Luận văn thạc sĩ: So sánh hai phương pháp phẫu thuật và công thức thuốc mê trong triệt sản mèo cái

• Tác giả: Lý Gia Khang
• Người hướng dẫn: PGS. Lê Quang Thông
• Trường học: Trường Đại học Nông Lâm
• Chuyên ngành: Thú Y
• Đề tài: So Sánh Phương Pháp Phẫu Thuật Và Thuốc Mê Trong Triệt Sản Mèo Cái
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Thành phố Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• TÓM TẮT
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. Cấu tạo cơ quan sinh dục mèo cái
• 1.2. Một số bệnh trên hệ sinh sản và hoạt động sinh sản của mèo cái
• 2. CHƯƠNG 2: NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 2.2. Phương tiện
• 2.3. Đối tượng nghiên cứu và bố trí thí nghiệm. Nội dung nghiên cứu và chỉ tiêu khảo sát
• 2.4. Phương pháp nghiên cứu
• 2.5. Chuẩn bị trước khi phẫu thuật
• 2.6. Phương pháp triệt sản mèo cái bằng đường mổ giữa bụng
• 2.7. Phương pháp triệt sản mèo cái bằng đường mổ ở hông
• 2.8. Tư thế đặt nằm của mèo cái khi mổ
• 2.9. Đánh giá và chăm sóc hậu phẫu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
• 3.1. Khảo sát nghiên cứu cắt ngang các trường hợp mèo có vấn đề sức khỏe liên quan đến hành vi sinh sản trong tổng số các mèo đưa đến khám
• 3.2. Trung bình số mèo con sinh ra trong mỗi lứa đẻ
• 3.3. Tỷ lệ các vấn đề về sức khỏe liên quan đến hành vi sinh sản của mèo cái
• 3.4. So sánh 2 phương pháp mổ hông (flank spay) và mổ giữa bụng trong triệt sản
• 3.5. Thời gian vết mổ liền da
• 3.6. Biến chứng và nhiễm trùng vết mổ sau phẫu thuật
• 3.7. So sánh 2 công thức thuốc mê sử dụng trong phẫu thuật triệt sản trên mèo cái
• 3.8. Thời gian mê phẫu thuật
• 3.9. Thời gian thú đứng dậy
• 3.10. Thân nhiệt của mèo ghi nhận qua các thời điểm
• 3.11. Nồng độ oxy bão hòa trong máu (SpO2) thấp nhất trong giai đoạn phẫu thuật
• 3.12. Huyết áp trung bình của mèo (MAP) ghi nhận ở các thời điểm
• 3.13. Tần số hô hấp của mèo ghi nhận ở các thời điểm
• 3.14. Các chỉ số sinh hóa trước phẫu thuật và sau khi dừng hậu phẫu 10 ngày (15 ngày tính từ ngày phẫu thuật)
• 3.15. Liều TZ (Tiletamine và Zolazepam) được sử dụng trong 2 hỗn hợp
• PHỤ LỤC
• DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
• DANH MỤC CÁC BẢNG
• DANH MỤC CÁC HÌNH

I. Giới thiệu về triệt sản mèo cái

Triệt sản mèo cái là một phương pháp quan trọng trong việc kiểm soát số lượng mèo và bảo vệ sức khỏe cho chúng. Phương pháp này không chỉ giúp giảm thiểu tình trạng mèo hoang mà còn ngăn ngừa các bệnh lý liên quan đến sinh sản. Theo nghiên cứu, việc triệt sản mèo cái có thể giảm thiểu tỷ lệ mắc bệnh viêm tử cung và các vấn đề khác liên quan đến hệ sinh sản. Triệt sản mèo cái thường được thực hiện bằng hai phương pháp chính: phẫu thuật qua đường mồ giữa bụng và phẫu thuật qua đường mồ hông. Mỗi phương pháp có những ưu điểm và nhược điểm riêng, ảnh hưởng đến thời gian hồi phục và sự an toàn của mèo. Việc lựa chọn phương pháp phù hợp cần dựa trên tình trạng sức khỏe của mèo và yêu cầu cụ thể của từng ca phẫu thuật.

