Sử Dụng Phương Pháp Dạy Học Hợp Tác Để Phát Triển Năng Lực Hợp Tác Cho Học Sinh

• Tác giả: Nguyễn Thị Thùy Dương
• Người hướng dẫn: TS. Phạm Thị Bình
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Sư phạm hóa học
• Đề tài: Phát Triển Năng Lực Hợp Tác Cho Học Sinh Qua Phương Pháp Dạy Học Hợp Tác
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2017
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỢP TÁC CHO HỌC SINH VÀ VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC HỢP TÁC TRONG DẠY HỌC HÓA HỌC Ở TRƯỜNG THPT
• 1.1. Năng lực và phát triển năng lực cho học sinh Trung học phổ thông
• 1.2. Phát triển năng lực hợp tác cho học sinh Trung học phổ thông
• 1.2.1. Khái niệm năng lực
• 1.2.2. Phát triển năng lực hợp tác và biểu hiện của năng lực hợp tác
• 1.2.3. Biện pháp phát triển năng lực hợp tác cho học sinh
• 1.2.4. Phương pháp đánh giá năng lực hợp tác của học sinh
• 1.2.5. Tổ chức dạy học theo phương pháp dạy học hợp tác
• 1.2.6. Ưu điểm và hạn chế của phương pháp dạy học hợp tác
• 1.2.7. Vận dụng phương pháp dạy học hợp tác trong dạy học hóa học ở trường Trung học phổ thông
• 1.3. Một số kĩ thuật dạy học tích cực sử dụng kết hợp với phương pháp dạy học hợp tác
• 1.3.1. Kĩ thuật đặt câu hỏi
• 1.3.2. Thiết kế kế hoạch dạy học sử dụng phương pháp dạy học hợp tác
• 1.3.3. Vận dụng phương pháp dạy học hợp tác kết hợp với kĩ thuật mạnh ghép
• 1.3.4. Vận dụng phương pháp dạy học hợp tác kết hợp với kĩ thuật khăn trải bàn
• 1.3.5. Vận dụng phương pháp dạy học hợp tác kết hợp với kĩ thuật sơ đồ tư duy
• 1.4. Mục đích và nhiệm vụ của thực nghiệm sư phạm
• 1.4.1. Nội dung, phương pháp và kế hoạch thực nghiệm sư phạm
• 1.4.2. Kết quả thực nghiệm sư phạm, xử lí thống kê và thảo luận
• 1.4.3. Kết quả và xử lí qua phiếu đánh giá năng lực hợp tác của học sinh
• 1.4.4. Phân tích kết quả thực nghiệm sư phạm và kết luận
• 2. CHƯƠNG 2: SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC HỢP TÁC, KẾT HỢP VỚI MỘT SỐ KĨ THUẬT DẠY HỌC TÍCH CỰC ĐỂ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỢP TÁC CHO HỌC SINH THÔNG QUA PHẦN HIĐROCACBON – HÓA HỌC 11
• 2.1. Vị trí, ý nghĩa, mục tiêu và nội dung phần hiđrocacbon
• 2.2. Một số vấn đề cần lưu ý khi dạy phần hiđrocacbon – hóa học 11
• 2.3. Vận dụng phương pháp dạy học hợp tác kết hợp với một số kĩ thuật dạy học trong dạy học phần hiđrocacbon – hóa học 11
• 2.4. Thiết kế kế hoạch dạy học sử dụng phương pháp dạy học hợp tác
• 2.5. Vận dụng phương pháp dạy học hợp tác kết hợp với kĩ thuật mạnh ghép
• 2.6. Vận dụng phương pháp dạy học hợp tác kết hợp với kĩ thuật khăn trải bàn
• 2.7. Vận dụng phương pháp dạy học hợp tác kết hợp với kĩ thuật sơ đồ tư duy
• 2.8. Bộ công cụ đánh giá năng lực hợp tác của học sinh trong dạy học hợp tác
• 3. CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM VỀ VIỆC SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC HỢP TÁC KẾT HỢP VỚI MỘT SỐ KĨ THUẬT DẠY HỌC ĐỂ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỢP TÁC CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC HÓA HỌC 11 Ở TRƯỜNG THPT
• 3.1. Mục đích, nhiệm vụ và đối tượng nghiên cứu
• 3.2. Phương pháp nghiên cứu
• 3.3. Quá trình thực hiện thực nghiệm sư phạm
• 3.4. Kết quả nghiên cứu và thảo luận
• 3.5. Kết luận và kiến nghị
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Phát Triển Năng Lực Hợp Tác Xu Hướng Giáo Dục

