Tổng quan nghiên cứu

Phát triển văn hóa nhà trường (VHNT) tại các trường đại học đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao chất lượng giáo dục và xây dựng môi trường học tập lành mạnh, bền vững. Tại Trường Đại học Kinh tế - Kỹ thuật Bình Dương (BETU), công tác phát triển VHNT đã được chú trọng trong các năm học 2019 – 2020 và 2020 – 2021, với nhiều hoạt động nhằm cải thiện cảnh quan, bầu không khí và văn hóa ứng xử trong nhà trường. Tuy nhiên, thực trạng cho thấy vẫn còn tồn tại những hạn chế như chất lượng giáo dục chưa đồng bộ, chưa đáp ứng kịp thời yêu cầu đổi mới chương trình đào tạo. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng phát triển VHNT tại BETU, từ đó đề xuất các biện pháp phù hợp để nâng cao hiệu quả công tác này trong giai đoạn tiếp theo. Nghiên cứu tập trung vào các thành tố chính của VHNT gồm cảnh quan và môi trường sư phạm, bầu không khí trong trường, văn hóa ứng xử và các giá trị văn hóa cốt lõi. Thời gian khảo sát từ tháng 2 đến tháng 3 năm 2022, với đối tượng nghiên cứu là cán bộ quản lý, giảng viên, nhân viên và sinh viên hệ chính quy của BETU. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho công tác phát triển VHNT, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và xây dựng thương hiệu nhà trường trong bối cảnh hội nhập và đổi mới giáo dục.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu vận dụng các lý thuyết về văn hóa tổ chức và văn hóa nhà trường đại học, trong đó nổi bật là mô hình tảng băng của Edgar H. Schein (1996) phân chia văn hóa thành ba tầng: các yếu tố hữu hình (cơ sở vật chất, quy định, nghi lễ), các giá trị được thể hiện (niềm tin, thái độ, chuẩn mực ứng xử) và các giả định cơ bản (quan niệm, nhận thức ngầm định). Ngoài ra, lý thuyết về văn hóa học đường của Terrence Deal và Kent D. Peterson (1982) được áp dụng để phân tích các thành tố cơ bản của VHNT gồm cảnh quan và môi trường sư phạm, bầu không khí trong trường, văn hóa ứng xử và các giá trị văn hóa cốt lõi. Các khái niệm về phát triển văn hóa nhà trường đại học được hiểu là quá trình kế thừa, củng cố và sáng tạo các giá trị văn hóa phù hợp với từng giai đoạn phát triển của nhà trường, nhằm tạo nên bản sắc riêng và nâng cao chất lượng giáo dục.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp giữa nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn. Về lý thuyết, tác giả tổng hợp, phân tích các tài liệu chuyên ngành, luận văn, báo cáo khoa học liên quan đến VHNT và phát triển VHNT đại học. Về thực tiễn, phương pháp điều tra bằng phiếu khảo sát được áp dụng với cỡ mẫu khoảng 300 người gồm cán bộ quản lý, giảng viên, nhân viên và sinh viên BETU. Phương pháp chọn mẫu là mẫu thuận tiện và mẫu phân tầng nhằm đảm bảo đại diện cho các nhóm đối tượng trong nhà trường. Ngoài ra, phương pháp phỏng vấn sâu được thực hiện với một số cán bộ quản lý, giảng viên, nhân viên và sinh viên để làm rõ hơn các kết quả khảo sát. Dữ liệu định lượng được xử lý bằng phần mềm SPSS và Excel, phân tích các chỉ số tần số, điểm trung bình, độ lệch chuẩn và kiểm định thống kê. Dữ liệu định tính từ phỏng vấn được tổng hợp, đối chiếu và phân tích nhằm bổ sung và làm sáng tỏ các vấn đề nghiên cứu. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 2 đến tháng 3 năm 2022, tập trung vào khảo sát thực trạng và đánh giá các biện pháp phát triển VHNT tại BETU.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của VHNT: Khoảng 85% cán bộ quản lý, giảng viên và nhân viên tại BETU đánh giá VHNT là yếu tố quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục. Sinh viên cũng có tỷ lệ đồng thuận cao, khoảng 78%, cho thấy sự nhận thức chung về vai trò của VHNT trong môi trường đại học.

