Tổng quan nghiên cứu

Du lịch tại tỉnh Quảng Ninh, đặc biệt là thành phố Hạ Long, đang phát triển mạnh mẽ với hơn 3 triệu lượt khách mỗi năm, góp phần quan trọng vào kinh tế quốc gia. Hạ Long nổi tiếng với vịnh Hạ Long – di sản thiên nhiên thế giới được UNESCO công nhận, cùng nhiều điểm đến hấp dẫn như đảo Tuần Châu, bãi biển Bãi Cháy, khu di tích Yên Tử. Sự phát triển nhanh chóng của ngành du lịch đòi hỏi nguồn nhân lực chuyên nghiệp, đặc biệt là hướng dẫn viên du lịch có khả năng sử dụng tiếng Anh thành thạo để giao tiếp với khách quốc tế. Tuy nhiên, hiện nay chưa có chương trình giảng dạy tiếng Anh chuyên ngành du lịch phù hợp với đặc thù địa phương và trình độ học viên tại Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật và Du lịch Hạ Long.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm xây dựng giáo trình tiếng Anh chuyên ngành du lịch dành cho sinh viên khoa Du lịch của trường, tập trung vào khóa học ET3 với nội dung chính là “Tham quan thành phố Hạ Long và vùng lân cận”. Nghiên cứu khảo sát nhu cầu học tập của sinh viên, ý kiến của giảng viên và hướng dẫn viên du lịch thực tế để thiết kế chương trình và phát triển tài liệu phù hợp. Phạm vi nghiên cứu giới hạn trong việc xây dựng giáo trình cho khóa ET3, với tổng thời lượng 100 tiết học, áp dụng cho sinh viên khoa Du lịch tại Hạ Long.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp tài liệu giảng dạy tiếng Anh chuyên ngành sát với thực tế, nâng cao kỹ năng giao tiếp, thuyết minh và xử lý tình huống cho sinh viên, góp phần đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng nhu cầu phát triển du lịch địa phương và quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên lý thuyết về English for Specific Purposes (ESP) – tiếng Anh chuyên ngành, nhấn mạnh việc thiết kế chương trình học dựa trên phân tích nhu cầu người học nhằm phát triển năng lực ngôn ngữ chuyên biệt phục vụ mục đích nghề nghiệp. Theo Hutchinson và Waters, ESP không phải là một loại ngôn ngữ hay phương pháp giảng dạy cụ thể mà là sự đáp ứng nhu cầu học tập có mục tiêu rõ ràng.

Về phát triển tài liệu, nghiên cứu áp dụng các nguyên tắc của Brian Tomlinson và Tom Hutchinson, trong đó tài liệu phải kích thích sự hứng thú, phù hợp với trình độ và nhu cầu người học, cung cấp ngôn ngữ thực tế và đa dạng hình thức luyện tập. Khung thiết kế tài liệu gồm bốn yếu tố chính: nội dung đầu vào (input), ngôn ngữ, nhiệm vụ (task) và hoạt động thực hành, đồng thời tuân thủ quy trình phát triển tài liệu gồm các bước: xác định nhu cầu, khám phá, hiện thực hóa ngữ cảnh, hiện thực hóa sư phạm, sản xuất, sử dụng và đánh giá.

Các khái niệm chính bao gồm: ESP, phát triển tài liệu giảng dạy, phân tích nhu cầu, kỹ năng ngôn ngữ (nghe, nói, đọc, dịch), nhiệm vụ hướng dẫn du lịch (giới thiệu, thông báo quy định, trả lời câu hỏi, sắp xếp ăn trưa, giải quyết vấn đề).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp (mixed methods) kết hợp cả định lượng và định tính. Nguồn dữ liệu chính gồm:

  • Khảo sát bằng bảng hỏi với 90 sinh viên khoa Du lịch, 10 giảng viên tiếng Anh và 40 hướng dẫn viên du lịch từ các công ty du lịch uy tín tại Hạ Long.
  • Phỏng vấn trực tiếp và thảo luận nhóm với giảng viên, sinh viên và hướng dẫn viên để thu thập ý kiến sâu sắc về nhu cầu và phương pháp giảng dạy.
  • Quan sát thực tế quá trình giảng dạy và học tập tiếng Anh chuyên ngành tại trường.
  • Phân tích tài liệu liên quan như chương trình đào tạo hiện hành, giáo trình ET1 và ET2.