1.1. Tầm quan trọng của triệt sản

Triệt sản mèo cái không chỉ giúp kiểm soát số lượng mèo mà còn bảo vệ sức khỏe cho chúng. Việc không kiểm soát sinh sản có thể dẫn đến tình trạng mèo hoang gia tăng, gây ra nhiều vấn đề cho môi trường và xã hội. Theo thống kê, mèo có khả năng sinh sản cao, với nhiều lứa và nhiều con trong mỗi lứa. Điều này dẫn đến việc cần thiết phải thực hiện triệt sản để giảm thiểu tình trạng này. Hơn nữa, triệt sản còn giúp ngăn ngừa các bệnh lý như viêm tử cung, ung thư buồng trứng, và các vấn đề khác liên quan đến sinh sản. Do đó, việc triệt sản mèo cái là một biện pháp cần thiết và hiệu quả trong việc bảo vệ sức khỏe cho mèo và kiểm soát số lượng mèo trong cộng đồng.

II. So sánh phương pháp phẫu thuật và thuốc mê

Việc so sánh giữa phẫu thuật mèo và thuốc mê cho mèo trong triệt sản là rất quan trọng để đánh giá hiệu quả và an toàn của từng phương pháp. Nghiên cứu cho thấy, thời gian phẫu thuật ở cả hai phương pháp là tương đương, với thời gian trung bình khoảng 25-27 phút. Tuy nhiên, thời gian hồi phục và sự an toàn của mèo sau phẫu thuật có thể khác nhau. Phương pháp phẫu thuật qua đường mồ hông cho thấy thời gian liền da nhanh hơn so với phương pháp mồ giữa bụng. Điều này có thể do vị trí phẫu thuật ít bị tác động hơn và dễ dàng hơn trong việc chăm sóc sau phẫu thuật. Ngoài ra, việc sử dụng hỗn hợp thuốc mê TZX (Tiletamin - Zolazepam - Xylazine) cho thấy hiệu quả tốt hơn trong việc kiểm soát đau và giảm thiểu tác dụng phụ so với hỗn hợp TZ (Tiletamin - Zolazepam).

2.1. Quy trình phẫu thuật mèo

Quy trình phẫu thuật cho mèo cái bao gồm nhiều bước quan trọng. Đầu tiên, mèo sẽ được chuẩn bị trước khi phẫu thuật, bao gồm việc kiểm tra sức khỏe tổng quát và thực hiện các xét nghiệm cần thiết. Sau đó, mèo sẽ được gây mê bằng một trong hai công thức thuốc mê đã được nghiên cứu. Trong quá trình phẫu thuật, bác sĩ thú y sẽ thực hiện các bước cắt bỏ buồng trứng và tử cung, đảm bảo an toàn cho mèo. Sau phẫu thuật, việc chăm sóc mèo là rất quan trọng để đảm bảo quá trình hồi phục diễn ra thuận lợi. Các chỉ số sinh hóa và sức khỏe của mèo sẽ được theo dõi để phát hiện sớm các biến chứng có thể xảy ra.

III. Đánh giá hiệu quả và an toàn

Đánh giá hiệu quả và an toàn của các phương pháp triệt sản mèo cái là một phần quan trọng trong nghiên cứu này. Kết quả cho thấy tỷ lệ thành công của cả hai phương pháp phẫu thuật và hai công thức thuốc mê đều đạt 100%. Các chỉ số sinh hóa trước và sau phẫu thuật đều nằm trong giới hạn bình thường, cho thấy không có biến chứng nghiêm trọng xảy ra. Huyết áp của mèo trong quá trình gây mê có sự thay đổi nhưng vẫn nằm trong giới hạn an toàn. Điều này cho thấy rằng cả hai phương pháp đều an toàn và hiệu quả trong việc triệt sản mèo cái. Tuy nhiên, việc lựa chọn phương pháp phù hợp cần dựa trên tình trạng sức khỏe cụ thể của từng mèo và yêu cầu của bác sĩ thú y.

3.1. Lợi ích của phẫu thuật

Phẫu thuật triệt sản mèo cái mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe của mèo. Việc cắt bỏ buồng trứng và tử cung giúp ngăn ngừa các bệnh lý liên quan đến sinh sản, như viêm tử cung và ung thư. Hơn nữa, triệt sản còn giúp kiểm soát hành vi của mèo, giảm thiểu tình trạng mèo hoang và các vấn đề xã hội liên quan. Việc thực hiện phẫu thuật một cách an toàn và hiệu quả không chỉ bảo vệ sức khỏe cho mèo mà còn góp phần vào việc bảo vệ môi trường và cộng đồng.

