Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế và sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ, giáo dục đại học tại Việt Nam đang đứng trước yêu cầu đổi mới toàn diện nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, đặc biệt là đào tạo theo hình thức tín chỉ. Trường Đại học Lao động – Xã hội, với vai trò là trường đại học đầu ngành thuộc Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, đã và đang mở rộng quy mô đào tạo với hai cơ sở mới tại Sơn Tây và Thành phố Hồ Chí Minh. Trung tâm Thông tin – Thư viện của trường đóng vai trò then chốt trong việc cung cấp nguồn lực thông tin phục vụ công tác đào tạo và nghiên cứu khoa học.

Tuy nhiên, nguồn lực thông tin hiện tại của Trung tâm còn hạn chế về số lượng và chất lượng, với hơn 20.000 bản sách, 200 loại báo – tạp chí và gần 100 CD-ROM chuyên đề, trong đó nguồn lực thông tin nước ngoài gần như không có. Nhu cầu tin của người dùng tại Trung tâm rất đa dạng, bao gồm cán bộ quản lý, giảng viên và sinh viên, với trình độ học vấn ngày càng cao và yêu cầu ngày càng khắt khe về nguồn tài liệu chuyên sâu, cập nhật. Mục tiêu nghiên cứu nhằm phát triển nguồn lực thông tin chính xác, đầy đủ, cập nhật, đáp ứng yêu cầu đào tạo tín chỉ và nâng cao chất lượng giáo dục tại Trường Đại học Lao động – Xã hội trong giai đoạn 2005 đến nay.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc khẳng định vai trò của nguồn lực thông tin trong công tác đào tạo, đồng thời đề xuất các giải pháp cụ thể để phát triển và nâng cao hiệu quả khai thác nguồn lực thông tin tại Trung tâm, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của nhà trường và đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết chủ đạo: Duy vật biện chứng và Duy vật lịch sử, nhằm phân tích mối quan hệ giữa nguồn lực thông tin và chất lượng đào tạo trong bối cảnh đổi mới giáo dục đại học. Mô hình nghiên cứu tập trung vào ba khái niệm chính:

  • Nguồn lực thông tin: Bao gồm sách, báo, tạp chí, cơ sở dữ liệu điện tử và các tài liệu nghiên cứu khoa học phục vụ đào tạo và nghiên cứu.
  • Đào tạo tín chỉ: Phương pháp đào tạo dựa trên tích lũy tín chỉ, yêu cầu nguồn học liệu phong phú, đa dạng và cập nhật để sinh viên tự học và nghiên cứu.
  • Nhu cầu người dùng tin: Đặc điểm, trình độ và yêu cầu thông tin của các nhóm người dùng như cán bộ quản lý, giảng viên và sinh viên.

Khung lý thuyết nhấn mạnh vai trò của nguồn lực thông tin trong việc hỗ trợ quá trình tự học, nghiên cứu và giảng dạy, đồng thời đề cao sự ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và khai thác nguồn lực thông tin.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp điều tra kết hợp phân tích định lượng và định tính. Cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ Trung tâm Thông tin – Thư viện Trường Đại học Lao động – Xã hội, bao gồm số liệu về nguồn lực thông tin, phiếu điều tra nhu cầu người dùng tin (100 phiếu thu về đầy đủ), phỏng vấn chuyên gia và phân tích tài liệu liên quan.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích thống kê mô tả để đánh giá đặc điểm người dùng tin, nhu cầu và mức độ sử dụng các loại nguồn lực thông tin; phân tích nội dung để đánh giá thực trạng tổ chức, quản lý và khai thác nguồn lực thông tin.
  • Timeline nghiên cứu: Tập trung vào giai đoạn từ năm 2005 đến nay, với các mốc quan trọng như việc nâng cấp trường lên đại học năm 2005, xây dựng cơ sở dữ liệu điện tử và triển khai các giải pháp nâng cao chất lượng nguồn lực thông tin từ 2005 đến 2010.

Cỡ mẫu điều tra là 100 người dùng tin, được chọn ngẫu nhiên từ các nhóm cán bộ quản lý, giảng viên và sinh viên nhằm đảm bảo tính đại diện. Phương pháp chọn mẫu và phân tích được thiết kế nhằm phản ánh chính xác nhu cầu và thực trạng sử dụng nguồn lực thông tin tại Trung tâm.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Đặc điểm người dùng tin đa dạng và trình độ cao: Trong tổng số 100 người dùng tin khảo sát, 45% là sinh viên, 30% cử nhân, 15% thạc sĩ, 5% tiến sĩ và 5% phó giáo sư. Độ tuổi tập trung chủ yếu từ 31 đến 50 chiếm 65%, với 65% sử dụng tiếng Anh làm ngoại ngữ chính, cho thấy nhu cầu thông tin chuyên sâu và đa dạng về ngôn ngữ.

