PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ THÔNG QUA DẠY HỌC NỘI DUNG XÁC SUẤT CHO HỌC SINH LỚP 11

• Tác giả: Khuất Thị Hải Yến
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Hữu Điển
• Trường học: Trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Lý luận và Phương pháp dạy học bộ môn Toán học
• Đề tài: Phát triển Năng lực Giải quyết Vấn đề Thông Qua Dạy Học Nội dung Xác Suất Cho Học Sinh Lớp 11
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT
• DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ, HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ
• MỤC LỤC
• MỞ ĐẦU
• 0.1. Lý do chọn đề tài
• 0.2. Mục đích nghiên cứu
• 0.3. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
• 0.4. Phương pháp nghiên cứu của đề tài
• 0.4.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết
• 0.4.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
• 0.4.3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm
• 0.5. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
• 0.5.1. Khách thể nghiên cứu
• 0.5.2. Đối tượng nghiên cứu
• 0.6. Phạm vi nghiên cứu của đề tài
• 0.7. Giả thuyết khoa học
• 0.8. Cấu trúc của luận văn
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
• 1.1. Định hướng đổi mới giáo dục phổ thông
• 1.1.1. Một số quan điểm chỉ đạo đổi mới
• 1.2. Định hướng đổi mới chương trình giáo dục phổ thông
• 1.3. Năng lực và phát triển năng lực trong dạy học
• 1.3.1. Khái niệm năng lực
• 2. CHƯƠNG 2: MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ THÔNG QUA DẠY HỌC NỘI DUNG XÁC SUẤT CHO HỌC SINH LỚP 11
• 2.1. Định hướng đề xuất các biện pháp phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh
• 2.2. Một số biện pháp phát triển năng lực giải quyết vấn đề thông qua dạy học nội dung xác suất cho học sinh lớp 11
• 2.2.1. Biện pháp 1: Tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh giúp học sinh nắm vững kiến thức cơ bản của nội dung xác suất
• 2.2.2. Biện pháp 2: Tăng cường huy động các kiến thức khác nhau cho học sinh để học sinh biết giải bài tập bằng nhiều cách khác nhau
• 2.2.3. Biện pháp 3: Xây dựng và sử dụng bài tập có vấn đề thuộc nội dung xác suất nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh
• 3. CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
• 3.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm
• 3.2. Nhiệm vụ thực nghiệm sư phạm
• 3.3. Nội dung, kế hoạch và các bước thực nghiệm sư phạm
• 3.3.1. Nội dung thực nghiệm
• 3.3.2. Kế hoạch thực nghiệm
• 3.3.3. Các bước thực nghiệm
• 3.4. Đối tượng thực nghiệm sư phạm
• 3.5. Tổ chức thực nghiệm sư phạm
• 3.6. Thời gian thực nghiệm sư phạm
• 3.7. Hình thức tổ chức thực nghiệm sư phạm
• 3.8. Phương thức đánh giá kết quả thực nghiệm
• 3.9. Kết quả thực nghiệm sư phạm
• KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Về Phát Triển Năng Lực Giải Quyết Vấn Đề

Việt Nam đang hội nhập sâu rộng vào khu vực và thế giới. Mục tiêu đến năm 2030 là trở thành nước đang phát triển với nền công nghiệp hiện đại và thu nhập trung bình cao. Để đạt được mục tiêu này, việc phát huy nguồn lực con người là yếu tố then chốt, trong đó GD – ĐT đóng vai trò quan trọng. Giáo dục cần chuyển đổi từ trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất cho người học. Một trong những năng lực cơ bản cần phát triển là năng lực giải quyết vấn đề. Học sinh cần nhận biết, phát hiện, lựa chọn, đề xuất cách giải quyết vấn đề; sử dụng kiến thức, kỹ năng đã học; đánh giá giải pháp và khái quát cho các vấn đề tương tự. Vì vậy, hình thành và phát triển năng lực giải quyết vấn đề là nhiệm vụ quan trọng trong dạy học. Chương trình GD hiện nay chú trọng thực hành, vận dụng kiến thức để giải quyết vấn đề, từ đó phát triển năng lực này trong đời sống thực tế. Chương trình ngày càng tăng cường nội dung về xác suất, gắn liền với ứng dụng thực tiễn, tạo điều kiện phát triển các năng lực của HS. Tuy nhiên, việc giảng dạy nội dung xác suất hiện nay vẫn còn mang tính thuyết giảng, học sinh tiếp thu kiến thức thụ động, thiếu kỹ năng giải quyết vấn đề, ỷ lại cho người khác.