Tổng quan nghiên cứu

Việc kiểm soát sinh sản mèo cái là vấn đề cấp thiết nhằm giảm thiểu các tác động tiêu cực đến môi trường và xã hội. Theo ước tính, một cặp mèo đực cái sinh sản tự do có thể tạo ra khoảng 8 con mèo sau 1 năm, 32 con sau 2 năm và lên đến hàng nghìn con sau 10 năm nếu không có sự can thiệp. Tỷ lệ mèo con trung bình trong mỗi lứa đẻ là khoảng 4,13 con, với khoảng tin cậy 95% từ 2,99 đến 5,26 con. Các vấn đề sức khỏe liên quan đến hành vi sinh sản như chấn thương, đẻ khó, thai lưu và viêm tử cung chiếm tỷ lệ 17,24% trong tổng số mèo cái được khảo sát.

Nghiên cứu được thực hiện trong 6 tháng (từ tháng 3 đến tháng 8 năm 2022) tại phòng khám thú y Pima, TP. Hồ Chí Minh, nhằm so sánh hai phương pháp phẫu thuật triệt sản mèo cái (đường mổ giữa bụng và đường mổ vùng hông) cùng hai công thức thuốc mê (TZX: Tiletamin — Zolazepam — Xylazine và TZ: Tiletamin — Zolazepam). Mục tiêu chính là đánh giá mức độ an toàn và hiệu quả của các phương pháp này trong kiểm soát sinh sản mèo cái, góp phần giảm thiểu số lượng mèo hoang, hạn chế các bệnh truyền nhiễm và cải thiện sức khỏe cộng đồng.

Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc lựa chọn kỹ thuật phẫu thuật và thuốc mê phù hợp, giúp nâng cao hiệu quả triệt sản, giảm thiểu biến chứng và thời gian hồi phục, từ đó hỗ trợ các chương trình kiểm soát mèo hoang và bảo vệ hệ sinh thái.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

• Cấu trúc hệ sinh dục mèo cái: Bao gồm buồng trứng, ống dẫn trứng, tử cung, cổ tử cung, âm đạo, tiền đình và âm hộ. Hiểu rõ cấu tạo này giúp xác định vị trí phẫu thuật và đánh giá các biến chứng có thể xảy ra.
• Phương pháp triệt sản mèo cái: So sánh hai kỹ thuật mổ đường trắng giữa bụng và mổ vùng hông (flank spay). Mỗi phương pháp có ưu nhược điểm riêng về thời gian phẫu thuật, khả năng tiếp cận cơ quan sinh dục và thời gian hồi phục.
• Thuật ngữ chuyên ngành: SpO2 (độ bão hòa oxy trong máu), MAP (huyết áp trung bình), SGOT, SGPT (chỉ số sinh hóa gan), TZ và TZX (công thức thuốc mê).
• Gây mê phẫu thuật: Phân tích các giai đoạn mê toàn diện và tác động của thuốc mê Tiletamin, Zolazepam, Xylazine lên hệ thần kinh và tuần hoàn, nhằm đảm bảo an toàn trong quá trình phẫu thuật.