  2. Nguồn lực thông tin hiện có còn hạn chế: Trung tâm hiện có khoảng 20.000 bản sách, 200 loại báo – tạp chí và gần 100 CD-ROM chuyên đề, trong đó nguồn lực thông tin nước ngoài gần như không có. Từ năm 2005 đến nay, ngân sách bổ sung nguồn lực thông tin khoảng 350 triệu đồng/năm, tập trung chủ yếu vào sách tham khảo và tạp chí chuyên ngành.

  3. Mức độ sử dụng nguồn lực thông tin: 70% người dùng tin thường xuyên sử dụng sách, báo, tạp chí; 25% sử dụng Internet; chỉ 5% khai thác cơ sở dữ liệu điện tử. Trung tâm đã phục vụ trên 10.000 lượt người dùng tin trong năm học 2009-2010, cung cấp hơn 5.000 trang tài liệu.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và khai thác: Trung tâm đã xây dựng các cơ sở dữ liệu điện tử như BOOK (kho sách), LV-LA (luận văn, luận án) và NCKH (nghiên cứu khoa học) với khoảng 10.000 biểu ghi sách, 200 biểu ghi luận văn và 100 biểu ghi báo cáo khoa học, giúp nâng cao hiệu quả tra cứu và khai thác thông tin.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy nguồn lực thông tin tại Trung tâm Thông tin – Thư viện Trường Đại học Lao động – Xã hội đã có sự phát triển đáng kể về số lượng và chất lượng, song vẫn còn nhiều hạn chế về nguồn lực nước ngoài và cơ sở dữ liệu điện tử. Việc người dùng tin chủ yếu sử dụng sách, báo truyền thống phản ánh thói quen và hạn chế trong việc tiếp cận công nghệ mới, đồng thời cho thấy nhu cầu cần thiết phải đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành thư viện đại học, việc xây dựng cơ sở dữ liệu điện tử và số hóa tài liệu là xu hướng tất yếu để đáp ứng nhu cầu đào tạo tín chỉ, giúp sinh viên và giảng viên chủ động trong việc tự học và nghiên cứu. Việc Trung tâm đã xây dựng các cơ sở dữ liệu chuyên ngành và tổ chức quản lý nguồn lực thông tin theo chuẩn quốc tế (ISBD, phân loại 17 lớp) là bước tiến quan trọng, góp phần nâng cao chất lượng phục vụ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố trình độ người dùng tin, biểu đồ tỷ lệ sử dụng các loại nguồn lực thông tin và bảng thống kê số lượng tài liệu bổ sung theo năm, giúp minh họa rõ nét thực trạng và xu hướng phát triển nguồn lực thông tin tại Trung tâm.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đầu tư bổ sung nguồn lực thông tin nước ngoài: Đẩy mạnh mua sắm và trao đổi tài liệu nước ngoài, đặc biệt là các sách, tạp chí và cơ sở dữ liệu điện tử chuyên ngành, nhằm đáp ứng nhu cầu nghiên cứu chuyên sâu của giảng viên và học viên cao học. Thời gian thực hiện: 2 năm; Chủ thể: Ban Giám hiệu và Trung tâm Thông tin.

  2. Phát triển và hoàn thiện hệ thống thư viện điện tử: Hoàn thiện cơ sở dữ liệu điện tử, số hóa tài liệu quý hiếm và tài liệu xám, đồng thời xây dựng hệ thống truy cập trực tuyến thuận tiện cho người dùng tin. Thời gian thực hiện: 3 năm; Chủ thể: Trung tâm Thông tin phối hợp với phòng Công nghệ thông tin.

  3. Đào tạo nâng cao năng lực cán bộ và người dùng tin: Tổ chức các khóa đào tạo về kỹ năng khai thác thông tin điện tử, sử dụng cơ sở dữ liệu và ngoại ngữ chuyên ngành cho cán bộ Trung tâm và người dùng tin. Thời gian thực hiện: hàng năm; Chủ thể: Trung tâm Thông tin và phòng Đào tạo.