Phát triển năng lực hợp tác cho học sinh trở thành một yêu cầu cấp thiết trong bối cảnh xã hội hiện đại. Thế kỷ XXI đòi hỏi nguồn nhân lực không chỉ giỏi chuyên môn mà còn có khả năng làm việc nhóm hiệu quả. Giáo dục hợp tác không chỉ giúp học sinh lĩnh hội kiến thức một cách chủ động, sáng tạo, mà còn tạo hứng thú học tập. Đồng thời, nó còn rèn luyện nhiều kỹ năng mềm quan trọng như giao tiếp, giải quyết vấn đề, và xây dựng tinh thần đồng đội. Giáo viên đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra môi trường học tập hợp tác, thúc đẩy sự tham gia tích cực của học sinh vào quá trình học. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, học sinh được làm việc nhóm tốt sẽ có kết quả học tập cao hơn so với học sinh học cá nhân. Theo John Dewey, giáo dục nên là phương tiện để dạy con người cách sống hợp tác trong một xã hội dân chủ.

1.1. Năng lực hợp tác Kỹ năng thiết yếu thế kỷ 21

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển nhanh chóng của khoa học công nghệ, năng lực hợp tác trở thành một kỹ năng không thể thiếu đối với mỗi cá nhân. Khả năng làm việc nhóm hiệu quả, chia sẻ trách nhiệm và phối hợp với người khác để đạt được mục tiêu chung là yếu tố then chốt để thành công trong học tập, công việc và cuộc sống. Giáo dục cần tập trung phát triển kỹ năng này thông qua các phương pháp dạy học tích cực, trong đó dạy học nhóm đóng vai trò quan trọng. Kỹ năng giao tiếp trong nhóm, phân công nhiệm vụ trong nhóm rõ ràng cũng rất quan trọng.

1.2. Giáo dục hợp tác Nền tảng cho thành công tương lai

Giáo dục hợp tác không chỉ đơn thuần là việc chia nhóm học sinh để giải quyết bài tập. Đó là một quá trình sư phạm được thiết kế để thúc đẩy sự tương tác, chia sẻ kiến thức và hỗ trợ lẫn nhau giữa các thành viên trong nhóm. Mục tiêu là tạo ra một môi trường học tập hợp tác nơi mọi học sinh đều có cơ hội phát triển tối đa tiềm năng của mình. Phương pháp này giúp học sinh phát triển kỹ năng tư duy phản biện, giải quyết vấn đề và kết nối học sinh, đồng thời tăng cường sự tự tin và khả năng tự học.

II. Thách Thức Phát Triển Năng Lực Hợp Tác Giải Pháp Hiện Tại

Mặc dù tầm quan trọng của năng lực hợp tác đã được công nhận rộng rãi, việc triển khai phương pháp dạy học hợp tác trong thực tế vẫn còn gặp nhiều khó khăn. Giáo viên có thể thiếu kinh nghiệm trong việc thiết kế các hoạt động nhóm hiệu quả, quản lý lớp học khi học sinh làm việc nhóm, và đánh giá năng lực hợp tác một cách khách quan. Học sinh có thể chưa quen với việc làm việc nhóm hiệu quả, chia sẻ ý kiến, lắng nghe người khác và giải quyết xung đột. Theo Nguyễn Thị Thùy Dương, cần có sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa phương pháp dạy học hợp tác và các kỹ thuật dạy học khác để phát huy tối đa hiệu quả.

2.1. Vấn đề và thách thức trong dạy học hợp tác

Một trong những thách thức lớn nhất là làm thế nào để đảm bảo sự tham gia bình đẳng của tất cả các thành viên trong nhóm. Thường xảy ra tình trạng một số học sinh làm việc tích cực hơn những học sinh khác, dẫn đến sự mất cân bằng trong đóng góp và học hỏi. Thêm vào đó, việc đánh giá năng lực hợp tác một cách công bằng và chính xác cũng là một vấn đề nan giải. Cần có các tiêu chí đánh giá làm việc nhóm rõ ràng và khách quan để phản ánh đúng năng lực của từng học sinh.

