ro sau phẫu thuật. Đồng thời, cần mở rộng nghiên cứu trên các loài động vật khác để đánh giá hiệu quả của phương pháp này.

Tổng quan nghiên cứu

Viêm loét giác mạc là một trong những bệnh lý phổ biến và nghiêm trọng về mắt trên chó, chiếm tỷ lệ từ 19,5% đến 34,2% trong các bệnh về mắt. Trong tổng số 3.024 chó được khám và điều trị tại Bệnh viện Thú y Bằng Phạm và Phòng khám Thú y Alpha Pet từ tháng 8/2021 đến tháng 8/2022, có 195 chó mắc các bệnh về mắt, chiếm tỷ lệ 6,45%. Trong đó, 31 ca được chẩn đoán viêm loét giác mạc, chiếm 15,89% tổng số ca bệnh về mắt. Nghiên cứu tập trung khảo sát tỷ lệ mắc bệnh viêm loét giác mạc trên chó và đánh giá hiệu quả của phương pháp phẫu thuật ghép cuống kết mạc trong điều trị bệnh lý này.

Mục tiêu chính của nghiên cứu là khảo sát tình trạng viêm loét giác mạc trên chó, phân tích đặc điểm bệnh theo giống, tuổi, giới tính và đánh giá hiệu quả điều trị bằng kỹ thuật ghép cuống kết mạc so với phương pháp may khép mí mắt thứ ba. Phạm vi nghiên cứu được thực hiện trong vòng một năm tại hai cơ sở thú y lớn ở miền Nam Việt Nam, với đối tượng nghiên cứu là các chó có dấu hiệu viêm loét giác mạc được đưa đến khám và điều trị.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp dữ liệu thực tiễn về tỷ lệ mắc bệnh viêm loét giác mạc trên chó, đồng thời đánh giá hiệu quả của kỹ thuật ghép cuống kết mạc, góp phần nâng cao chất lượng điều trị và chăm sóc sức khỏe mắt cho chó, đặc biệt là các giống chó mõm ngắn có nguy cơ cao mắc bệnh. Kết quả nghiên cứu cũng hỗ trợ phát triển các phương pháp phẫu thuật nhãn khoa thú y tại Việt Nam, hướng tới giảm thiểu biến chứng và tăng tỷ lệ phục hồi thị lực cho chó bệnh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về giải phẫu, sinh lý mắt và các bệnh lý mắt trên chó, đặc biệt tập trung vào viêm loét giác mạc và các phương pháp phẫu thuật điều trị. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

1. Lý thuyết về cấu trúc và chức năng giác mạc: Giác mạc là phần trong suốt của mắt, có cấu tạo gồm 5 lớp chính (biểu mô, màng Bowman, nhu mô, màng Descemet và nội mô), chịu trách nhiệm khúc xạ ánh sáng và bảo vệ mắt. Viêm loét giác mạc xảy ra khi lớp biểu mô bị tổn thương, dẫn đến nhiễm trùng và loét sâu, ảnh hưởng đến thị lực.

2. Mô hình phẫu thuật ghép cuống kết mạc: Ghép cuống kết mạc là kỹ thuật ngoại khoa sử dụng một vạt kết mạc gần tổn thương để che phủ và hỗ trợ phục hồi giác mạc. Mô hình này dựa trên nguyên lý cung cấp máu và các yếu tố miễn dịch từ kết mạc đến vùng tổn thương, giúp tăng cường quá trình lành vết thương và giảm nguy cơ thủng giác mạc.

Các khái niệm chuyên ngành quan trọng bao gồm: viêm loét giác mạc, ghép cuống kết mạc, phẫu thuật mắt, biến chứng sau phẫu thuật, và tỷ lệ thành công điều trị.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được tiến hành theo phương pháp mô tả và thử nghiệm lâm sàng tại hai cơ sở thú y từ tháng 8/2021 đến tháng 8/2022. Cỡ mẫu gồm 195 chó mắc bệnh về mắt, trong đó 31 chó bị viêm loét giác mạc được lựa chọn để đánh giá hiệu quả điều trị.

• Nguồn dữ liệu: Dữ liệu thu thập từ hồ sơ bệnh án, khám lâm sàng, xét nghiệm và theo dõi sau phẫu thuật tại Bệnh viện Thú y Bằng Phạm và Phòng khám Thú y Alpha Pet.

• Phương pháp chọn mẫu: Chọn mẫu thuận tiện gồm các chó có dấu hiệu viêm loét giác mạc được đưa đến khám và điều trị trong thời gian nghiên cứu.

• Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để tính tỷ lệ mắc bệnh theo giống, tuổi, giới tính; so sánh tỷ lệ thành công và biến chứng giữa hai phương pháp phẫu thuật ghép cuống kết mạc và may khép mí mắt thứ ba bằng kiểm định t-test và chi-square với mức ý nghĩa P<0,05.