  2. Thực trạng cảnh quan và môi trường sư phạm: Đa số ý kiến (khoảng 72%) cho rằng cảnh quan trường học hiện đại, sạch đẹp, tạo môi trường học tập thân thiện. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 28% phản ánh về việc cơ sở vật chất chưa đồng bộ, một số phòng học thiếu thiết bị hỗ trợ giảng dạy hiện đại.

  3. Bầu không khí trong nhà trường: Khoảng 70% cán bộ và giảng viên đánh giá bầu không khí dân chủ, lành mạnh được duy trì tốt, tạo điều kiện thuận lợi cho sự hợp tác và sáng tạo. Tuy nhiên, một số ý kiến cho rằng cần tăng cường hơn nữa sự cởi mở và trao đổi giữa các thành viên trong trường.

  4. Văn hóa ứng xử: Kết quả khảo sát cho thấy 65% cán bộ, giảng viên và nhân viên thực hiện văn hóa ứng xử lành mạnh, chuẩn mực trong giao tiếp và công việc. Sinh viên cũng phản hồi tích cực về mối quan hệ thầy trò và đồng nghiệp, tuy nhiên vẫn còn tồn tại một số trường hợp chưa tuân thủ nghiêm túc các quy định về ứng xử.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phản ánh sự quan tâm và nỗ lực của BETU trong việc phát triển VHNT, đặc biệt là trong việc xây dựng cảnh quan và môi trường sư phạm hiện đại, an toàn. Tuy nhiên, sự chưa đồng bộ về cơ sở vật chất và hạn chế trong văn hóa ứng xử cho thấy cần có các giải pháp cụ thể để nâng cao hơn nữa chất lượng VHNT. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả tương đồng với nhận định rằng VHNT là yếu tố quyết định đến hiệu quả giáo dục và sự phát triển bền vững của nhà trường. Việc duy trì bầu không khí dân chủ, lành mạnh và phát triển văn hóa ứng xử chuẩn mực là những yếu tố then chốt để tạo nên môi trường học tập tích cực, góp phần nâng cao động lực học tập và giảng dạy. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tròn thể hiện tỷ lệ đồng thuận về các thành tố VHNT và bảng so sánh mức độ hài lòng của các nhóm đối tượng khảo sát, giúp minh họa rõ nét hơn thực trạng và các điểm cần cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức về VHNT: Tổ chức các chương trình đào tạo, hội thảo định kỳ nhằm nâng cao nhận thức cho cán bộ, giảng viên, nhân viên và sinh viên về vai trò và tầm quan trọng của VHNT. Mục tiêu đạt 90% người tham gia hiểu rõ và cam kết thực hiện trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban Giám hiệu phối hợp với phòng Đào tạo và các đơn vị liên quan.

  2. Xác định và phát triển giá trị văn hóa cốt lõi: Tổ chức các buổi làm việc nhóm để xây dựng bộ giá trị văn hóa cốt lõi phù hợp với đặc thù và định hướng phát triển của BETU. Mục tiêu hoàn thành trong 6 tháng, đảm bảo sự đồng thuận cao từ các thành viên. Chủ thể thực hiện: Ban Chấp hành Công đoàn, Đoàn Thanh niên và Hội Sinh viên phối hợp.

  3. Xây dựng bầu không khí tâm lý tích cực: Thiết lập các kênh giao tiếp mở, khuyến khích sự tham gia đóng góp ý kiến của cán bộ, giảng viên và sinh viên trong các hoạt động của nhà trường. Tổ chức các hoạt động gắn kết tập thể nhằm tăng cường sự đoàn kết và tin tưởng lẫn nhau. Mục tiêu tăng 20% mức độ hài lòng về bầu không khí trong trường trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Công tác Sinh viên và các khoa chuyên môn.

  4. Phát triển cảnh quan và môi trường sư phạm hiện đại: Đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị giảng dạy, đồng thời duy trì môi trường xanh – sạch – đẹp, an toàn. Áp dụng mô hình “Nhà trường học tập” để tạo môi trường học tập thân thiện, hiện đại. Mục tiêu hoàn thiện các hạng mục cải tạo trong 18 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án và phòng Hành chính – Tổng hợp.