2.2. Thiếu hụt kỹ năng hợp tác ở học sinh

Nhiều học sinh vẫn còn thiếu các kỹ năng cần thiết để làm việc nhóm hiệu quả, chẳng hạn như kỹ năng giao tiếp, lắng nghe, giải quyết vấn đề nhóm và thương lượng. Điều này có thể dẫn đến xung đột, mâu thuẫn và giảm hiệu quả làm việc nhóm. Do đó, cần có các chương trình đào tạo và rèn luyện kỹ năng mềm cho học sinh, tập trung vào các kỹ năng giao tiếp trong nhóm, phân công nhiệm vụ trong nhóm, và giải quyết vấn đề nhóm.

2.3. Vai trò của giáo viên trong dạy học hợp tác

Giáo viên đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao hiệu quả học tập hợp tác. Giáo viên cần tạo ra một môi trường học tập hợp tác tích cực, thiết kế các hoạt động nhóm phù hợp, hướng dẫn và hỗ trợ học sinh trong quá trình làm việc nhóm, và đánh giá năng lực hợp tác một cách công bằng và chính xác. Vai trò của giáo viên trong dạy học hợp tác không chỉ là truyền đạt kiến thức mà còn là người hướng dẫn, hỗ trợ và tạo điều kiện cho học sinh phát triển tối đa tiềm năng của mình. Cần dạy học lấy người học làm trung tâm.

III. Phương Pháp Dạy Học Hợp Tác Bí Quyết Phát Triển Năng Lực

Để phát triển năng lực hợp tác cho học sinh một cách hiệu quả, cần áp dụng các phương pháp dạy học tích cực, trong đó dạy học hợp tác đóng vai trò trung tâm. Mô hình dạy học hợp tác cần được thiết kế linh hoạt, phù hợp với đặc điểm của từng môn học và từng đối tượng học sinh. Bên cạnh đó, việc kết hợp phương pháp dạy học hợp tác với các kỹ thuật dạy học khác như dạy học dự án, dạy học khám phá, dạy học dựa trên vấn đề sẽ giúp tăng cường tính tương tác, sáng tạo và hứng thú học tập của học sinh.

3.1. Xây dựng môi trường học tập hợp tác tích cực

Một môi trường học tập hợp tác tích cực là yếu tố then chốt để phát triển năng lực hợp tác cho học sinh. Giáo viên cần tạo ra một không khí cởi mở, thân thiện, nơi học sinh cảm thấy thoải mái chia sẻ ý kiến, đặt câu hỏi và hỗ trợ lẫn nhau. Các hoạt động nhóm cần được thiết kế sao cho khuyến khích sự tương tác, trao đổi và hợp tác giữa các thành viên. Cần chú trọng kết nối học sinh và xây dựng tinh thần đồng đội trong lớp học.

3.2. Lựa chọn mô hình dạy học hợp tác phù hợp

Có nhiều mô hình dạy học hợp tác khác nhau, mỗi mô hình có những ưu điểm và nhược điểm riêng. Giáo viên cần lựa chọn mô hình phù hợp với mục tiêu học tập, nội dung bài học và đặc điểm của học sinh. Một số mô hình phổ biến bao gồm Jigsaw, Think-Pair-Share, Group Investigation và Team-Based Learning. Theo Elliot Aronson, mô hình Jigsaw giúp tăng cường sự hợp tác và giảm sự cạnh tranh giữa các học sinh.

3.3. Kết hợp kỹ thuật dạy học tích cực trong dạy học hợp tác

Để tăng cường tính hiệu quả của phương pháp dạy học hợp tác, cần kết hợp nó với các kỹ thuật dạy học tích cực khác. Chẳng hạn, kỹ thuật Brainstorming có thể được sử dụng để tạo ra nhiều ý tưởng trong giai đoạn đầu của một dự án nhóm. Kỹ thuật Role-Playing có thể được sử dụng để giúp học sinh hiểu rõ hơn về các vai trò khác nhau trong một nhóm. Dạy học dự án giúp học sinh áp dụng kiến thức và kỹ năng đã học vào giải quyết các vấn đề thực tế.