• Timeline nghiên cứu: Khảo sát và thu thập dữ liệu trong 12 tháng, theo dõi kết quả điều trị và biến chứng trong vòng 6-8 tuần sau phẫu thuật.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ mắc bệnh viêm loét giác mạc: Trong tổng số 195 chó mắc bệnh về mắt, có 31 ca viêm loét giác mạc, chiếm 15,89%. Giống chó mõm ngắn chiếm tỷ lệ cao hơn đáng kể so với chó mõm dài (70,97% so với 29,03%, P<0,05). Tỷ lệ chó đực mắc bệnh là 54,84%, chó cái là 45,16% (P>0,05). Độ tuổi dưới 5 năm chiếm 67,74% số ca viêm loét giác mạc.

2. Đặc điểm bệnh lý: 80,65% chó bị viêm loét giác mạc có vết loét rõ ràng, trong khi 19,35% không có vết loét (P<0,05). Điều này cho thấy mức độ tổn thương giác mạc đa dạng, ảnh hưởng đến lựa chọn phương pháp điều trị.

3. Hiệu quả phẫu thuật: Trong 28 ca được phẫu thuật, 14 ca áp dụng ghép cuống kết mạc và 14 ca áp dụng phương pháp may khép mí mắt thứ ba. Tỷ lệ thành công của ghép cuống kết mạc là 71,43%, trong khi phương pháp khép mí mắt đạt 78,57% (P>0,05), cho thấy hiệu quả tương đương giữa hai phương pháp.

4. Biến chứng và thời gian hồi phục: Tỷ lệ biến chứng sau phẫu thuật ghép cuống kết mạc là 42,86%, cao hơn so với 35,71% của phương pháp khép mí mắt (P>0,05). Thời gian lành vết thương trung bình của ghép cuống kết mạc là 39,45 ngày, lâu hơn đáng kể so với 22,18 ngày của phương pháp khép mí mắt. Các biến chứng nhẹ như bung chỉ và phù giác mạc xuất hiện trong 2,5-5,5 ngày, trong khi các biến chứng nặng hơn như u nang biểu mô giác mạc và phù thủng nhãn cầu xuất hiện từ 22 đến 42 ngày sau phẫu thuật.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy chó mõm ngắn có nguy cơ cao mắc viêm loét giác mạc, phù hợp với các nghiên cứu trước đây cho thấy cấu trúc sọ mặt ảnh hưởng đến bệnh lý giác mạc. Tỷ lệ thành công của phương pháp ghép cuống kết mạc tương đương với phương pháp khép mí mắt thứ ba, tuy nhiên thời gian hồi phục dài hơn và tỷ lệ biến chứng cao hơn, có thể do kỹ thuật phẫu thuật phức tạp hơn và mức độ tổn thương giác mạc sâu hơn ở nhóm ghép cuống kết mạc.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột so sánh tỷ lệ thành công và biến chứng giữa hai phương pháp, cũng như biểu đồ đường thể hiện thời gian hồi phục trung bình. Bảng phân tích tỷ lệ mắc bệnh theo giống, tuổi và giới tính giúp minh họa rõ đặc điểm dịch tễ học của viêm loét giác mạc trên chó.

So với các nghiên cứu quốc tế, tỷ lệ thành công của ghép cuống kết mạc trong nghiên cứu này thấp hơn một chút so với mức 90% được báo cáo, có thể do điều kiện thực tế và kỹ thuật phẫu thuật tại Việt Nam còn hạn chế. Tuy nhiên, phương pháp này vẫn được đánh giá là hiệu quả và có tiềm năng phát triển trong nhãn khoa thú y.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đào tạo kỹ thuật phẫu thuật ghép cuống kết mạc cho bác sĩ thú y nhằm nâng cao tỷ lệ thành công và giảm biến chứng, đặc biệt chú trọng kỹ thuật khâu và xử lý mô giác mạc tổn thương. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng; chủ thể: các cơ sở đào tạo thú y và bệnh viện thú y.

2. Phát triển chương trình sàng lọc và theo dõi chó giống mõm ngắn để phát hiện sớm viêm loét giác mạc, từ đó can thiệp kịp thời bằng phương pháp phù hợp. Thời gian: liên tục; chủ thể: chủ nuôi, bác sĩ thú y.

3. Khuyến cáo sử dụng phương pháp phẫu thuật phù hợp theo mức độ tổn thương: với vết loét nông, có thể ưu tiên phương pháp khép mí mắt thứ ba để rút ngắn thời gian hồi phục; với vết loét sâu hoặc thủng giác mạc, áp dụng ghép cuống kết mạc để tăng khả năng bảo tồn mắt. Thời gian: ngay khi phát hiện bệnh; chủ thể: bác sĩ thú y.

