Phát Triển Năng Lực Giải Quyết Vấn Đề Toán Học Cho Học Sinh Lớp 1 Tại Thành Phố Thủ Đức

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN

TÓM TẮT

SUMMARY

MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC BẢNG

DANH MỤC CÁC HÌNH

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

2. Mục tiêu nghiên cứu

3. Nhiệm vụ nghiên cứu

4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu

4.1. Đối tượng nghiên cứu

4.2. Khách thể nghiên cứu

5. Giả thuyết nghiên cứu

6. Phạm vi nghiên cứu

6.1. Phân loại nghiên cứu

6.2. Nội dung nghiên cứu

6.3. Giới hạn số lượng và đối tượng nghiên cứu

6.4. Giới hạn thời gian

7. Phương pháp nghiên cứu

7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận

7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn

7.2.1. Phương pháp khảo sát bằng bảng hỏi

7.2.2. Phương pháp quan sát

7.2.3. Phương pháp phỏng vấn

7.2.4. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm

7.2.5. Phương pháp xử lý thông tin – xử lý số liệu

8. Cấu trúc luận văn

1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ TOÁN HỌC THÔNG QUA DẠY HỌC MÔN TOÁN CHO HỌC SINH LỚP 1

1.1. Tổng quan lịch sử nghiên cứu về phát triển năng lực giải quyết vấn đề toán học thông qua dạy học môn Toán cho học sinh lớp 1

1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài

1.1.2. Những nghiên cứu ở Việt Nam

1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài

1.2.1. Năng lực giải quyết vấn đề toán học

1.2.2. Phát triển năng lực giải quyết vấn đề toán học

1.2.3. Thông qua dạy học môn Toán

1.2.4. Phát triển năng lực giải quyết vấn đề toán học thông qua dạy học môn Toán cho học sinh lớp 1

1.3. Vị trí, vai trò của môn Toán lớp 1

1.3.1. Vị trí của môn Toán lớp 1 trong Chương trình giáo dục phổ thông 2018

1.3.2. Vai trò của môn Toán lớp 1 trong giai đoạn giáo dục cơ bản

1.4. Đặc điểm hoạt động nhận thức của học sinh lớp 1

1.5. Lý luận về năng lực giải quyết vấn đề toán học của học sinh lớp 1

1.5.1. Cấu trúc năng lực giải quyết vấn đề toán học của học sinh lớp 1

1.5.2. Các biểu hiện của năng lực giải quyết vấn đề toán học trong môn Toán lớp 1

1.5.3. Tiêu chí đánh giá năng lực giải quyết vấn đề toán học của học sinh lớp 1 thông qua môn Toán

1.6. Một số lý luận về phát triển năng lực giải quyết vấn đề toán học thông qua dạy học môn Toán cho học sinh lớp 1

1.6.1. Mục tiêu phát triển năng lực giải quyết vấn đề toán học thông qua dạy học môn Toán cho học sinh lớp 1

1.6.2. Nội dung dạy học môn Toán nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề toán học cho học sinh lớp 1

1.6.3. Phương pháp dạy học môn Toán nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề toán học cho học sinh lớp 1

1.6.3.1. Phương pháp dạy học giải quyết vấn đề

1.6.3.2. Phương pháp đàm thoại

1.6.3.3. Phương pháp thảo luận nhóm

1.6.3.4. Phương pháp trò chơi

1.6.4. Hình thức tổ chức dạy học môn Toán nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề toán học cho học sinh lớp 1

1.6.4.1. Dạy học cá nhân – chuyên biệt hóa

1.6.4.2. Dạy học theo nhóm

1.6.4.3. Dạy học toàn lớp - trực diện

1.6.5. Đánh giá mức độ phát triển năng lực giải quyết vấn đề toán học thông qua dạy học môn Toán cho học sinh lớp 1

1.7. Quy trình tổ chức hoạt động dạy học môn Toán nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề toán học cho học sinh lớp 1

1.8. KẾT LUẬN CHƯƠNG 1

2. CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ TOÁN HỌC THÔNG QUA DẠY HỌC MÔN TOÁN CHO HỌC SINH LỚP 1 TẠI 5 TRƯỜNG TIỂU HỌC THÀNH PHỐ THỦ ĐỨC, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

2.1. Đặc điểm của 5 trường tiểu học thành phố Thủ Đức

2.2. Tổ chức nghiên cứu

2.2.1. Bộ công cụ nghiên cứu

2.2.2. Cách thức tiến hành nghiên cứu

2.3. Thực trạng phát triển năng lực giải quyết vấn đề toán học thông qua dạy học môn Toán cho học sinh lớp 1 tại 5 trường tiểu học thành phố Thủ Đức, thành phố Hồ Chí Minh