1.1. Tầm quan trọng của năng lực giải quyết vấn đề trong GDPT

Việc hình thành và bồi dưỡng năng lực giải quyết vấn đề cho người học trở thành yêu cầu cấp bách của đất nước và giáo dục. Môn toán, với tính khái quát và đặc thù khoa học, góp phần không nhỏ vào việc này. Trong dạy học toán, đặc biệt là nội dung xác suất, giáo viên (GV) có thể giúp học sinh (HS) hình thành và phát triển năng lực giải quyết vấn đề toán học. Thông qua đó, năng lực giải quyết các vấn đề trong thực tế cũng được rèn luyện. Luận văn này nghiên cứu các biện pháp giúp phát triển năng lực giải quyết vấn đề toán học cho HS, từ đó hình thành năng lực chung trong cuộc sống. Tác giả chọn đề tài: “Phát triển năng lực giải quyết vấn đề thông qua dạy học nội dung xác suất cho học sinh lớp 11” để nghiên cứu và áp dụng vào quá trình dạy học tại trường THPT Hoàng Mai – Hà Nội. Mục đích là đề xuất các biện pháp sư phạm nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho HS lớp 11 thông qua dạy học nội dung xác suất.

1.2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài luận văn

Mục đích nghiên cứu của đề tài là đề xuất một số biện pháp sư phạm nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh lớp 11 thông qua dạy học nội dung xác suất, từ đó nâng cao chất lượng dạy học toán ở trường THPT. Để đạt được mục tiêu này, đề tài tập trung vào các nhiệm vụ chính: nghiên cứu cơ sở lý luận về năng lực, điều tra năng lực giải quyết vấn đề của học sinh và cách truyền tải của giáo viên, nghiên cứu nội dung xác suất lớp 11, điều tra thực trạng dạy học nội dung xác suất, nghiên cứu các biện pháp phát triển năng lực giải quyết vấn đề thông qua dạy học nội dung xác suất, và tiến hành thực nghiệm sư phạm để đánh giá tính khả thi và hiệu quả của đề tài.

II. Đâu Là Thách Thức Trong Dạy Học Xác Suất Lớp 11

Chương trình GDPT hiện nay chú trọng thực hành, vận dụng kiến thức, kỹ năng để giải quyết vấn đề trong học tập và từ đó phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho HS trong đời sống thực tế. Một trong số nội dung được chú trọng là nội dung xác suất, chương trình GD ngày càng đề cao và tăng cường thêm nội dung về xác suất gắn với ứng dụng thực tiễn. Học tập nội dung xác suất có thể tạo nhiều điều kiện phát triển các NL của HS như năng tư duy và lập luận, NL mô hình hóa toán học, NL giải quyết các vấn đề, NL giao tiếp, …Các bài tập thuộc nội dung xác suất có sự phong phú về các lĩnh vực trong thực tiễn. Tuy nhiên, việc giảng dạy nội dung xác suất trong trường phổ thông hiện nay vẫn còn mang nhiều tính chất thuyết giảng. Đa số HS tiếp thu kiến thức nội dung này gặp nhiều khó khăn, áp dụng máy móc, thiếu tính chủ động.

2.1. Thực trạng dạy và học nội dung xác suất lớp 11 hiện nay

Việc giảng dạy nội dung xác suất trong trường phổ thông hiện nay còn nhiều hạn chế. Đa số học sinh tiếp thu kiến thức một cách thụ động, gặp nhiều khó khăn trong việc áp dụng kiến thức vào giải quyết các bài toán thực tế. Thiếu sự chủ động trong việc tiếp thu kiến thức dẫn tới việc dễ quên kiến thức và kết quả học tập chưa cao. Học sinh chưa có nhiều kỹ năng giải quyết vấn đề, khi gặp các bài toán lạ, các em thường không có hứng thú hoặc không chủ động giải quyết mà ỷ lại cho người khác. Vì vậy, học sinh chưa phát triển được hết các NL của bản thân và chưa đạt được kết quả học tập cao.

