I. Tổng Quan Phát Triển Tài Chính và Tăng Trưởng Kinh Tế UEH
Theo Schumpeter (1911), phát triển tài chính (PTTC) thúc đẩy tăng trưởng kinh tế (TTKT) thông qua vai trò trung gian của hệ thống tài chính, kết nối người cho vay và người đi vay, chuyển nguồn lực đến nơi hiệu quả nhất. Mặc dù các nghiên cứu về mối quan hệ giữa PTTC và TTKT đã có từ đầu thế kỷ 20, nhưng đến nay vẫn chưa có kết luận thống nhất. Các bằng chứng khác nhau tùy theo quốc gia và phương pháp nghiên cứu. Một số nghiên cứu cho thấy PTTC có tác động tích cực đến TTKT (Bist, 2018; Guru & Yadav, 2019), trong khi những nghiên cứu khác lại tìm thấy tác động tiêu cực hoặc không đáng kể (Nili & Rastad, 2007; Naceur & Ghazouani, 2007; Kar và cộng sự, 2011; Naraya & Naraya, 2013). Sau khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008, các nghiên cứu mới nhấn mạnh tính phức tạp trong tác động của PTTC lên TTKT, đề cập đến tính phi tuyến với tác động ngưỡng hoặc dạng hình chữ U ngược (Rousseau & Wachtel, 2011, Beck, 2014; Law & Singh, 2014; Rioja &Valev, 2014; Arcand và cộng sự, 2015; Samargandi và cộng sự, 2015; Ibrahim & Alagidede, 2018; Panizza, 2018; Swamy & Dharani, 2020). Liên kết giữa PTTC và TTKT đã trở thành một vấn đề phức tạp, cần đánh giá một cách khái quát và đầy đủ hơn trong nghiên cứu khu vực và toàn cầu.
1.1. Tầm quan trọng của Phát triển Tài Chính đối với Kinh tế Việt Nam
Trong bối cảnh toàn cầu hóa, nhiều quốc gia phải đối mặt với thách thức lớn để hội nhập vào nền kinh tế thế giới. Ngay cả các quốc gia phát triển cũng chịu áp lực duy trì tốc độ phát triển để tăng cường TTKT và thiết lập xu hướng chung toàn cầu. Câu hỏi đặt ra là liệu PTTC có còn quan trọng đối với TTKT hay không, và tác động thực sự của PTTC lên TTKT là gì. Liệu PTTC có tác động tích cực hay TTKT bị ảnh hưởng bất lợi bởi việc có “quá nhiều tài chính”? Nghiên cứu này sẽ làm rõ vấn đề này trong bối cảnh kinh tế Việt Nam.
1.2. Vai trò của Cấu Trúc Tài Chính trong Tăng Trưởng Kinh Tế
Theo Goldsmith (1969), ảnh hưởng của cấu trúc tài chính (CTTC) và PTTC đến TTKT là một vấn đề quan trọng. Bên cạnh PTTC, CTTC cũng được các học giả quan tâm trong mối quan hệ giữa tăng trưởng và tài chính. Các nghiên cứu trước đây thường xem xét riêng lẻ hệ thống CTTC dựa trên ngân hàng hoặc thị trường. Gần đây, quan điểm của chủ nghĩa cấu trúc mới được đưa ra để giải thích mối quan hệ giữa CTTC và TTKT. Nghiên cứu này sẽ đi sâu vào phân tích khách quan và toàn diện hơn tác động của PTTC lên TTKT và mối quan hệ giữa CTTC và TTKT.