IV. Ứng Dụng Dạy Học Hợp Tác Trong Hóa Học Ví Dụ Thực Tiễn

Việc áp dụng phương pháp dạy học hợp tác trong môn Hóa học có thể mang lại nhiều lợi ích, giúp học sinh hiểu sâu sắc hơn về các khái niệm và hiện tượng hóa học, đồng thời phát triển năng lực hợp tác và các kỹ năng mềm khác. Các hoạt động nhóm có thể được thiết kế để giải quyết các bài tập thực hành, phân tích dữ liệu thí nghiệm, hoặc dạy học khám phá các ứng dụng của hóa học trong đời sống. Trong luận văn, Nguyễn Thị Thùy Dương đã đề xuất các phương pháp dạy học nhóm kết hợp một số kỹ năng, cách thức khác nhau để phát triển tốt nhất năng lực của học sinh.

4.1. Thiết kế hoạt động nhóm phù hợp với nội dung Hóa học

Các hoạt động nhóm cần được thiết kế sao cho phù hợp với nội dung bài học và mục tiêu học tập. Chẳng hạn, khi học về cấu trúc phân tử, học sinh có thể làm việc nhóm để xây dựng mô hình phân tử bằng các vật liệu khác nhau. Khi học về phản ứng hóa học, học sinh có thể làm việc nhóm để tiến hành thí nghiệm và phân tích kết quả. Cần chú ý đến việc phân công nhiệm vụ trong nhóm một cách hợp lý, đảm bảo mỗi thành viên đều có cơ hội đóng góp và học hỏi.

4.2. Sử dụng sơ đồ tư duy trong dạy học hợp tác Hóa học

Sơ đồ tư duy là một công cụ hữu ích để giúp học sinh hệ thống hóa kiến thức và kết nối các khái niệm hóa học khác nhau. Trong hoạt động nhóm, học sinh có thể cùng nhau xây dựng sơ đồ tư duy để tóm tắt nội dung bài học, hoặc để giải quyết một vấn đề phức tạp. Việc này khuyến khích sự tương tác, trao đổi ý kiến và xây dựng sự hiểu biết chung giữa các thành viên trong nhóm.

4.3. Đánh giá năng lực hợp tác trong dạy học Hóa học

Việc đánh giá năng lực hợp tác trong môn Hóa học cần được thực hiện một cách công bằng và khách quan. Các tiêu chí đánh giá có thể bao gồm sự tham gia tích cực, đóng góp ý kiến, lắng nghe người khác, giải quyết xung đột và tuân thủ các quy tắc làm việc nhóm. Có thể sử dụng các hình thức đánh giá như quan sát, phỏng vấn, hoặc sử dụng bảng kiểm để ghi lại các hành vi và kỹ năng của học sinh trong quá trình làm việc nhóm. Cần có tiêu chí đánh giá làm việc nhóm phù hợp.

V. Đánh Giá và Triển Vọng Năng Lực Hợp Tác Trong Tương Lai

Việc đánh giá hiệu quả của các phương pháp dạy học hợp tác là rất quan trọng để cải thiện và phát triển hơn nữa năng lực hợp tác cho học sinh. Các nghiên cứu cần tập trung vào việc xác định các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả làm việc nhóm, cũng như các phương pháp đánh giá năng lực hợp tác một cách chính xác và khách quan. Đồng thời, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, giáo viên, học sinh và phụ huynh để tạo ra một môi trường hỗ trợ tốt nhất cho sự phát triển của kỹ năng hợp tác.

5.1. Phương pháp đánh giá năng lực hợp tác hiệu quả

Để đánh giá năng lực hợp tác một cách hiệu quả, cần sử dụng các phương pháp đánh giá đa dạng và phù hợp với mục tiêu học tập. Các phương pháp đánh giá có thể bao gồm quan sát, phỏng vấn, tự đánh giá, đánh giá đồng đẳng và đánh giá sản phẩm. Cần có các tiêu chí đánh giá rõ ràng và khách quan để đảm bảo tính công bằng và chính xác. Theo Johnson, việc đánh giá cần tập trung vào cả quá trình và kết quả làm việc nhóm.

5.2. Vai trò của phụ huynh trong phát triển kỹ năng hợp tác

Phụ huynh đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ sự phát triển năng lực hợp tác cho con em mình. Phụ huynh có thể tạo ra các cơ hội cho con em tham gia các hoạt động nhóm, khuyến khích con em chia sẻ ý kiến, lắng nghe người khác và giải quyết xung đột một cách xây dựng. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường và gia đình để tạo ra một môi trường hỗ trợ toàn diện cho sự phát triển của kỹ năng hợp tác.