2.2. Yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả dạy học xác suất và giải quyết vấn đề

Nhiều yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả của việc dạy học xác suất và phát triển năng lực giải quyết vấn đề. Cần có sự đổi mới về phương pháp dạy học, tăng cường tính thực hành và liên hệ thực tế. Đồng thời, cần xây dựng hệ thống bài tập phong phú, đa dạng, phù hợp với trình độ của học sinh. Bên cạnh đó, vai trò của giáo viên là rất quan trọng trong việc khơi gợi hứng thú học tập, tạo động lực cho học sinh chủ động giải quyết vấn đề.

III. Cách Dạy Xác Suất Lớp 11 Phát Triển Tư Duy Giải Quyết

Năng lực và phát triển năng lực trong dạy học: Có nhiều cách tiếp cận khác nhau của khái niệm năng lực. Theo văn bản pháp quy về yêu cầu NL trong đào tạo nghề của Bộ Lao động – Thương binh và xã hội có giải thích về năng lực: Năng lực của người học tích lũy được sau khi tốt nghiệp là những kiến thức, kỹ năng, thái độ, trách nhiệm nghề nghiệp và khả năng làm việc của mình trên cơ sở vận dụng các kiến thức, kỹ năng và trách nhiệm trong thực hiện, giải quyết công việc hù hợp với trình độ và ngành đào tạo Trong chương trình GD Trung học bang Québec, Canada năm 2004 đã đề cập tới năng lực như một khả năng làm việc tốt thông qua sự cố gắng trên nhiều nguồn lực. Những nguồn lực phải được vận dụng thích hợp, bao gồm vốn kiến thức học tập ở trường, cùng với các trải nghiệm của học sinh về mặt kỹ năng, ý chí và lòng say mê; ngoài ra còn có các nguồn lực bên ngoài như các bạn học, các thầy cô, các chuyên gia hoặc các nguồn thông tin khác.

3.1. Khái niệm và cấu trúc của năng lực giải quyết vấn đề

Có nhiều định nghĩa khác nhau về năng lực giải quyết vấn đề. Một cách tổng quát, năng lực giải quyết vấn đề là khả năng xác định, phân tích, đánh giá và đưa ra các giải pháp phù hợp cho một vấn đề cụ thể. Cấu trúc của năng lực giải quyết vấn đề thường bao gồm các thành phần như: khả năng nhận diện vấn đề, thu thập và phân tích thông tin, xây dựng các phương án giải quyết, lựa chọn phương án tối ưu, thực hiện và đánh giá kết quả.

3.2. Phương pháp dạy học giải quyết vấn đề hiệu quả trong môn Toán

Phương pháp dạy học giải quyết vấn đề là một phương pháp sư phạm hiệu quả, trong đó học sinh được đặt vào các tình huống có vấn đề và được khuyến khích tự tìm tòi, khám phá để giải quyết vấn đề đó. Phương pháp này giúp học sinh phát triển tư duy sáng tạo, khả năng phân tích, tổng hợp và năng lực giải quyết vấn đề một cách chủ động.

3.3 Phân tích mạch kiến thức xác suất trong chương trình hiện hành

Nội dung lý thuyết: Xác suất của một biến cố. Công thức cộng xác suất. Công thức nhân xác suất. Xác suất có điều kiện. Quy tắc Bayes.Nội dung bài tập: Bài tập tính xác suất của các biến cố. Bài tập vận dụng công thức cộng, công thức nhân xác suất. Bài tập về xác suất có điều kiện.Tham chiếu nội dung Xác suất theo chương trình GDPT 2018

IV. Biện Pháp Phát Triển Năng Lực Giải Quyết Vấn Đề Xác Suất

Để phát triển năng lực giải quyết vấn đề thông qua dạy học xác suất lớp 11, cần có định hướng rõ ràng và các biện pháp cụ thể. Định hướng là tạo điều kiện cho học sinh chủ động, sáng tạo trong quá trình học tập, khuyến khích các em tham gia vào các hoạt động thực hành, vận dụng kiến thức vào giải quyết các tình huống thực tế. Cần có sự kết hợp giữa lý thuyết và thực hành, giữa kiến thức trong sách vở và kinh nghiệm thực tiễn.

4.1. Tích cực hóa hoạt động học tập để nắm vững kiến thức xác suất

Biện pháp 1: Tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh giúp học sinh nắm vững kiến thức cơ bản của nội dung xác suất. Tạo môi trường học tập tương tác, nơi học sinh được khuyến khích đặt câu hỏi, thảo luận và chia sẻ ý kiến. Giáo viên cần tạo ra các hoạt động học tập đa dạng, phong phú, phù hợp với trình độ của học sinh. Cần sử dụng các phương pháp dạy học tích cực như: dạy học theo nhóm, dạy học dự án, dạy học theo trạm... để kích thích sự tham gia của học sinh.