Phương pháp nghiên cứu

• Nguồn dữ liệu: Nghiên cứu khảo sát cắt ngang trên 58 con mèo cái trên 6 tháng tuổi đến khám tại phòng khám thú y Pima, TP. Hồ Chí Minh. Thực hiện phẫu thuật triệt sản trên 20 con mèo cái khỏe mạnh từ 6 tháng đến 3 năm tuổi.
• Phương pháp chọn mẫu: Mèo được chọn ngẫu nhiên, chia thành 4 nhóm theo phương pháp phẫu thuật (đường mổ giữa bụng và vùng hông) và công thức thuốc mê (TZX và TZ).
• Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm Microsoft Excel và Minitab 16 để xử lý số liệu. So sánh tỷ lệ bằng kiểm định Chi-square (X²) và so sánh trung bình bằng kiểm định t.
• Timeline nghiên cứu: Thực hiện trong 6 tháng, từ tháng 3 đến tháng 8 năm 2022, bao gồm khảo sát, phẫu thuật, theo dõi hậu phẫu và phân tích dữ liệu.
• Chỉ tiêu khảo sát: Thời gian phẫu thuật, thời gian vết mổ liền da, tỷ lệ biến chứng, các chỉ số sinh tồn (nhịp tim, tần số hô hấp, huyết áp, SpO2, thân nhiệt), liều lượng thuốc mê sử dụng, và các chỉ số sinh hóa trước và sau phẫu thuật.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Số mèo con trung bình mỗi lứa đẻ: 4,13 con (khoảng tin cậy 95%: 2,99 - 5,26 con), phù hợp với các nghiên cứu quốc tế.
2. Tỷ lệ các vấn đề sức khỏe liên quan đến hành vi sinh sản: 17,24%, trong đó chấn thương chiếm 6,9%, đẻ khó và thai lưu mỗi loại chiếm 3,45%, viêm tử cung và tăng sinh tuyến vú chiếm 1,72%.
3. So sánh hai phương pháp phẫu thuật:
   • Thời gian phẫu thuật trung bình: 25,80 phút (đường mổ giữa bụng) và 26,60 phút (đường mổ vùng hông), không khác biệt có ý nghĩa thống kê (P > 0,05).
   • Thời gian vết mổ liền da: 4,80 ngày (đường mổ giữa bụng) và 4,20 ngày (đường mổ vùng hông), sự khác biệt không có ý nghĩa thống kê (P > 0,05).
   • Tỷ lệ biến chứng và nhiễm trùng sau phẫu thuật: 0% ở cả hai nhóm.
4. So sánh hai công thức thuốc mê:
   • Thời gian mê phẫu thuật: 30,6 phút (TZX) và 29,8 phút (TZ), tương đương nhau.
   • Liều lượng Tiletamin và Zolazepam trong TZX thấp hơn đáng kể so với TZ (5,54 mg/kg so với 13,22 mg/kg).
   • Các chỉ số sinh tồn (SpO2, thân nhiệt, nhịp tim, huyết áp) thay đổi trong giới hạn bình thường ở cả hai nhóm.
   • Các chỉ số sinh hóa trước và 15 ngày sau phẫu thuật đều nằm trong giới hạn bình thường khi sử dụng TZX.
   • Tỷ lệ thành công phẫu thuật và gây mê đạt 100%.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy phương pháp mổ vùng hông có thời gian hồi phục vết mổ nhanh hơn so với mổ giữa bụng, phù hợp với các nghiên cứu trước đây cho thấy ưu điểm về khả năng phục hồi và giảm biến chứng. Thời gian phẫu thuật tương đương giữa hai phương pháp chứng tỏ kỹ thuật mổ vùng hông có thể được áp dụng rộng rãi mà không làm tăng thời gian phẫu thuật.

Việc sử dụng hỗn hợp thuốc mê TZX với liều lượng thấp hơn nhưng vẫn đảm bảo thời gian mê và an toàn sinh tồn cho mèo là một bước tiến quan trọng, giúp giảm liều thuốc mê cần thiết, hạn chế tác dụng phụ và chi phí thuốc. Các chỉ số sinh hóa ổn định sau phẫu thuật khẳng định tính an toàn của công thức TZX.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh thời gian phẫu thuật, thời gian liền vết mổ và biểu đồ thay đổi các chỉ số sinh tồn theo thời gian, giúp minh họa rõ ràng hiệu quả và an toàn của các phương pháp.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Áp dụng phương pháp phẫu thuật vùng hông trong triệt sản mèo cái nhằm rút ngắn thời gian hồi phục vết mổ và giảm thiểu biến chứng, đặc biệt cho mèo đang nuôi con hoặc có tuyến vú căng sữa. Thời gian thực hiện: ngay lập tức trong các cơ sở thú y. Chủ thể thực hiện: bác sĩ thú y.
2. Sử dụng hỗn hợp thuốc mê TZX (Tiletamin — Zolazepam — Xylazine) với liều lượng thấp hơn để đảm bảo an toàn và hiệu quả gây mê, giảm tác dụng phụ và chi phí thuốc. Thời gian áp dụng: ngay trong các ca phẫu thuật triệt sản. Chủ thể thực hiện: bác sĩ gây mê thú y.
3. Tăng cường đào tạo kỹ thuật phẫu thuật vùng hông và quản lý thuốc mê cho bác sĩ thú y nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ và an toàn cho vật nuôi. Thời gian: trong vòng 6 tháng tới. Chủ thể thực hiện: các trường đại học, trung tâm đào tạo thú y.
4. Xây dựng chương trình kiểm soát sinh sản mèo hoang và mèo thả rông dựa trên các phương pháp và thuốc mê đã được chứng minh hiệu quả, góp phần bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng. Thời gian: triển khai trong 1-2 năm. Chủ thể thực hiện: cơ quan quản lý thú y, tổ chức bảo vệ động vật.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Bác sĩ thú y thực hành: Nắm bắt kỹ thuật phẫu thuật và gây mê hiệu quả, nâng cao chất lượng điều trị và chăm sóc mèo cái.
2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành thú y: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, số liệu thực nghiệm và phân tích khoa học trong lĩnh vực phẫu thuật và gây mê thú y.
3. Cơ quan quản lý thú y và bảo vệ động vật: Áp dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách kiểm soát sinh sản mèo, giảm thiểu tác động môi trường và dịch bệnh.
4. Chủ phòng khám thú y và trạm cứu hộ mèo hoang: Lựa chọn kỹ thuật và thuốc mê phù hợp để nâng cao hiệu quả triệt sản, giảm thiểu biến chứng và chi phí vận hành.