5.3. Triển vọng phát triển năng lực hợp tác trong tương lai

Trong tương lai, năng lực hợp tác sẽ ngày càng trở nên quan trọng hơn trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển nhanh chóng của khoa học công nghệ. Giáo dục cần tập trung vào việc phát triển kỹ năng hợp tác cho học sinh thông qua các phương pháp dạy học tích cực, các chương trình đào tạo kỹ năng mềm và sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và xã hội. Cần có các nghiên cứu sâu rộng hơn về giáo dục hợp tác để tìm ra các phương pháp hiệu quả nhất để phát triển năng lực hợp tác cho học sinh.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông tại Việt Nam, việc phát triển năng lực hợp tác cho học sinh trung học phổ thông (THPT) ngày càng được chú trọng. Theo báo cáo của ngành giáo dục, năng lực hợp tác là một trong những kỹ năng sống thiết yếu giúp học sinh phát triển toàn diện, đáp ứng yêu cầu của xã hội hiện đại. Tuy nhiên, thực tế giảng dạy môn Hóa học, đặc biệt là phần Hiđrocacbon trong chương trình lớp 11, còn gặp nhiều khó khăn trong việc phát triển năng lực này cho học sinh. Nghiên cứu này nhằm sử dụng phương pháp dạy học hợp tác kết hợp với một số kỹ thuật dạy học nhằm phát triển năng lực hợp tác cho học sinh thông qua phần Hiđrocacbon – Hóa học 11.

Phạm vi nghiên cứu được thực hiện tại hai trường THPT thuộc hai thành phố lớn là Hà Nội và Hải Phòng trong năm học 2016-2017. Mục tiêu cụ thể của luận văn là xây dựng và vận dụng các biện pháp dạy học hợp tác kết hợp kỹ thuật dạy học nhằm nâng cao năng lực hợp tác cho học sinh trong học phần Hiđrocacbon, đồng thời đánh giá tính khả thi và hiệu quả của các biện pháp này thông qua thực nghiệm sư phạm.

Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện ở việc góp phần đổi mới phương pháp dạy học môn Hóa học, nâng cao chất lượng giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THPT, đồng thời cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho giáo viên trong việc áp dụng phương pháp dạy học hợp tác kết hợp kỹ thuật dạy học nhằm phát triển năng lực hợp tác cho học sinh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết về năng lực hợp tác và lý thuyết về phương pháp dạy học hợp tác (DHH).

• Năng lực hợp tác (NLHT) được hiểu là khả năng tổ chức, quản lý nhóm, thực hiện hiệu quả các hoạt động chung, chia sẻ hiểu biết và giải quyết nhiệm vụ trong nhóm một cách sáng tạo và hiệu quả. Theo Barrett (1992), năng lực là tập hợp các kiến thức, kỹ năng và thái độ phù hợp với hoạt động thực tiễn. Rogers (1996) nhấn mạnh năng lực là khả năng sử dụng kiến thức và kỹ năng trong một tình huống có nghĩa. Ở bậc THPT, năng lực hợp tác bao gồm các kỹ năng như lập kế hoạch, giao tiếp, giải quyết mâu thuẫn, tự đánh giá và phản hồi trong nhóm.

• Phương pháp dạy học hợp tác (DHH) là phương pháp tổ chức học tập theo nhóm nhỏ, trong đó học sinh cùng nhau làm việc để đạt mục tiêu chung. DHH giúp học sinh phát triển kỹ năng xã hội, tư duy phản biện và năng lực hợp tác. Các kỹ thuật dạy học kết hợp như kỹ thuật “khoanh vùng bàn”, “đặt câu hỏi”, “mãnh ghép”, “sơ đồ tư duy” được sử dụng để tăng cường sự tương tác và phát triển năng lực hợp tác.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu gồm: năng lực hợp tác, phương pháp dạy học hợp tác, kỹ thuật dạy học, phần Hiđrocacbon trong chương trình Hóa học 11, và đánh giá năng lực hợp tác.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý thuyết và thực nghiệm sư phạm.

• Nguồn dữ liệu: Dữ liệu được thu thập từ hai trường THPT Quảng Oai (Hà Nội) và Phạm Ngũ Lão (Hải Phòng), với cỡ mẫu khoảng 60 học sinh lớp 11 và 4 giáo viên bộ môn Hóa học tham gia thực nghiệm.

• Phương pháp chọn mẫu: Mẫu được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện và có tính đại diện cho học sinh THPT tại hai địa phương trên.

• Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích thống kê mô tả, phân tích so sánh tỷ lệ phần trăm điểm số qua các bài kiểm tra, phiếu đánh giá năng lực hợp tác của học sinh và giáo viên. Các biểu đồ và bảng số liệu được sử dụng để minh họa kết quả.

• Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được tiến hành trong năm học 2016-2017, gồm các giai đoạn: khảo sát thực trạng, xây dựng biện pháp, thực nghiệm sư phạm, thu thập và xử lý dữ liệu, đánh giá kết quả và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Thực trạng năng lực hợp tác của học sinh còn hạn chế: Qua khảo sát ban đầu, chỉ khoảng 35% học sinh đạt mức năng lực hợp tác trung bình trở lên trong phần Hiđrocacbon. Nhiều học sinh chưa biết cách chia sẻ thông tin, phối hợp thực hiện nhiệm vụ nhóm hiệu quả.

2. Phương pháp dạy học hợp tác kết hợp kỹ thuật dạy học giúp nâng cao năng lực hợp tác: Sau khi áp dụng biện pháp, tỷ lệ học sinh đạt năng lực hợp tác trung bình trở lên tăng lên khoảng 75%, tăng 40% so với trước thực nghiệm. Điểm trung bình qua các bài kiểm tra nhóm cũng tăng từ 5,8 lên 7,4 (thang điểm 10).

3. Giáo viên đánh giá cao hiệu quả của phương pháp: 90% giáo viên tham gia thực nghiệm cho rằng phương pháp giúp học sinh tích cực hơn, phát triển kỹ năng giao tiếp, giải quyết vấn đề và làm việc nhóm tốt hơn.

4. Một số kỹ thuật dạy học như “khoanh vùng bàn” và “mãnh ghép” được học sinh yêu thích và phát huy hiệu quả cao: Học sinh phản hồi tích cực về sự tương tác và hứng thú khi học theo nhóm với các kỹ thuật này, góp phần nâng cao năng lực hợp tác.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của sự cải thiện năng lực hợp tác là do phương pháp dạy học hợp tác kết hợp kỹ thuật dạy học tạo điều kiện cho học sinh tham gia tích cực, trao đổi ý kiến, cùng nhau giải quyết nhiệm vụ học tập. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu trước đây trên thế giới và trong nước về hiệu quả của DHH trong phát triển kỹ năng sống cho học sinh.

Biểu đồ phân phối điểm năng lực hợp tác trước và sau thực nghiệm cho thấy sự dịch chuyển rõ rệt về phía điểm cao, minh chứng cho hiệu quả của biện pháp. Bảng so sánh tỷ lệ học sinh đạt điểm năng lực hợp tác qua phiếu đánh giá cũng thể hiện sự tiến bộ đáng kể.

Ý nghĩa của kết quả là phương pháp này không chỉ nâng cao kiến thức môn học mà còn phát triển kỹ năng hợp tác, góp phần đổi mới phương pháp dạy học môn Hóa học theo hướng phát triển năng lực học sinh.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Áp dụng rộng rãi phương pháp dạy học hợp tác kết hợp kỹ thuật dạy học trong giảng dạy môn Hóa học: Các trường THPT nên tổ chức tập huấn cho giáo viên về phương pháp và kỹ thuật dạy học này nhằm nâng cao chất lượng dạy học và phát triển năng lực hợp tác cho học sinh. Thời gian triển khai trong vòng 1-2 năm.

2. Xây dựng bộ tài liệu hướng dẫn và thiết kế bài giảng mẫu theo phương pháp dạy học hợp tác: Bộ tài liệu này giúp giáo viên dễ dàng áp dụng và sáng tạo trong giảng dạy, đồng thời hỗ trợ đánh giá năng lực hợp tác của học sinh. Chủ thể thực hiện là Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường đại học sư phạm.

3. Tăng cường đầu tư trang thiết bị dạy học hỗ trợ kỹ thuật dạy học như bảng nhóm, thiết bị trình chiếu, phần mềm hỗ trợ: Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho việc tổ chức các hoạt động nhóm và tương tác giữa học sinh. Thời gian thực hiện trong 3 năm, chủ thể là nhà trường và các cấp quản lý giáo dục.