4.2. Tăng cường huy động kiến thức để giải bài tập bằng nhiều cách

Biện pháp 2: Tăng cường huy động các kiến thức khác nhau cho học sinh để học sinh biết giải bài tập bằng nhiều cách khác nhau. Khuyến khích học sinh tìm kiếm các phương pháp giải khác nhau cho một bài toán. Tạo cơ hội cho học sinh trình bày, so sánh và đánh giá các phương pháp giải khác nhau. Điều này giúp học sinh phát triển tư duy linh hoạt, sáng tạo và năng lực giải quyết vấn đề một cách toàn diện.

4.3. Xây dựng và sử dụng bài tập có vấn đề phát triển năng lực

Biện pháp 3: Xây dựng và sử dụng bài tập có vấn đề thuộc nội dung xác suất nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh. Bài tập có vấn đề là những bài tập không có sẵn lời giải, đòi hỏi học sinh phải vận dụng kiến thức, kỹ năng đã học để tìm ra lời giải. Những bài tập này giúp học sinh phát triển tư duy phản biện, khả năng phân tích, đánh giá và năng lực giải quyết vấn đề.

V. Thực Nghiệm Sư Phạm Đánh Giá Hiệu Quả Phát Triển

Để đánh giá tính khả thi và hiệu quả của các biện pháp phát triển năng lực giải quyết vấn đề thông qua dạy học xác suất, cần tiến hành thực nghiệm sư phạm. Thực nghiệm sư phạm là một quá trình nghiên cứu khoa học, trong đó các biện pháp sư phạm được áp dụng vào thực tế dạy học để đánh giá tác động của chúng đến sự phát triển của học sinh. Cần có mục tiêu, nhiệm vụ, nội dung, kế hoạch và phương pháp đánh giá rõ ràng.

5.1. Mục đích và nhiệm vụ của thực nghiệm sư phạm

Mục đích của thực nghiệm sư phạm là đánh giá tính khả thi, tính hiện thực và tính hiệu quả của các biện pháp sư phạm đã đề xuất. Nhiệm vụ của thực nghiệm sư phạm là thu thập dữ liệu về sự phát triển của học sinh trong quá trình dạy học, phân tích dữ liệu và đưa ra kết luận về hiệu quả của các biện pháp.

5.2. Tổ chức và đánh giá kết quả thực nghiệm sư phạm

Cần có đối tượng thực nghiệm, kế hoạch thực nghiệm và phương pháp đánh giá kết quả rõ ràng. Kết quả thực nghiệm sư phạm cần được phân tích một cách khách quan, khoa học để đưa ra kết luận chính xác về hiệu quả của các biện pháp.

VI. Kết Luận Khuyến Nghị Phát Triển Dạy Học Xác Suất

Luận văn đã trình bày cơ sở lý luận và thực tiễn của việc phát triển năng lực giải quyết vấn đề thông qua dạy học xác suất lớp 11. Đồng thời, đã đề xuất một số biện pháp sư phạm cụ thể và đánh giá tính khả thi, hiệu quả của các biện pháp này thông qua thực nghiệm sư phạm. Tuy nhiên, để dạy học xác suất hiệu quả và phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh một cách toàn diện, cần có sự nỗ lực của cả giáo viên, học sinh và nhà trường.

6.1. Tóm tắt kết quả nghiên cứu và đóng góp của luận văn

Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về năng lực giải quyết vấn đề và dạy học xác suất. Đồng thời, đã đề xuất một số biện pháp sư phạm cụ thể và chứng minh tính hiệu quả của các biện pháp này thông qua thực nghiệm sư phạm.

6.2. Khuyến nghị để nâng cao hiệu quả dạy và học xác suất lớp 11

Cần tăng cường bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên về phương pháp dạy học giải quyết vấn đề. Đồng thời, cần xây dựng hệ thống bài tập phong phú, đa dạng và phù hợp với trình độ của học sinh. Cần tạo môi trường học tập tích cực, khuyến khích học sinh chủ động, sáng tạo trong quá trình học tập.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, giáo dục đóng vai trò then chốt trong việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Theo các nghị quyết của Đảng và Nhà nước, đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông nhằm phát triển năng lực và phẩm chất người học là yêu cầu cấp thiết. Một trong những năng lực cơ bản cần được phát triển cho học sinh hiện nay là năng lực giải quyết vấn đề, giúp các em nhận biết, phân tích và xử lý các tình huống thực tiễn một cách hiệu quả.

Môn Toán, đặc biệt là nội dung xác suất lớp 11, được xem là lĩnh vực phù hợp để phát triển năng lực này do tính ứng dụng cao và sự phong phú của các bài toán thực tế. Tuy nhiên, thực trạng dạy học xác suất hiện nay còn mang tính thuyết giảng, học sinh thiếu chủ động, kỹ năng giải quyết vấn đề chưa được phát triển đầy đủ, dẫn đến kết quả học tập chưa cao. Nghiên cứu nhằm mục tiêu đề xuất các biện pháp sư phạm phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh lớp 11 thông qua dạy học nội dung xác suất, áp dụng tại trường THPT Hoàng Mai, Hà Nội trong năm học 2022-2023.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào nội dung xác suất trong chương trình Đại số và Giải tích lớp 11, với đối tượng là học sinh lớp 11 và giáo viên dạy Toán tại trường THPT Hoàng Mai. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng dạy học Toán, góp phần phát triển toàn diện năng lực học sinh, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông theo định hướng phát triển năng lực và phẩm chất.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về năng lực và năng lực giải quyết vấn đề trong giáo dục. Năng lực được hiểu là thuộc tính cá nhân hình thành qua quá trình học tập, rèn luyện, cho phép thực hiện thành công các hoạt động trong điều kiện cụ thể. Cấu trúc năng lực bao gồm năng lực chuyên môn, năng lực phương pháp, năng lực xã hội và năng lực cá thể.

Năng lực giải quyết vấn đề được định nghĩa là khả năng nhận biết, phân tích, đề xuất và thực hiện giải pháp cho các tình huống có vấn đề trong học tập và cuộc sống. Cấu trúc năng lực giải quyết vấn đề gồm bốn thành tố chính: tìm hiểu vấn đề, tìm giải pháp và thực hiện, trình bày giải pháp và kết quả, đánh giá giải pháp và mở rộng. Trong lĩnh vực toán học, năng lực giải quyết vấn đề toán học được thể hiện qua khả năng vận dụng kiến thức, kỹ năng toán học để xử lý các bài toán thực tiễn.

Phương pháp dạy học giải quyết vấn đề được áp dụng nhằm tạo điều kiện cho học sinh chủ động tham gia vào quá trình học tập, phát triển tư duy phản biện và kỹ năng giải quyết vấn đề thông qua các tình huống gợi vấn đề liên quan đến nội dung xác suất.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp nghiên cứu lý thuyết, thực tiễn và thực nghiệm sư phạm.

• Nguồn dữ liệu: Tài liệu giáo dục, chương trình, sách giáo khoa Đại số và Giải tích lớp 11, các văn kiện chỉ đạo đổi mới giáo dục, khảo sát ý kiến giáo viên và học sinh tại trường THPT Hoàng Mai.
• Phương pháp phân tích: Phân tích nội dung, thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm, đánh giá hiệu quả qua các bảng câu hỏi khảo sát và kết quả thực nghiệm.
• Cỡ mẫu: 12 giáo viên dạy Toán và 74 học sinh lớp 11 (các lớp 11A6 và 11A7).
• Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn thuận tiện tại trường THPT Hoàng Mai nhằm đảm bảo tính khả thi và phù hợp với mục tiêu nghiên cứu.
• Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2022-2023, gồm ba giai đoạn: xây dựng đề cương và cơ sở lý luận, khảo sát thực trạng, thực nghiệm sư phạm và đánh giá kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Mức độ quan tâm của giáo viên: 83,3% giáo viên thường xuyên quan tâm đến việc tổ chức các hoạt động phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh khi dạy nội dung xác suất. 75% đánh giá việc tổ chức dạy học nhằm phát triển năng lực này là rất quan trọng.

2. Hình thức tổ chức hoạt động: 100% giáo viên tổ chức hoạt động cá nhân, 66,7% tổ chức theo nhóm, 75% kết hợp cả hai hình thức nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh.