Cỡ mẫu được lựa chọn dựa trên số lượng sinh viên và giảng viên hiện có tại khoa Du lịch, đảm bảo tính đại diện cho nhóm nghiên cứu. Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm thống kê mô tả, phân tích tần suất, so sánh tỷ lệ và phân tích nội dung phỏng vấn nhằm xác định nhu cầu, kỹ năng cần cải thiện và ưu tiên trong thiết kế tài liệu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhu cầu chủ đề và nội dung giảng dạy: 100% hướng dẫn viên du lịch đồng thuận chọn Vịnh Hạ Long là điểm đến hấp dẫn nhất, tiếp theo là Khu nghỉ dưỡng quốc tế Tuần Châu (65%), Bãi Cháy (42.5%), Khu di tích văn hóa Yên Tử (30%) và các điểm khác như Trung tâm thương mại Hạ Long, đảo Cát Bà. Các chủ đề này được đề xuất làm nội dung chính cho giáo trình ET3.

  2. Nhiệm vụ hướng dẫn cần tập trung: 80% hướng dẫn viên thống nhất thứ tự nhiệm vụ trong tour gồm: thông báo quy định, trả lời câu hỏi khách, sắp xếp ăn trưa và giải quyết vấn đề. Trong đó, 42.5% cho rằng việc cung cấp thông tin là nhiệm vụ khó khăn nhất, tiếp theo là trả lời câu hỏi (37.5%).

  3. Kỹ năng cần cải thiện: Cả giảng viên và sinh viên đều đánh giá kỹ năng dịch (interpreting) là kỹ năng yếu nhất, với 100% giảng viên và 79% sinh viên cho rằng đây là kỹ năng cần cải thiện hàng đầu. Kỹ năng nghe và nói cũng được ưu tiên nâng cao với tỷ lệ lần lượt 80% và 60% ở giảng viên, 70% và 58% ở sinh viên.

  4. Phương pháp luyện tập ưa thích: Giảng viên ưu tiên các hoạt động như bài tập trắc nghiệm, thuyết trình có hỗ trợ hình ảnh, đọc lướt để trả lời câu hỏi và dịch câu. Sinh viên thích các hoạt động chơi trò chơi, đóng vai, đọc hiểu và dịch từng câu. Cả hai nhóm đều đồng thuận rằng luyện tập dịch từng câu là phù hợp với trình độ hiện tại.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy sự phù hợp giữa nhu cầu thực tế của ngành du lịch tại Hạ Long và nội dung giảng dạy tiếng Anh chuyên ngành. Việc lựa chọn các điểm du lịch nổi bật làm chủ đề giúp sinh viên tiếp cận kiến thức thực tế, tăng tính ứng dụng của bài học. Nhiệm vụ tập trung vào kỹ năng giao tiếp thực tế như trả lời câu hỏi và xử lý tình huống phản ánh đúng yêu cầu công việc của hướng dẫn viên.

Kỹ năng dịch được đánh giá là thách thức lớn, phù hợp với đặc thù công việc đòi hỏi chuyển ngữ nhanh và chính xác. Việc ưu tiên luyện tập dịch từng câu giúp sinh viên từng bước làm quen với ngôn ngữ chuyên ngành, giảm áp lực so với dịch đồng thời. So sánh với các nghiên cứu trong lĩnh vực ESP, kết quả này tương đồng với quan điểm rằng tài liệu và phương pháp giảng dạy cần được cá nhân hóa theo trình độ và nhu cầu người học.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ ưu tiên các chủ đề, nhiệm vụ và kỹ năng cần cải thiện giữa các nhóm đối tượng, giúp minh họa rõ ràng sự đồng thuận và khác biệt trong quan điểm.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Phát triển giáo trình ET3 theo chủ đề địa phương: Thiết kế tài liệu tập trung vào 8 chủ đề chính gồm Vịnh Hạ Long, Khu nghỉ dưỡng Tuần Châu, Bãi Cháy, Trung tâm thương mại Hạ Long, đảo Cát Bà, Công viên Quốc tế Hoàng Gia, di tích Yên Tử và ẩm thực địa phương. Mỗi chủ đề kéo dài 10 tiết, đảm bảo cung cấp kiến thức sâu và thực tiễn.

  2. Tăng cường luyện tập kỹ năng dịch và nghe: Xây dựng các bài tập dịch từng câu, dịch đoạn, kết hợp nghe hiểu với các tình huống thực tế trong tour du lịch. Thời gian thực hiện trong toàn khóa học, ưu tiên các tiết đầu để tạo nền tảng vững chắc. Giảng viên chịu trách nhiệm tổ chức và hướng dẫn.

  3. Áp dụng phương pháp học tập tương tác: Khuyến khích đóng vai, thảo luận nhóm, thuyết trình có hỗ trợ hình ảnh và trò chơi ngôn ngữ nhằm nâng cao sự hứng thú và khả năng giao tiếp của sinh viên. Thực hiện liên tục trong các buổi học, giảng viên phối hợp với sinh viên để điều chỉnh phù hợp.