  4. Mở rộng hợp tác chia sẻ nguồn lực thông tin: Thiết lập quan hệ hợp tác với các thư viện đại học trong và ngoài nước để trao đổi tài liệu, chia sẻ cơ sở dữ liệu và kinh nghiệm quản lý. Thời gian thực hiện: liên tục; Chủ thể: Ban Giám hiệu và Trung tâm Thông tin.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban Giám hiệu và quản lý các trường đại học: Nhận thức rõ vai trò của nguồn lực thông tin trong nâng cao chất lượng đào tạo, từ đó xây dựng chính sách đầu tư và phát triển thư viện phù hợp.

  2. Cán bộ quản lý Trung tâm Thông tin – Thư viện: Áp dụng các giải pháp tổ chức, quản lý và khai thác nguồn lực thông tin hiệu quả, đặc biệt trong bối cảnh đào tạo tín chỉ và ứng dụng công nghệ thông tin.

  3. Giảng viên và nhà nghiên cứu: Hiểu rõ nhu cầu và cách khai thác nguồn lực thông tin phục vụ giảng dạy và nghiên cứu khoa học, nâng cao hiệu quả công tác chuyên môn.

  4. Sinh viên và học viên cao học: Nắm bắt các phương pháp tiếp cận và sử dụng nguồn lực thông tin đa dạng, hỗ trợ quá trình tự học, nghiên cứu và hoàn thiện luận văn, luận án.

Câu hỏi thường gặp

  1. Nguồn lực thông tin tại Trung tâm có đáp ứng đủ nhu cầu đào tạo tín chỉ không?
    Hiện tại, nguồn lực thông tin đã được bổ sung và số hóa đáng kể, tuy nhiên vẫn còn hạn chế về tài liệu nước ngoài và cơ sở dữ liệu điện tử. Trung tâm đang triển khai các giải pháp để nâng cao chất lượng phục vụ.

  2. Làm thế nào để sinh viên khai thác hiệu quả nguồn lực thông tin?
    Sinh viên nên được đào tạo kỹ năng tra cứu, sử dụng cơ sở dữ liệu điện tử và khai thác tài liệu truyền thống, đồng thời tận dụng các dịch vụ hỗ trợ của Trung tâm như tư vấn tìm tin và các khóa bồi dưỡng kỹ năng.

  3. Vai trò của công nghệ thông tin trong phát triển nguồn lực thông tin là gì?
    Công nghệ thông tin giúp tự động hóa quy trình xử lý, lưu trữ và truy cập thông tin, mở rộng khả năng chia sẻ tài nguyên và nâng cao hiệu quả khai thác, đặc biệt trong môi trường đào tạo tín chỉ.

  4. Trung tâm có kế hoạch hợp tác chia sẻ nguồn lực thông tin với các đơn vị khác không?
    Có, Trung tâm đang mở rộng quan hệ hợp tác với các thư viện đại học trong và ngoài nước nhằm trao đổi tài liệu, chia sẻ cơ sở dữ liệu và kinh nghiệm quản lý.

  5. Làm thế nào để nâng cao trình độ cán bộ Trung tâm trong bối cảnh đổi mới?
    Trung tâm tổ chức các khóa đào tạo nâng cao kỹ năng chuyên môn, tin học và ngoại ngữ cho cán bộ, đồng thời khuyến khích học tập, nghiên cứu để đáp ứng yêu cầu phát triển thư viện hiện đại.

Kết luận

  • Nguồn lực thông tin tại Trung tâm Thông tin – Thư viện Trường Đại học Lao động – Xã hội đã có sự phát triển đáng kể về số lượng và chất lượng, đáp ứng phần lớn nhu cầu đào tạo tín chỉ.
  • Đặc điểm người dùng tin đa dạng với trình độ học vấn cao và nhu cầu thông tin chuyên sâu, đòi hỏi Trung tâm phải không ngừng nâng cao chất lượng nguồn lực và dịch vụ.
  • Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và khai thác nguồn lực thông tin là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả phục vụ.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào bổ sung tài liệu nước ngoài, phát triển thư viện điện tử, đào tạo cán bộ và mở rộng hợp tác chia sẻ nguồn lực.
  • Tiếp theo, Trung tâm cần triển khai đồng bộ các giải pháp trong giai đoạn 2024-2027, đồng thời tăng cường đánh giá và điều chỉnh để phù hợp với yêu cầu đào tạo và nghiên cứu khoa học.

Call-to-action: Các đơn vị quản lý giáo dục, cán bộ thư viện và người dùng tin nên phối hợp chặt chẽ để phát huy tối đa vai trò của nguồn lực thông tin, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu tại Trường Đại học Lao động – Xã hội.