4. Nâng cao nhận thức của chủ nuôi về chăm sóc mắt chó, bao gồm vệ sinh mắt, phòng tránh chấn thương và đưa chó đi khám khi có dấu hiệu bất thường. Thời gian: liên tục; chủ thể: chủ nuôi, cộng đồng thú y.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Bác sĩ thú y chuyên ngành nhãn khoa: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn và kỹ thuật phẫu thuật ghép cuống kết mạc, giúp nâng cao hiệu quả điều trị viêm loét giác mạc.

2. Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành Thú y: Tài liệu tham khảo chi tiết về giải phẫu mắt, bệnh lý mắt và phương pháp phẫu thuật, hỗ trợ học tập và nghiên cứu chuyên sâu.

3. Chủ nuôi chó, đặc biệt giống mõm ngắn: Hiểu rõ về nguy cơ mắc bệnh viêm loét giác mạc và các phương pháp điều trị, từ đó chủ động chăm sóc và phòng ngừa.

4. Các cơ sở đào tạo và bệnh viện thú y: Là nguồn tài liệu tham khảo để xây dựng chương trình đào tạo, nâng cao kỹ năng phẫu thuật và quản lý bệnh lý mắt trên chó.

Câu hỏi thường gặp

1. Phẫu thuật ghép cuống kết mạc là gì và khi nào nên áp dụng?
   Phẫu thuật ghép cuống kết mạc là kỹ thuật sử dụng một vạt kết mạc gần tổn thương để che phủ và hỗ trợ lành vết loét giác mạc. Phương pháp này được áp dụng khi vết loét sâu hoặc có nguy cơ thủng giác mạc, giúp bảo vệ mắt và tăng khả năng phục hồi.

2. Tỷ lệ thành công của phẫu thuật ghép cuống kết mạc so với phương pháp khép mí mắt thế nào?
   Nghiên cứu cho thấy tỷ lệ thành công của ghép cuống kết mạc là khoảng 71,43%, trong khi phương pháp khép mí mắt thứ ba đạt 78,57%. Hai phương pháp có hiệu quả tương đương nhưng ghép cuống kết mạc có thời gian hồi phục lâu hơn.

3. Những biến chứng thường gặp sau phẫu thuật ghép cuống kết mạc là gì?
   Các biến chứng bao gồm bung chỉ, phù giác mạc, u nang biểu mô giác mạc và phù thủng nhãn cầu. Biến chứng nhẹ thường xuất hiện trong 2,5-5,5 ngày, trong khi biến chứng nặng hơn có thể xuất hiện từ 22 đến 42 ngày sau phẫu thuật.

4. Giống chó nào dễ mắc viêm loét giác mạc nhất?
   Chó mõm ngắn như Pug, Bulldog, Chihuahua có tỷ lệ mắc viêm loét giác mạc cao hơn đáng kể so với chó mõm dài, do cấu trúc sọ mặt và đặc điểm giải phẫu mắt.

5. Làm thế nào để phòng ngừa viêm loét giác mạc ở chó?
   Chủ nuôi nên giữ vệ sinh mắt cho chó, tránh chấn thương mắt, đưa chó đi khám định kỳ và phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường để điều trị kịp thời, đặc biệt với các giống chó có nguy cơ cao.

Kết luận

• Viêm loét giác mạc chiếm tỷ lệ 15,89% trong các bệnh về mắt trên chó, với chó mõm ngắn có nguy cơ cao hơn.
• Phẫu thuật ghép cuống kết mạc và phương pháp khép mí mắt thứ ba đều có tỷ lệ thành công cao, lần lượt là 71,43% và 78,57%.
• Ghép cuống kết mạc có thời gian hồi phục lâu hơn và tỷ lệ biến chứng cao hơn, đòi hỏi kỹ thuật phẫu thuật chính xác và theo dõi chặt chẽ.
• Nghiên cứu góp phần nâng cao hiểu biết và ứng dụng kỹ thuật phẫu thuật ghép cuống kết mạc trong điều trị viêm loét giác mạc ở chó tại Việt Nam.
• Đề xuất tăng cường đào tạo, nâng cao nhận thức chủ nuôi và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp để cải thiện hiệu quả điều trị và chất lượng cuộc sống cho chó bệnh.

Hành động tiếp theo: Các cơ sở thú y và đào tạo cần triển khai các khóa huấn luyện kỹ thuật phẫu thuật ghép cuống kết mạc, đồng thời xây dựng chương trình sàng lọc và chăm sóc mắt cho chó, đặc biệt là giống mõm ngắn. Chủ nuôi nên chủ động theo dõi và đưa chó đi khám khi có dấu hiệu bất thường về mắt để được điều trị kịp thời.