  4. Cập nhật và bổ sung tài liệu tham khảo: Sử dụng nguồn tài liệu đa dạng từ báo chí, internet, tài liệu du lịch chính thống để đảm bảo tính xác thực và cập nhật. Thời gian rà soát, bổ sung tài liệu định kỳ hàng năm do bộ phận chuyên môn của khoa thực hiện.

  5. Đánh giá và phản hồi liên tục: Thiết lập hệ thống đánh giá đa dạng gồm bài kiểm tra viết, thi nói, bài tập nhóm và phản hồi từ sinh viên, giảng viên, hướng dẫn viên thực tế để điều chỉnh chương trình kịp thời. Thực hiện sau mỗi học kỳ, do khoa Du lịch phối hợp với phòng đào tạo tổ chức.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên tiếng Anh chuyên ngành du lịch: Luận văn cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để thiết kế giáo trình phù hợp với đặc thù địa phương, giúp nâng cao chất lượng giảng dạy và đáp ứng nhu cầu học viên.

  2. Sinh viên khoa Du lịch: Tài liệu và phương pháp được đề xuất giúp sinh viên phát triển kỹ năng ngôn ngữ chuyên ngành, tăng khả năng giao tiếp và tự tin trong công việc hướng dẫn du lịch.

  3. Nhà quản lý đào tạo và phát triển chương trình: Các cơ sở đào tạo du lịch có thể tham khảo để xây dựng hoặc điều chỉnh chương trình đào tạo tiếng Anh chuyên ngành, phù hợp với yêu cầu thị trường lao động và đặc điểm vùng miền.

  4. Các công ty du lịch và hướng dẫn viên: Tham khảo để hiểu rõ hơn về nhu cầu đào tạo, từ đó phối hợp với các trường đào tạo nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đồng thời áp dụng các kỹ năng và kiến thức được đề xuất trong thực tế công việc.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần phát triển giáo trình tiếng Anh chuyên ngành du lịch riêng cho Hạ Long?
    Hạ Long có đặc thù du lịch riêng với nhiều điểm đến nổi bật và nhu cầu giao tiếp tiếng Anh chuyên biệt. Giáo trình chung không đáp ứng được các yêu cầu thực tế, do đó cần tài liệu phù hợp để nâng cao hiệu quả đào tạo.

  2. Các kỹ năng ngôn ngữ nào được ưu tiên trong khóa học ET3?
    Kỹ năng dịch (interpreting), nghe và nói được ưu tiên do tính chất công việc hướng dẫn viên đòi hỏi khả năng chuyển ngữ nhanh, hiểu và giao tiếp hiệu quả với khách quốc tế.

  3. Phương pháp giảng dạy nào được áp dụng trong giáo trình?
    Phương pháp học tập tương tác như đóng vai, thảo luận nhóm, thuyết trình có hỗ trợ hình ảnh và trò chơi ngôn ngữ được sử dụng để tăng cường sự tham gia và phát triển kỹ năng thực hành.

  4. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả của giáo trình mới?
    Đánh giá đa dạng qua bài kiểm tra viết, thi nói, bài tập nhóm và phản hồi từ sinh viên, giảng viên, hướng dẫn viên thực tế giúp điều chỉnh và cải tiến chương trình liên tục.

  5. Giáo trình có thể áp dụng cho các địa phương khác không?
    Mặc dù tập trung vào đặc điểm Hạ Long, các nguyên tắc thiết kế và phương pháp có thể được điều chỉnh để áp dụng cho các vùng du lịch khác có đặc thù tương tự.

Kết luận

  • Luận văn đã xây dựng thành công khung chương trình và tài liệu tiếng Anh chuyên ngành du lịch cho khóa ET3 tại Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật và Du lịch Hạ Long, đáp ứng nhu cầu thực tế của ngành du lịch địa phương.
  • Phân tích nhu cầu từ sinh viên, giảng viên và hướng dẫn viên du lịch giúp xác định rõ chủ đề, nhiệm vụ và kỹ năng trọng tâm cần phát triển.
  • Tài liệu tập trung vào 8 chủ đề chính, kết hợp các nhiệm vụ thực tế như giới thiệu, thông báo quy định, trả lời câu hỏi, sắp xếp ăn trưa và giải quyết vấn đề.
  • Phương pháp giảng dạy tương tác và luyện tập kỹ năng dịch được ưu tiên nhằm nâng cao hiệu quả học tập và khả năng ứng dụng thực tế.
  • Các bước tiếp theo bao gồm hoàn thiện tài liệu chi tiết, triển khai giảng dạy thử nghiệm và đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp.

Mời các nhà nghiên cứu, giảng viên và chuyên gia trong lĩnh vực đào tạo tiếng Anh chuyên ngành du lịch cùng tham khảo và phát triển thêm nhằm nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực du lịch tại Việt Nam.