2.3.1. Nhận thức của giáo viên về khái niệm năng lực giải quyết vấn đề toán học

2.3.2. Nhận thức của giáo viên về vai trò của môn Toán trong Chương trình giáo dục phổ thông cấp Tiểu học

2.3.3. Nhận thức của giáo viên về thành phần năng lực giải quyết vấn đề toán học của học sinh lớp 1 tại 5 trường tiểu học thành phố Thủ Đức

2.3.4. Nhận thức của giáo viên về mục tiêu dạy học môn Toán lớp 1 tại 5 trường tiểu học thành phố Thủ Đức

2.3.5. Nhận thức của giáo viên về nội dung dạy học môn Toán nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề toán học cho học sinh lớp 1 tại 5 trường tiểu học thành phố Thủ Đức

2.3.6. Thực trạng giáo viên thực hiện nội dung dạy học môn Toán nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề toán học cho học sinh lớp 1 tại 5 trường tiểu học thành phố Thủ Đức

2.3.7. Thực trạng giáo viên sử dụng các hình thức dạy học môn Toán để phát triển năng lực giải quyết vấn đề toán học cho học sinh lớp 1 tại 5 trường tiểu học thành phố Thủ Đức

2.3.8. Thực trạng giáo viên sử dụng các phương pháp, phương tiện dạy học môn Toán nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề toán học cho học sinh tại lớp 1 ở 5 trường tiểu học thành phố Thủ Đức

2.3.9. Mức độ thực hiện quy trình dạy học nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề toán học cho học sinh lớp 1 tại 5 trường tiểu học thành phố Thủ Đức

2.3.10. Đánh giá của giáo viên về năng lực giải quyết vấn đề toán học của học sinh lớp 1 ở 5 trường tiểu học thành phố Thủ Đức

2.3.11. Thực trạng những khó khăn khi giáo viên thực hiện dạy học môn Toán nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề toán học cho học sinh lớp 1

2.4. KẾT LUẬN CHƯƠNG 2

3. CHƯƠNG 3: ĐỀ XUẤT BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ TOÁN HỌC THÔNG QUA DẠY HỌC MÔN TOÁN CHO HỌC SINH LỚP 1 CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC THÀNH PHỐ THỦ ĐỨC, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

3.1. Cơ sở khoa học để đề xuất biện pháp phát triển năng lực giải quyết vấn đề toán học thông qua dạy học môn Toán cho học sinh lớp 1 các trường tiểu học thành phố Thủ Đức, thành phố Hồ Chí Minh

3.2. Cơ sở thực tiễn

3.3. Đề xuất biện pháp phát triển năng lực giải quyết vấn đề toán học thông qua dạy học môn Toán cho học sinh lớp 1 các trường tiểu học thành phố Thủ Đức, thành phố Hồ Chí Minh

3.3.1. Biện pháp 1: Nâng cao nhận thức của giáo viên về tầm quan trọng của việc phát triển năng lực giải quyết vấn đề toán học cho học sinh lớp 1

3.3.1.1. Mục tiêu của biện pháp

3.3.1.2. Nội dung của biện pháp

3.3.1.3. Cách thức tổ chức thực hiện

3.3.1.4. Điều kiện tổ chức thực hiện

3.3.2. Biện pháp 2: Nâng cao hiệu quả công tác tập huấn, bồi dưỡng giáo viên về dạy học nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề toán học cho học sinh lớp 1

3.3.2.1. Mục tiêu của biện pháp

3.3.2.2. Nội dung của biện pháp

3.3.2.3. Cách thức tổ chức thực hiện

3.3.2.4. Điều kiện tổ chức thực hiện

3.3.3. Biện pháp 3: Hướng dẫn giáo viên đổi mới hình thức, phương pháp dạy học môn Toán nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề toán học cho học sinh lớp 1

3.3.3.1. Mục tiêu của biện pháp

3.3.3.2. Nội dung của biện pháp

3.3.3.3. Cách thức tổ chức thực hiện

3.3.3.4. Điều kiện tổ chức thực hiện

3.3.4. Biện pháp 4: Nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị, đồ dùng dạy học môn Toán nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề toán học cho học sinh lớp 1

3.3.4.1. Mục tiêu của biện pháp

3.3.4.2. Nội dung của biện pháp

3.3.4.3. Cách thức tổ chức thực hiện

3.3.4.4. Điều kiện tổ chức thực hiện

3.3.5. Biện pháp 5: Hướng dẫn giáo viên thực hiện tốt bước Tìm hiểu vấn đề và Kiểm tra, đánh giá lại giải pháp trong quy trình dạy học giải quyết vấn đề