  5. Tăng cường văn hóa ứng xử lành mạnh: Xây dựng quy chế ứng xử cụ thể, tổ chức các buổi tập huấn, sinh hoạt chuyên đề về văn hóa ứng xử cho toàn thể cán bộ, giảng viên và sinh viên. Thiết lập hệ thống giám sát và xử lý vi phạm nhằm duy trì chuẩn mực ứng xử trong nhà trường. Mục tiêu giảm 30% các vi phạm về ứng xử trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Thanh tra – Pháp chế phối hợp với các tổ chức đoàn thể.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban Giám hiệu và cán bộ quản lý nhà trường: Giúp hiểu rõ về tầm quan trọng của VHNT, từ đó xây dựng chiến lược phát triển văn hóa phù hợp với định hướng phát triển trường đại học.

  2. Giảng viên và nhân viên: Nâng cao nhận thức và trách nhiệm trong việc duy trì và phát triển các giá trị văn hóa, góp phần tạo môi trường làm việc tích cực, hiệu quả.

  3. Sinh viên: Hiểu về vai trò của văn hóa học đường trong việc hình thành nhân cách, thái độ học tập và ứng xử, từ đó chủ động tham gia xây dựng môi trường học tập thân thiện.

  4. Các nhà nghiên cứu và chuyên gia giáo dục: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để phát triển các nghiên cứu sâu hơn về văn hóa nhà trường đại học, đặc biệt trong bối cảnh đổi mới giáo dục và hội nhập quốc tế.

Câu hỏi thường gặp

  1. Văn hóa nhà trường đại học là gì?
    Văn hóa nhà trường đại học là hệ thống các giá trị, chuẩn mực, niềm tin và hành vi ứng xử được các thành viên trong trường cùng hình thành và chia sẻ, tạo nên bản sắc riêng và ảnh hưởng đến mọi hoạt động giáo dục và quản lý.

  2. Tại sao phát triển văn hóa nhà trường lại quan trọng?
    Phát triển VHNT giúp tạo môi trường học tập tích cực, nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập, đồng thời xây dựng sự gắn kết, cam kết của cán bộ, giảng viên và sinh viên với mục tiêu chung của nhà trường.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến phát triển VHNT?
    Các yếu tố bao gồm năng lực quản lý của cán bộ quản lý, cơ sở vật chất, chất lượng đội ngũ giảng viên, đặc điểm sinh viên, xu thế toàn cầu hóa, chính sách giáo dục và sự phát triển của khoa học công nghệ.

  4. Làm thế nào để đánh giá thực trạng VHNT trong trường đại học?
    Có thể sử dụng phương pháp khảo sát bằng bảng hỏi, phỏng vấn sâu và phân tích dữ liệu định lượng, định tính để đánh giá các thành tố như cảnh quan, bầu không khí, văn hóa ứng xử và các giá trị văn hóa trong nhà trường.

  5. Các biện pháp nào hiệu quả để phát triển VHNT?
    Các biện pháp hiệu quả gồm nâng cao nhận thức về VHNT, xác định giá trị văn hóa cốt lõi, xây dựng bầu không khí tâm lý tích cực, phát triển cảnh quan và môi trường sư phạm hiện đại, tăng cường văn hóa ứng xử lành mạnh và huy động nguồn lực xã hội hóa giáo dục.

Kết luận

  • Văn hóa nhà trường đại học là yếu tố cốt lõi ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng giáo dục và sự phát triển bền vững của nhà trường.
  • Thực trạng phát triển VHNT tại BETU đã đạt được nhiều kết quả tích cực nhưng vẫn còn tồn tại những hạn chế cần khắc phục.
  • Các biện pháp đề xuất tập trung vào nâng cao nhận thức, xây dựng giá trị cốt lõi, phát triển bầu không khí tích cực, cải thiện cảnh quan và văn hóa ứng xử.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn quan trọng cho công tác quản lý và phát triển VHNT tại BETU trong giai đoạn tiếp theo.
  • Đề nghị Ban Giám hiệu và các đơn vị liên quan triển khai các giải pháp trong vòng 1-2 năm tới nhằm nâng cao hiệu quả công tác phát triển VHNT, góp phần xây dựng trường đại học phát triển toàn diện và bền vững.

Hãy bắt đầu hành trình phát triển văn hóa nhà trường ngay hôm nay để tạo dựng môi trường giáo dục chất lượng và thân thiện cho thế hệ tương lai!