II. Thách Thức Nghiên Cứu Phát Triển Tài Chính tại Đại Học UEH
Các nghiên cứu trước đây khi phân tích TTKT có sự xuất hiện của CTTC chủ yếu là xem xét riêng lẻ hệ thống CTTC hoặc dựa trên ngân hàng hoặc dựa trên thị trường sẽ thúc đẩy TTKT. Hoặc mở rộng hơn là thay vì hình thức CTTC, đó là chất lượng chung của dịch vụ tài chính, hệ thống tài chính và hệ thống pháp luật có ảnh hưởng đến TTKT. Tuy nhiên, gần đây xuất hiện đề xuất đưa quan điểm của chủ nghĩa cấu trúc mới để giải thích mối quan hệ giữa CTTC và TTKT. Theo Lin & Monga (2010), Cull và Xu (2013), Demir và Hall (2017) thì CTTC được xem là một quá trình năng động và được xác định bởi nhu cầu đối với các loại dịch vụ tài chính khác nhau trong mối liên kết với từng giai đoạn phát triển kinh tế.
2.1. Chủ nghĩa cấu trúc mới và Cấu Trúc Tài Chính tối ưu
Theo đó, CTTC có xu hướng dựa trên ngân hàng nhiều hơn trong giai đoạn đầu của nền kinh tế thực. Sau đó, CTTC có xu hướng chuyển từ CTTC dựa trên ngân hàng sang dựa trên thị trường khi nền kinh tế phát triển hơn. Cụ thể hơn, Lin và Monga (2010) quan sát thấy rằng chính sách các quốc gia thường ưu tiên các ngân hàng lớn và thị trường vốn bất kể cấu trúc của nền kinh tế, điều đó cho thấy các quốc gia thu nhập thấp thường chọn các ngân hàng nhỏ, các ngân hàng địa phương làm xương sống trong hệ thống tài chính của họ, thay vì cố gắng tái tạo CTTC như các nước công nghiệp tiên tiến.
2.2. Sự chuyển đổi Cấu Trúc Tài Chính và Hoạch định Chính sách
Khi kinh tế càng phát triển hơn, nền kinh tế ngày càng phụ thuộc vào các ngành sử dụng nhiều vốn hơn, CTTC sẽ thay đổi để tạo ra sức nặng lớn hơn cho các ngân hàng lớn và thị trường vốn tinh vi hơn. Như vậy, một vấn đề được đặt ra là CTTC tối ưu của mỗi quốc gia là gì, và có phải mỗi một quốc gia khác nhau trong quá trình phát triển kinh tế, CTTC dựa trên ngân hàng hoặc dựa trên thị trường xuyên suốt cả quá trình, hay là tùy vào từng giai đoạn của sự phát triển sẽ có sự thay đổi trong việc chuyển đổi CTTC trong hệ thống tài chính của mỗi quốc gia. Và nếu điều này thật sự diễn ra, đây được xem là một thách thức trong quá trình hoạch định chính sách tại mỗi quốc gia.
III. Phương Pháp Nghiên Cứu Tác Động Tài Chính đến Kinh Tế UEH
Luận án đi sâu vào phân tích khách quan và toàn diện hơn tác động của PTTC lên TTKT và mối quan hệ giữa CTTC và TTKT, qua đó, đưa ra các hàm ý quan trọng trong việc hoạch định chính sách liên quan đến hệ thống tài chính cũng như mục tiêu TTKT bền vững của mỗi một quốc gia, trong giai đoạn mà hệ thống tài chính thế giới đang định hình lại như hiện nay. Mục tiêu nghiên cứu tổng quát của luận án là nghiên cứu tác động của PTTC lên TTKT và mối quan hệ giữa CTTC với TTKT, từ đó luận án sẽ đúc kết và đưa ra các hàm ý chính sách quan trọng trong việc thúc đẩy TTKT bền vững trên nền tảng PTTC và CTTC trong hệ thống tài chính tại các quốc gia.
3.1. Kiểm định Tác Động của Phát Triển Tài Chính lên Tăng Trưởng
Luận án làm rõ hai mục tiêu cụ thể như sau: Thứ nhất, kiểm định tác động của PTTC lên TTKT bao gồm cả tác động tổng thể và tác động riêng lẻ của từng khía cạnh trong PTTC, từ đó xác định chính xác khía cạnh nào thực sự có tác động lên TTKT. Mục tiêu này sử dụng các mô hình kinh tế lượng phù hợp để phân tích dữ liệu và đưa ra kết luận chính xác về mối quan hệ giữa PTTC và TTKT.
3.2. Nghiên cứu Mối Quan Hệ Cấu Trúc Tài Chính và Tăng Trưởng Kinh Tế
Thứ hai, kiểm định mối quan hệ giữa CTTC và TTKT. Bằng cách xây dựng mô hình tăng trưởng tân cổ điển mở rộng để tìm ra CTTC tối ưu khi có ảnh hưởng của mức độ PTTC. Và kiểm định mối quan hệ nhân quả tại các thang thời gian khác nhau với các tần số khác nhau giữa TTTC, TGTC và TTKT. Qua đó phân tích sự thay đổi của CTTC trong từng giai đoạn phát triển của nền kinh tế với quan điểm chủ nghĩa cấu trúc mới.
3.3. Hàm ý Chính Sách từ Nghiên Cứu Phát Triển Tài Chính
Từ các kết quả tìm được, luận án sẽ đúc kết và rút ra các hàm ý quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng bền vững trên nền tảng PTTC và CTTC. Để thực hiện mục tiêu nghiên cứu, các câu hỏi nghiên cứu cụ thể bao gồm: PTTC có tác động như thế nào đến TTKT? Tác động của PTTC lên TTKT được thể hiện thông qua dạng hình nào (hình chữ U hay hình chữ U ngược)? Tác động của CTTC lên TTKT có bị ảnh hưởng bởi mức độ PTTC hay không? Quan điểm chủ nghĩa cấu trúc mới có tồn tại hay không? Và CTTC tối ưu là gì?
IV. Dữ Liệu và Phạm Vi Nghiên Cứu Phát Triển Tài Chính UEH
Để thực hiện mục tiêu nghiên cứu thứ nhất, đối tượng nghiên cứu của luận án là tác động của PTTC lên TTKT. Để thực hiện mục tiêu nghiên cứu thứ hai, đối tượng nghiên cứu của luận án là mối quan hệ giữa CTTC và TTKT. Luận án xây dựng bộ chỉ số PTTC mới dựa trên đề xuất của Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF - International Monetary Fund) và Ngân hàng thế giới (World Bank - WB), trong đó loại trừ các nền kinh tế không có thị trường chứng khoán (TTCK) cũng như không cung cấp đầy đủ thông tin.
4.1. Lựa chọn Quốc Gia và Thời Gian Nghiên Cứu Phát Triển Tài Chính
Vì nhược điểm của các quốc gia kém phát triển và để kết quả nghiên cứu đáng tin cậy khi tính chỉ số PTTC và phân tích kết quả từ các mô hình kinh tế lượng, luận án cũng loại bỏ các quốc gia này ra khỏi nghiên cứu. Bên cạnh đó, dựa trên tính sẵn có từ Cơ sở dữ liệu CTTC (FSD - Financial Structure Database) và Cơ sở dữ liệu PTTC toàn cầu (GFDD - Global Financial Development Database), mẫu nghiên cứu cuối cùng bao gồm tổng cộng 33 quốc gia trải dài khắp các châu lục khác nhau, không dừng lại tại một quốc gia riêng lẻ hoặc chỉ một nhóm quốc gia hoặc chỉ nghiên cứu một khu vực nhất định.
4.2. Giai đoạn Nghiên Cứu và Giới Hạn Dữ Liệu Phát Triển Tài Chính
Vì các chỉ số được sử dụng trong phân tích chỉ số PTTC mới và CTTC từ FSD và GFDD chỉ gần như đầy đủ dữ liệu bắt đầu từ năm 2004 và cập nhật mới nhất đến năm 2017. Do đó, thời gian nghiên cứu của luận án trong giai đoạn 2004-2017. Luận án xây dựng bộ chỉ số PTTC mới với sự kết hợp của bốn khía cạnh là độ sâu tài chính, khả năng tiếp cận, tính hiệu quả và tính ổn định dựa trên tổng cộng 29 chỉ số thành phần.
V. Xây Dựng Chỉ Số Phát Triển Tài Chính Mới tại UEH
Phương pháp tính chỉ số PTTC mới dựa trên kết hợp phương pháp của OECD (2008), Cámara & Tuesta (2014) và Svirydzenka (2016). Sau khi xây dựng bộ 11 chỉ số PTTC mới, luận án tiếp tục phân tích tác động tổng hợp và tác động riêng lẽ của từng khía cạnh PTTC lên TTKT theo hai mô hình như sau: Mô hình 1, luận án sử dụng mô hình ARDL dữ liệu bảng (PARDL) có tính đến sự phụ thuộc chéo với hai phương pháp ước tính thay thế: mô hình nhóm trung bình gộp (Pooled Mean Group - PMG) và mô hình nhóm trung bình (Mean Group - MG).
5.1. Mô hình ARDL và Ước Tính Tác Động Phát Triển Tài Chính
Bằng cách sử dụng hai công cụ này, nghiên cứu cho phép tính đến tính không đồng nhất của từng quốc gia và cho phép sự phụ thuộc chéo có khả năng phát sinh từ nhiều yếu tố không quan sát được. Mô hình 2: Để xem xét khả năng nền TTKT bị ảnh hưởng bất lợi bởi “quá nhiều tài chính” hay không, luận án tính đến tác động phi tuyến của PTTC lên TTKT.
5.2. Tác Động Phi Tuyến của Phát Triển Tài Chính lên Tăng Trưởng
Cụ thể, nghiên cứu áp dụng cách tiếp cận đa thức bậc hai của PTTC như một yếu tố quyết định tăng trưởng theo đề xuất Lind và Mehlum (2010), Samargandi và cộng sự (2015), trong đó đề xuất áp dụng các thử nghiệm cho các mối quan hệ hình chữ U hoặc U ngược. Bằng cách áp dụng thử nghiệm này, cả hai...
VI. Kết Luận và Hàm Ý Chính Sách từ Nghiên Cứu UEH
Luận án phân tích tác động của PTTC lên TTKT và mối quan hệ CTTC và TTKT tại 33 quốc gia trải dài khắp các châu lục với các nền kinh tế đã phát triển, đang phát triển và mới nổi trong giai đoạn từ 2004 đến 2017. Bằng cách xây dựng bộ chỉ số PTTC mới kết hợp từ IMF và WB, luận án đã phân tích tác động đa chiều của PTTC lên TTKT với đầy đủ bốn khía cạnh là độ sâu tài chính, khả năng tiếp cận, tính hiệu quả và tính ổn định. Từ đó tìm thấy được tác động theo cả dạng hình chữ U và U ngược của từng khía cạnh của PTTC lên TTKT.
6.1. Tác Động của Cấu Trúc Tài Chính Dựa Trên Thị Trường
Thông qua xây dựng và phát triển mô hình tăng trưởng tân cổ điển mở rộng, luận án tìm thấy được mức độ PTTC càng tăng thì CTTC dựa trên thị trường càng có tầm quan trọng hơn khi so sánh với CTTC dựa trên ngân hàng trong tác động thúc đẩy TTKT. Luận án cũng tìm thấy được ảnh hưởng của sự phát triển ngân hàng và TTCK đến TTKT không đơn thuần chỉ là trong ngắn hạn và dài hạn mà phải dựa trên các tần số khác nhau tại các khung thời gian khác nhau.
6.2. Quan Điểm Chủ Nghĩa Cấu Trúc Mới và Hàm Ý Chính Sách
Bên cạnh đó, quan điểm chủ nghĩa cấu trúc mới được tìm thấy trong nhóm DE, ngược lại CTTC tại nhóm AE hoặc là dựa trên ngân hàng hoặc là dựa trên thị trường. Từ các kết quả về PTTC, CTTC và TTKT, luận án đưa ra một số hàm ý chính sách quan trọng liên quan đến hệ thống tài chính cũng như mục tiêu TTKT bền vững của mỗi một quốc gia, trong giai đoạn mà hệ thống tài chính thế giới đang định hình lại như hiện nay.