3.3.5.1. Mục tiêu của biện pháp

3.3.5.2. Nội dung của biện pháp

3.3.5.3. Cách thức tổ chức thực hiện

3.3.5.4. Điều kiện tổ chức thực hiện

3.4. Đánh giá các biện pháp qua ý kiến của ban giám hiệu và giáo viên 5 trường tiểu học

3.5. KẾT LUẬN CHƯƠNG 3

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

1. Đối với Bộ Giáo dục và Đào tạo

2. Đối với Phòng Giáo dục và Đào tạo

3. Đối với ban giám hiệu và giáo viên các trường

TÀI LIỆU THAM KHẢO

DANH SÁCH CÁC PHỤ LỤC

1. Phụ lục 1: Phiếu trưng cầu ý kiến (dành cho GV lớp 1)

2. Phụ lục 2: Danh sách các bảng

3. Phụ lục 3a: Biên bản trò chuyện (với GV lớp 1)

4. Phụ lục 3b: Biên bản trò chuyện (với HS lớp 1)

5. Phụ lục 4: Biên bản quan sát

6. Phụ lục 5: Biên bản nghiên cứu sản phẩm hoạt động

7. Phụ lục 6: Danh sách giáo viên

8. Phụ lục 7: Danh sách các hình ảnh

I. Tổng Quan Về Phát Triển Năng Lực Giải Quyết Vấn Đề Toán Lớp 1

Trong bối cảnh giáo dục hiện đại, việc phát triển năng lực giải quyết vấn đề toán học lớp 1 trở thành yếu tố then chốt. Giáo dục ngày nay chuyển hướng từ việc truyền đạt kiến thức thụ động sang phát triển khả năng tư duy, sáng tạo và ứng dụng kiến thức vào thực tế. Đối với học sinh lớp 1, giai đoạn đầu đời tiếp xúc với toán học, việc xây dựng nền tảng vững chắc về tư duy logic toán học lớp 1 là vô cùng quan trọng. Luận văn thạc sĩ của Nguyễn Thị Thiên Hà (2022) nhấn mạnh vai trò của việc dạy học môn Toán lớp 1 trong việc phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh tiểu học tại thành phố Thủ Đức. Điều này thể hiện sự quan tâm đến việc đổi mới phương pháp giáo dục, nhằm giúp học sinh không chỉ nắm vững kiến thức mà còn có khả năng giải toán có lời văn lớp 1 một cách chủ động và sáng tạo.

1.1. Tầm Quan Trọng của Năng Lực Giải Quyết Vấn Đề Toán Học

Năng lực giải quyết vấn đề toán học không chỉ là kỹ năng làm toán đơn thuần, mà còn là khả năng ứng dụng kiến thức vào các tình huống thực tế. Đối với học sinh lớp 1, năng lực tư duy toán học lớp 1 giúp các em phát triển khả năng suy luận, phân tích và đưa ra quyết định. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh chương trình giáo dục phổ thông mới, nơi phát triển tư duy logic toán học lớp 1 được đặt lên hàng đầu.

1.2. Vai Trò của Giáo Viên Tiểu Học Tại Thành Phố Thủ Đức

Giáo viên đóng vai trò then chốt trong việc phát triển năng lực giải quyết vấn đề toán học cho học sinh. Tại các trường tiểu học Thủ Đức, giáo viên cần được trang bị đầy đủ kiến thức và kỹ năng để áp dụng các phương pháp dạy giải toán lớp 1 hiệu quả. Luận văn của Nguyễn Thị Thiên Hà (2022) cũng đề cập đến việc nâng cao năng lực cho giáo viên, giúp họ có thể tạo ra môi trường học tập tích cực và khuyến khích sự sáng tạo của học sinh.

II. Thách Thức Trong Dạy Giải Quyết Vấn Đề Toán Học Lớp 1

Mặc dù tầm quan trọng của phát triển năng lực giải quyết vấn đề toán học đã được khẳng định, việc triển khai thực tế vẫn còn gặp nhiều thách thức. Chương trình toán lớp 1 mới đòi hỏi giáo viên phải có sự thay đổi trong phương pháp giảng dạy, từ việc truyền đạt kiến thức một chiều sang việc tạo điều kiện cho học sinh chủ động khám phá và học hỏi. Bên cạnh đó, sự khác biệt về trình độ và khả năng tiếp thu của học sinh cũng là một vấn đề cần được quan tâm. Theo nghiên cứu, nhiều giáo viên vẫn gặp khó khăn trong việc áp dụng các phương pháp dạy giải toán lớp 1 hiệu quả, đặc biệt là đối với những học sinh có năng lực tư duy toán học lớp 1 còn hạn chế.