Câu hỏi thường gặp

1. Phẫu thuật triệt sản mèo cái có an toàn không?
   Nghiên cứu cho thấy tỷ lệ thành công phẫu thuật đạt 100%, không ghi nhận biến chứng hay nhiễm trùng sau mổ, chứng tỏ phương pháp rất an toàn khi thực hiện đúng quy trình vô trùng và kỹ thuật chuẩn.

2. Phương pháp mổ vùng hông có ưu điểm gì so với mổ giữa bụng?
   Mổ vùng hông giúp vết mổ liền nhanh hơn (4,2 ngày so với 4,8 ngày), giảm nguy cơ tổn thương tuyến vú và phù hợp với mèo đang nuôi con, đồng thời thời gian phẫu thuật tương đương.

3. Thuốc mê TZX có lợi ích gì so với TZ?
   Hỗn hợp TZX sử dụng liều lượng thuốc mê thấp hơn đáng kể nhưng vẫn đảm bảo thời gian mê phẫu thuật tương đương, giảm tác dụng phụ và chi phí thuốc, đồng thời các chỉ số sinh tồn và sinh hóa đều ổn định.

4. Có cần theo dõi đặc biệt sau phẫu thuật triệt sản không?
   Mèo cần được theo dõi các chỉ số sinh tồn như nhịp tim, huyết áp, SpO2 và thân nhiệt trong quá trình mê và hậu phẫu, đồng thời kiểm tra vết mổ để phát hiện sớm biến chứng nếu có.

5. Nghiên cứu này có thể áp dụng cho mèo hoang không?
   Kết quả nghiên cứu phù hợp để áp dụng trong các chương trình triệt sản mèo hoang và mèo thả rông, giúp kiểm soát số lượng và giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và sức khỏe cộng đồng.

Kết luận

• Trung bình mỗi lứa đẻ mèo cái sinh ra khoảng 4,13 con, với tỷ lệ các vấn đề sức khỏe liên quan đến hành vi sinh sản chiếm 17,24%.
• Phương pháp phẫu thuật vùng hông có thời gian hồi phục vết mổ nhanh hơn và hiệu quả tương đương phương pháp mổ giữa bụng.
• Hỗn hợp thuốc mê TZX sử dụng liều lượng thấp hơn nhưng vẫn đảm bảo an toàn và hiệu quả gây mê tương đương TZ.
• Tỷ lệ thành công phẫu thuật và gây mê đạt 100%, không ghi nhận biến chứng hay nhiễm trùng.
• Đề xuất áp dụng rộng rãi phương pháp mổ vùng hông và hỗn hợp thuốc mê TZX trong triệt sản mèo cái để nâng cao hiệu quả và an toàn.

Next steps: Triển khai đào tạo kỹ thuật và quản lý thuốc mê cho bác sĩ thú y, đồng thời xây dựng chương trình kiểm soát sinh sản mèo hoang dựa trên kết quả nghiên cứu.

Call-to-action: Các cơ sở thú y và tổ chức bảo vệ động vật nên áp dụng các phương pháp và thuốc mê đã được chứng minh để nâng cao hiệu quả kiểm soát sinh sản mèo, góp phần bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng.