Tổng quan nghiên cứu

Phát triển nông thôn mới là một trong những mục tiêu chiến lược quan trọng của Đảng Cộng sản Việt Nam nhằm thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại các vùng nông thôn. Theo Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 5/8/2008 và Nghị quyết Đại hội XIII, mục tiêu đến năm 2025 là có tối thiểu 80% xã đạt chuẩn nông thôn mới. Xã Trường Đông, thị xã Hòa Thành, tỉnh Tây Ninh, với diện tích tự nhiên 2.286,55 ha và dân số khoảng 17.926 người, đã triển khai chương trình xây dựng nông thôn mới từ năm 2013. Qua giai đoạn 2016-2020, xã đã đạt nhiều thành tựu nổi bật trong phát triển kinh tế, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân, đồng thời cải thiện rõ rệt bộ mặt nông thôn.

Tuy nhiên, xã vẫn còn tồn tại những khó khăn như sự phân hóa về trình độ dân trí, kinh tế chưa đồng đều, nhận thức về bảo vệ môi trường còn hạn chế, và nguồn lực huy động từ cộng đồng còn thấp. Nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng phát triển nông thôn mới tại xã Trường Đông trong giai đoạn 2016-2020, đánh giá các kết quả đạt được, đồng thời đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả xây dựng nông thôn mới trong giai đoạn 2021-2025. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ hoạch định chính sách phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại địa phương, góp phần thực hiện các chỉ tiêu phát triển nông thôn mới của tỉnh Tây Ninh và cả nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, kết hợp với tư tưởng Hồ Chí Minh và các chính sách của Đảng, Nhà nước về phát triển nông thôn mới. Hai mô hình nghiên cứu chính được áp dụng gồm:

  1. Mô hình phát triển nông thôn mới theo Bộ tiêu chí quốc gia: Bao gồm 19 tiêu chí thuộc 5 nhóm chính: quy hoạch, hạ tầng kinh tế - xã hội, kinh tế và tổ chức sản xuất, văn hóa - xã hội - môi trường, và hệ thống chính trị. Mô hình này giúp đánh giá toàn diện các khía cạnh phát triển nông thôn mới.

  2. Mô hình huy động nguồn lực và phát huy vai trò cộng đồng: Nhấn mạnh vai trò chủ thể của người dân trong xây dựng nông thôn mới, đồng thời phân tích cơ chế huy động vốn từ Nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng dân cư.

Các khái niệm chính bao gồm: nông thôn mới, phát triển bền vững, tái cơ cấu ngành nông nghiệp, huy động nguồn lực xã hội, và vai trò của hệ thống chính trị trong phát triển nông thôn.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp từ các văn bản pháp luật, báo cáo của UBND tỉnh Tây Ninh, thị xã Hòa Thành và xã Trường Đông; các báo cáo thống kê kinh tế - xã hội giai đoạn 2016-2020; tài liệu nghiên cứu khoa học liên quan; kết quả khảo sát thực tế tại địa phương.

  • Phương pháp chọn mẫu: Lấy mẫu toàn bộ 5 ấp của xã Trường Đông với dân số khoảng 17.926 người, tập trung khảo sát các hộ dân, cán bộ quản lý và các tổ chức liên quan.

  • Phương pháp phân tích: Thống kê mô tả để tổng hợp số liệu về các tiêu chí xây dựng nông thôn mới; phân tích so sánh theo thời gian và không gian để đánh giá tiến độ và hiệu quả thực hiện; phân tích tổng hợp để đánh giá các nhân tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2016-2020 để đánh giá thực trạng, đồng thời đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2021-2025.

Phương pháp nghiên cứu đảm bảo tính khoa học, khách quan, giúp làm rõ thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nông thôn mới tại xã Trường Đông.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tiến độ xây dựng hạ tầng kinh tế - xã hội: Đến năm 2020, xã Trường Đông đã hoàn thiện hệ thống giao thông với tổng chiều dài 97,01 km, trong đó có 2,3 km quốc lộ và 11,76 km đường huyện. Tỷ lệ hộ sử dụng điện thường xuyên đạt 100%, hệ thống thông tin liên lạc phủ sóng toàn xã với 37 cụm loa không dây và 100% ấp có tuyến truyền dẫn cáp quang. So với mục tiêu chung của tỉnh Tây Ninh, xã đã đạt và vượt các tiêu chí về giao thông, điện và thông tin truyền thông.

  2. Phát triển sản xuất và thu nhập: Thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn của xã đạt khoảng 45 triệu đồng/người/năm, tỷ lệ hộ nghèo giảm xuống dưới 6% trong giai đoạn 2016-2020. Việc ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất nông nghiệp được đẩy mạnh, với diện tích đất sản xuất được tưới tiêu chủ động đạt trên 99% tổng diện tích nông nghiệp.

  3. Chất lượng giáo dục và y tế: 100% trẻ em 5 tuổi được phổ cập giáo dục mầm non, tỷ lệ biết chữ trong độ tuổi 15-60 đạt trên 98%. Trạm y tế xã được nâng cấp, đáp ứng 90% tiêu chí khám chữa bệnh bảo hiểm y tế. Tỷ lệ người dân tham gia bảo hiểm y tế đạt trên 85%.

  4. Bảo vệ môi trường và văn hóa xã hội: Tỷ lệ hộ gia đình có chuồng trại chăn nuôi đảm bảo vệ sinh môi trường đạt trên 70%. Các hoạt động văn hóa, thể thao được duy trì với 100% thôn, ấp có nhà văn hóa hoặc nơi sinh hoạt cộng đồng. Tuy nhiên, vẫn còn một số hộ chưa nhận thức đầy đủ về tác hại của ô nhiễm môi trường, gây ảnh hưởng đến cảnh quan và sức khỏe cộng đồng.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy xã Trường Đông đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng trong xây dựng nông thôn mới, đặc biệt là về hạ tầng giao thông, điện, thông tin liên lạc và phát triển sản xuất. Việc giảm tỷ lệ hộ nghèo và nâng cao thu nhập bình quân phản ánh hiệu quả của các chính sách hỗ trợ và sự tham gia tích cực của người dân. So với các địa phương tương đồng trong tỉnh Tây Ninh, xã có tiến độ thực hiện các tiêu chí nông thôn mới tương đối nhanh và đồng bộ.

Tuy nhiên, một số hạn chế vẫn tồn tại như nhận thức về bảo vệ môi trường chưa đồng đều, công tác huy động vốn đối ứng từ cộng đồng còn hạn chế do sức đóng góp của người dân thấp. Những khó khăn này có thể được minh họa qua biểu đồ tỷ lệ hộ tham gia đóng góp và mức độ ô nhiễm môi trường theo từng ấp. So sánh với các nghiên cứu tại các tỉnh khác như Hải Dương, Vĩnh Phúc cho thấy vai trò quan trọng của công tác tuyên truyền và nâng cao nhận thức cộng đồng trong xây dựng nông thôn mới.

Ngoài ra, năng lực tổ chức thực hiện của các cấp chính quyền xã cũng là yếu tố quyết định đến hiệu quả chương trình. Việc phân cấp, phân quyền và sự phối hợp chặt chẽ giữa các ban ngành, đoàn thể đã góp phần tạo nên sự đồng thuận và huy động nguồn lực hiệu quả. Kết quả này khẳng định tầm quan trọng của việc xây dựng hệ thống quản lý và giám sát chặt chẽ trong phát triển nông thôn mới.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng

    • Động từ hành động: Tổ chức các buổi tập huấn, hội thảo, phát động phong trào bảo vệ môi trường.
    • Target metric: Giảm tỷ lệ hộ vi phạm quy định về xử lý rác thải và nước thải xuống dưới 10% trong 2 năm tới.
    • Timeline: Triển khai ngay trong năm 2022-2023.
    • Chủ thể thực hiện: UBND xã phối hợp với các tổ chức đoàn thể và trường học.

  2. Đẩy mạnh huy động nguồn lực xã hội hóa và vốn đối ứng từ cộng đồng

    • Động từ hành động: Xây dựng cơ chế khuyến khích đóng góp bằng ngày công, vật liệu và tài chính.
    • Target metric: Tăng tỷ lệ đóng góp của người dân lên 20% tổng nguồn vốn xây dựng nông thôn mới.
    • Timeline: Giai đoạn 2022-2025.
    • Chủ thể thực hiện: Ban quản lý dự án xã, các tổ chức chính trị - xã hội.

  3. Nâng cao năng lực quản lý và tổ chức thực hiện của cán bộ xã

    • Động từ hành động: Tổ chức đào tạo kỹ năng quản lý dự án, phát triển cộng đồng cho cán bộ xã và thôn.
    • Target metric: 100% cán bộ xã và thôn được đào tạo bài bản trong vòng 1 năm.
    • Timeline: Năm 2022.
    • Chủ thể thực hiện: UBND xã phối hợp với các cơ sở đào tạo và viện nghiên cứu.

  4. Phát triển sản xuất gắn với ứng dụng khoa học công nghệ và liên kết chuỗi giá trị

    • Động từ hành động: Hỗ trợ xây dựng mô hình sản xuất nông nghiệp công nghệ cao, liên kết tiêu thụ sản phẩm.
    • Target metric: Tăng diện tích sản xuất ứng dụng công nghệ cao lên 30% diện tích nông nghiệp.
    • Timeline: 2022-2025.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Kinh tế thị xã, các hợp tác xã nông nghiệp, doanh nghiệp địa phương.

  5. Củng cố và phát triển hệ thống hạ tầng xã hội và môi trường

    • Động từ hành động: Nâng cấp các công trình y tế, giáo dục, văn hóa; xây dựng hệ thống thu gom và xử lý rác thải.
    • Target metric: Đạt 90% tiêu chí về y tế, giáo dục và môi trường theo Bộ tiêu chí quốc gia.
    • Timeline: 2022-2025.
    • Chủ thể thực hiện: UBND xã, các phòng ban chuyên môn, cộng đồng dân cư.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp

    • Lợi ích: Hiểu rõ thực trạng, các nhân tố ảnh hưởng và giải pháp phát triển nông thôn mới để xây dựng chính sách phù hợp.
    • Use case: Lập kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội địa phương, điều chỉnh chính sách hỗ trợ.

  2. Nhà nghiên cứu và học viên ngành quản lý kinh tế, phát triển nông thôn

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn để phát triển đề tài nghiên cứu hoặc luận văn.
    • Use case: Soạn thảo luận văn, bài báo khoa học về phát triển nông thôn mới.

  3. Các tổ chức chính trị - xã hội và cộng đồng dân cư địa phương

    • Lợi ích: Nắm bắt vai trò, trách nhiệm và cách thức tham gia xây dựng nông thôn mới hiệu quả.
    • Use case: Tổ chức các hoạt động tuyên truyền, vận động người dân tham gia chương trình.

  4. Doanh nghiệp và hợp tác xã nông nghiệp

    • Lợi ích: Hiểu rõ các cơ hội đầu tư, liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm trong phát triển nông thôn mới.
    • Use case: Xây dựng mô hình sản xuất, kinh doanh phù hợp với định hướng phát triển địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phát triển nông thôn mới có ý nghĩa gì đối với xã Trường Đông?
    Phát triển nông thôn mới giúp nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân, cải thiện hạ tầng kinh tế - xã hội, thúc đẩy sản xuất nông nghiệp và phát triển bền vững. Ví dụ, thu nhập bình quân đầu người đã tăng lên khoảng 45 triệu đồng/năm.

  2. Các tiêu chí chính để đánh giá xã đạt chuẩn nông thôn mới là gì?
    Bao gồm 19 tiêu chí thuộc 5 nhóm: quy hoạch, hạ tầng kinh tế - xã hội, kinh tế và tổ chức sản xuất, văn hóa - xã hội - môi trường, và hệ thống chính trị. Ví dụ, tỷ lệ hộ sử dụng điện thường xuyên phải đạt trên 98%.

  3. Những khó khăn lớn nhất trong xây dựng nông thôn mới tại xã Trường Đông là gì?
    Bao gồm nhận thức chưa đồng đều về bảo vệ môi trường, huy động vốn đối ứng từ cộng đồng còn hạn chế, và sự phân hóa về trình độ dân trí, kinh tế chưa đồng đều.

  4. Làm thế nào để huy động hiệu quả nguồn lực cho phát triển nông thôn mới?
    Cần đa dạng hóa nguồn vốn, lồng ghép các chương trình mục tiêu quốc gia, huy động đóng góp của cộng đồng dân cư và khuyến khích xã hội hóa. Ví dụ, vốn tín dụng chiếm khoảng 45% tổng nguồn vốn đầu tư.

  5. Vai trò của người dân trong xây dựng nông thôn mới như thế nào?
    Người dân là chủ thể, đóng góp công sức, tài chính, tham gia giám sát và hưởng lợi từ các công trình, đồng thời là nguồn nhân lực chính trong phát triển sản xuất và bảo vệ môi trường.

Kết luận

  • Xã Trường Đông đã đạt nhiều thành tựu quan trọng trong xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2016-2020, đặc biệt về hạ tầng giao thông, điện, thông tin và phát triển sản xuất.
  • Thu nhập bình quân đầu người tăng lên khoảng 45 triệu đồng/năm, tỷ lệ hộ nghèo giảm dưới 6%, góp phần nâng cao đời sống người dân.
  • Một số hạn chế cần khắc phục gồm nhận thức về bảo vệ môi trường chưa đồng đều và huy động vốn đối ứng từ cộng đồng còn hạn chế.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm nâng cao nhận thức cộng đồng, huy động nguồn lực xã hội hóa, nâng cao năng lực quản lý cán bộ, phát triển sản xuất công nghệ cao và củng cố hạ tầng xã hội.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để các cấp chính quyền, tổ chức và cộng đồng dân cư xã Trường Đông tiếp tục phát triển bền vững nông thôn mới trong giai đoạn 2021-2025.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng và cộng đồng dân cư cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời thường xuyên đánh giá, điều chỉnh để đảm bảo tiến độ và chất lượng xây dựng nông thôn mới.