2.1. Khó Khăn Trong Thay Đổi Phương Pháp Dạy Học Truyền Thống

Nhiều giáo viên vẫn quen với phương pháp giảng dạy truyền thống, tập trung vào việc truyền đạt kiến thức và luyện tập các bài toán mẫu. Việc thay đổi sang phương pháp dạy học tích cực, khuyến khích học sinh giải toán có lời văn lớp 1 và tự khám phá, đòi hỏi giáo viên phải có sự chuẩn bị kỹ lưỡng và linh hoạt trong quá trình giảng dạy. Cần có tài liệu bồi dưỡng năng lực toán học lớp 1 cho giáo viên để hỗ trợ quá trình này.

2.2. Đánh Giá Năng Lực Giải Quyết Vấn Đề Toán Học Của Học Sinh

Việc đánh giá năng lực giải quyết vấn đề toán học lớp 1 cũng là một thách thức không nhỏ. Các bài kiểm tra truyền thống thường chỉ tập trung vào việc kiểm tra kiến thức và kỹ năng làm toán, mà chưa đánh giá được khả năng ứng dụng kiến thức vào thực tế và phát triển tư duy logic toán học lớp 1 của học sinh. Cần có các tiêu chuẩn đánh giá năng lực toán học lớp 1 phù hợp và các công cụ đánh giá đa dạng hơn.

III. Phương Pháp Dạy Học Phát Triển Tư Duy Toán Học Lớp 1 Hiệu Quả

Để vượt qua những thách thức trên, cần áp dụng các phương pháp dạy giải toán lớp 1 hiệu quả, tập trung vào việc phát triển tư duy logic toán học lớp 1 và khả năng ứng dụng kiến thức vào thực tế. Các phương pháp này cần được thiết kế một cách linh hoạt, phù hợp với trình độ và khả năng tiếp thu của từng học sinh. Nghiên cứu cho thấy, việc sử dụng các trò chơi, hoạt động thực hành và các tình huống gần gũi với cuộc sống giúp học sinh hứng thú hơn với môn toán và nâng cao năng lực tư duy toán học lớp 1 một cách hiệu quả.

3.1. Sử Dụng Trò Chơi Toán Học Tăng Tính Hứng Thú

Game toán học lớp 1 là một công cụ hữu ích để giúp học sinh tiếp cận môn toán một cách vui vẻ và hứng thú. Các trò chơi có thể được thiết kế để rèn luyện kỹ năng cộng trừ, so sánh số lượng và giải quyết các bài toán đơn giản. Các ứng dụng học toán lớp 1 cũng có thể được sử dụng để hỗ trợ việc học tập tại nhà.

3.2. Xây Dựng Tình Huống Thực Tế Giúp Ứng Dụng Kiến Thức

Giáo viên nên tạo ra các tình huống thực tế, gần gũi với cuộc sống hàng ngày của học sinh, để các em có thể ứng dụng kiến thức toán học vào việc giải quyết các vấn đề cụ thể. Ví dụ, học sinh có thể được yêu cầu tính toán số lượng đồ vật trong lớp học, hoặc lập kế hoạch mua sắm với số tiền có hạn. Giải toán có lời văn lớp 1 thông qua các tình huống này giúp học sinh hiểu rõ hơn về ý nghĩa của toán học và nâng cao năng lực giải quyết vấn đề.

IV. Giáo Án Toán Lớp 1 Giải Quyết Vấn Đề Xây Dựng Chi Tiết

Việc xây dựng một giáo án toán lớp 1 giải quyết vấn đề chi tiết và khoa học là vô cùng quan trọng để đảm bảo hiệu quả giảng dạy. Giáo án cần xác định rõ mục tiêu, nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức dạy học. Bên cạnh đó, cần chú trọng đến việc lựa chọn các bài tập toán lớp 1 phát triển tư duy phù hợp với trình độ của học sinh. Theo kinh nghiệm của nhiều giáo viên, việc sử dụng các tài liệu bồi dưỡng năng lực toán học lớp 1 và tham khảo các giáo án toán lớp 1 giải quyết vấn đề mẫu giúp giáo viên tiết kiệm thời gian và nâng cao chất lượng giảng dạy.