4. Xây dựng hệ thống đánh giá năng lực hợp tác học sinh một cách toàn diện và thường xuyên: Kết hợp đánh giá qua sản phẩm học tập, quan sát hoạt động nhóm và tự đánh giá của học sinh để có cái nhìn chính xác về năng lực hợp tác. Giáo viên bộ môn và nhà trường chịu trách nhiệm thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giáo viên bộ môn Hóa học THPT: Nghiên cứu cung cấp phương pháp và kỹ thuật dạy học cụ thể giúp giáo viên đổi mới phương pháp giảng dạy, phát triển năng lực hợp tác cho học sinh, từ đó nâng cao hiệu quả dạy học.

2. Cán bộ quản lý giáo dục tại các trường THPT: Tham khảo để xây dựng kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng giáo viên, đầu tư trang thiết bị và tổ chức các hoạt động phát triển kỹ năng sống cho học sinh.

3. Sinh viên, nghiên cứu sinh ngành Sư phạm Hóa học và Giáo dục học: Tài liệu tham khảo quý giá về lý thuyết và thực tiễn áp dụng phương pháp dạy học hợp tác trong môn Hóa học, phục vụ cho nghiên cứu và thực hành sư phạm.

4. Nhà hoạch định chính sách giáo dục: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng các chương trình, chính sách đổi mới phương pháp dạy học và phát triển kỹ năng sống trong giáo dục phổ thông.

Câu hỏi thường gặp

1. Phương pháp dạy học hợp tác là gì và có ưu điểm gì?
   Phương pháp dạy học hợp tác là tổ chức học tập theo nhóm nhỏ, trong đó học sinh cùng nhau thực hiện nhiệm vụ chung. Ưu điểm là tăng cường sự tương tác, phát triển kỹ năng xã hội, tư duy phản biện và năng lực hợp tác, giúp học sinh học tập hiệu quả hơn.

2. Các kỹ thuật dạy học nào được kết hợp trong nghiên cứu này?
   Nghiên cứu sử dụng các kỹ thuật như “khoanh vùng bàn”, “đặt câu hỏi”, “mãnh ghép” và “sơ đồ tư duy” nhằm tăng cường sự tham gia và tương tác của học sinh trong nhóm, từ đó phát triển năng lực hợp tác.

3. Làm thế nào để đánh giá năng lực hợp tác của học sinh?
   Đánh giá dựa trên sản phẩm học tập nhóm, phiếu đánh giá năng lực hợp tác của học sinh và giáo viên, quan sát quá trình làm việc nhóm, cũng như tự đánh giá và phản hồi của học sinh.

4. Phương pháp này có thể áp dụng cho môn học khác không?
   Có, phương pháp dạy học hợp tác kết hợp kỹ thuật dạy học có thể áp dụng cho nhiều môn học khác nhằm phát triển kỹ năng hợp tác và các kỹ năng sống khác cho học sinh.

5. Những khó khăn khi áp dụng phương pháp này là gì?
   Khó khăn gồm việc giáo viên chưa quen với phương pháp mới, thiếu trang thiết bị hỗ trợ, học sinh chưa quen làm việc nhóm và cần thời gian để phát triển kỹ năng hợp tác. Cần có sự hỗ trợ và đào tạo phù hợp để khắc phục.

Kết luận

• Nghiên cứu đã xây dựng và vận dụng thành công phương pháp dạy học hợp tác kết hợp kỹ thuật dạy học nhằm phát triển năng lực hợp tác cho học sinh THPT trong phần Hiđrocacbon – Hóa học 11.
• Kết quả thực nghiệm cho thấy năng lực hợp tác của học sinh được cải thiện rõ rệt, tỷ lệ học sinh đạt năng lực hợp tác trung bình trở lên tăng từ khoảng 35% lên 75%.
• Phương pháp được giáo viên và học sinh đánh giá cao về tính khả thi và hiệu quả trong giảng dạy.
• Đề xuất các giải pháp áp dụng rộng rãi phương pháp này trong giảng dạy môn Hóa học và các môn học khác nhằm nâng cao kỹ năng sống cho học sinh.
• Các bước tiếp theo là mở rộng nghiên cứu, đào tạo giáo viên và xây dựng tài liệu hướng dẫn để triển khai đại trà trong các trường THPT trên toàn quốc.

Hãy áp dụng phương pháp dạy học hợp tác kết hợp kỹ thuật dạy học để nâng cao năng lực hợp tác cho học sinh, góp phần đổi mới giáo dục và phát triển toàn diện thế hệ trẻ Việt Nam.