4.1. Xác Định Mục Tiêu Bài Học Rõ Ràng và Cụ Thể

Mục tiêu bài học cần được xác định rõ ràng và cụ thể, thể hiện được những kiến thức, kỹ năng và thái độ mà học sinh cần đạt được sau khi học xong bài. Mục tiêu cũng cần phù hợp với mục tiêu môn toán lớp 1 theo chương trình giáo dục phổ thông mới. Điều này giúp giáo viên có định hướng rõ ràng trong quá trình giảng dạy và đánh giá năng lực giải quyết vấn đề toán học của học sinh.

4.2. Lựa Chọn Bài Tập Phát Triển Tư Duy Phù Hợp

Các bài tập toán lớp 1 phát triển tư duy cần được lựa chọn một cách cẩn thận, đảm bảo tính vừa sức và khuyến khích học sinh suy nghĩ, khám phá. Các bài tập nên được thiết kế dưới dạng các trò chơi, câu đố hoặc các tình huống thực tế để tăng tính hấp dẫn và kích thích sự tò mò của học sinh. Online math lớp 1 cũng cung cấp nhiều bài tập hữu ích.

V. Ứng Dụng Thực Tiễn Kinh Nghiệm Dạy Toán Lớp 1 Ở Thủ Đức

Nghiên cứu của Nguyễn Thị Thiên Hà đã khảo sát thực tế tại các trường tiểu học Thủ Đức, thu thập kinh nghiệm dạy toán lớp 1 từ các giáo viên giỏi. Kết quả cho thấy, việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực và xây dựng môi trường học tập thân thiện, khuyến khích sự sáng tạo của học sinh là yếu tố quan trọng để phát triển năng lực giải quyết vấn đề toán học lớp 1 hiệu quả. Các giáo viên cũng nhấn mạnh vai trò của việc phối hợp giữa nhà trường và gia đình trong việc hỗ trợ học sinh học tập.

5.1. Chia Sẻ Kinh Nghiệm Từ Giáo Viên Giỏi Tại Thủ Đức

Các giáo viên giỏi tại Thành phố Thủ Đức thường xuyên chia sẻ kinh nghiệm dạy toán lớp 1 cho đồng nghiệp, giúp lan tỏa các phương pháp dạy học hiệu quả. Các buổi tập huấn, hội thảo và các hoạt động sinh hoạt chuyên môn là cơ hội để giáo viên học hỏi, trao đổi và nâng cao trình độ chuyên môn.

5.2. Phối Hợp Giữa Nhà Trường và Gia Đình Để Hỗ Trợ Học Sinh

Sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ học sinh học tập. Gia đình nên tạo điều kiện cho con em học tập tại nhà, khuyến khích con em tham gia các hoạt động học tập ngoại khóa và thường xuyên liên lạc với giáo viên để nắm bắt tình hình học tập của con em.

VI. Kết Luận Về Phát Triển Năng Lực Toán Học Lớp 1 Tại Thủ Đức

Việc phát triển năng lực giải quyết vấn đề toán học lớp 1 là một quá trình lâu dài và đòi hỏi sự nỗ lực của cả giáo viên, học sinh và gia đình. Bằng cách áp dụng các phương pháp dạy học tích cực, xây dựng môi trường học tập thân thiện và tạo sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường và gia đình, chúng ta có thể giúp học sinh nâng cao năng lực tư duy toán học lớp 1 và chuẩn bị tốt cho các giai đoạn học tập tiếp theo. Giáo dục tiểu học Thủ Đức có nhiều tiềm năng để phát triển hơn nữa năng lực giải quyết vấn đề toán học cho học sinh.

6.1. Đề Xuất Các Giải Pháp Tiếp Tục Nâng Cao Chất Lượng

Để tiếp tục nâng cao chất lượng phát triển năng lực giải quyết vấn đề toán học lớp 1, cần đầu tư hơn nữa vào việc bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên, cung cấp các tài liệu bồi dưỡng năng lực toán học lớp 1 chất lượng và xây dựng các chương trình học tập đa dạng, phù hợp với nhu cầu của từng học sinh.

6.2. Triển Vọng Phát Triển Năng Lực Toán Học Trong Tương Lai

Với sự quan tâm của các cấp lãnh đạo, sự nỗ lực của giáo viên và sự ủng hộ của gia đình, năng lực giải quyết vấn đề toán học lớp 1 tại Thành phố Thủ Đức sẽ ngày càng được nâng cao, góp phần vào sự phát triển của giáo dục tiểu học Thủ Đức nói riêng và nền giáo dục Việt Nam nói chung.

Phát Triển Năng Lực Giải Quyết Vấn Đề Toán Học Thông Qua Dạy Học Môn Toán Cho Học Sinh Lớp 1 Tại Thành Phố Thủ Đức