3. Khó khăn trong thực hiện: 91,7% giáo viên cho biết thiếu thời gian và công sức để thiết kế tình huống gợi vấn đề phù hợp; 75% gặp khó khăn do trình độ học sinh không đồng đều; 58,3% nhận thấy kiến thức quá nhiều, thời gian trên lớp hạn chế.

4. Ý kiến học sinh: 40,6% học sinh cho rằng nội dung xác suất khó, 64,9% đồng ý rằng việc học xác suất có tầm quan trọng, 70,3% nhận thấy xác suất có nhiều ứng dụng thực tiễn. Tuy nhiên, chỉ khoảng 25% học sinh thể hiện hứng thú với các phương pháp dạy học phát triển năng lực giải quyết vấn đề.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy giáo viên có nhận thức tích cực về vai trò của việc phát triển năng lực giải quyết vấn đề trong dạy học xác suất, đồng thời đã áp dụng các hình thức tổ chức hoạt động đa dạng nhằm tăng cường sự chủ động của học sinh. Tuy nhiên, khó khăn về thời gian, tài liệu và sự chênh lệch trình độ học sinh là những rào cản lớn.

Học sinh nhìn nhận xác suất là nội dung khó nhưng có tính ứng dụng cao, phù hợp với quan điểm đổi mới giáo dục hướng tới phát triển năng lực. Mức độ hứng thú chưa cao phản ánh sự cần thiết phải đổi mới phương pháp dạy học, tăng cường các hoạt động thực hành, trải nghiệm và gắn kết kiến thức với thực tiễn.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành giáo dục toán học, việc phát triển năng lực giải quyết vấn đề thông qua nội dung xác suất là xu hướng phù hợp với định hướng đổi mới chương trình giáo dục phổ thông. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ phần trăm ý kiến giáo viên và học sinh về các khía cạnh khảo sát, giúp minh họa rõ nét thực trạng và nhu cầu đổi mới.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường tích cực hóa hoạt động học tập: Giáo viên cần thiết kế các bài tập và tình huống gợi vấn đề phong phú, liên quan thực tiễn để học sinh chủ động khám phá, vận dụng kiến thức xác suất. Mục tiêu nâng tỷ lệ học sinh chủ động tham gia lên ít nhất 70% trong vòng 1 năm học. Chủ thể thực hiện: giáo viên bộ môn Toán.

2. Đa dạng hóa hình thức tổ chức dạy học: Kết hợp linh hoạt giữa hoạt động nhóm và cá nhân, sử dụng công nghệ thông tin hỗ trợ dạy học nhằm phát triển kỹ năng giao tiếp, hợp tác và giải quyết vấn đề. Mục tiêu tăng cường tương tác và phát triển năng lực xã hội cho học sinh. Chủ thể thực hiện: nhà trường và giáo viên.

3. Bồi dưỡng nâng cao năng lực giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn về phương pháp dạy học tích cực, thiết kế tình huống gợi vấn đề và đánh giá năng lực giải quyết vấn đề. Mục tiêu 100% giáo viên Toán được đào tạo trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Sở GD&ĐT, trường THPT Hoàng Mai.

4. Phát triển tài liệu và công cụ hỗ trợ: Xây dựng ngân hàng bài tập, tình huống thực tế và các công cụ đánh giá năng lực giải quyết vấn đề phù hợp với nội dung xác suất. Mục tiêu hoàn thiện tài liệu trong 1 năm, áp dụng rộng rãi tại các trường THPT. Chủ thể thực hiện: nhóm nghiên cứu, nhà xuất bản giáo dục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giáo viên Toán trung học phổ thông: Nghiên cứu cung cấp các biện pháp sư phạm cụ thể giúp nâng cao hiệu quả dạy học nội dung xác suất, phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh.

2. Nhà quản lý giáo dục: Tham khảo để xây dựng chính sách, kế hoạch bồi dưỡng giáo viên và đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh.

3. Sinh viên, nghiên cứu sinh ngành Sư phạm Toán: Tài liệu tham khảo hữu ích về lý thuyết năng lực, phương pháp dạy học giải quyết vấn đề và thực nghiệm sư phạm trong bối cảnh giáo dục phổ thông Việt Nam.

4. Các chuyên gia phát triển chương trình giáo dục: Cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để điều chỉnh nội dung, phương pháp và đánh giá trong chương trình giáo dục phổ thông, đặc biệt về nội dung xác suất.

Câu hỏi thường gặp

1. Năng lực giải quyết vấn đề là gì và tại sao quan trọng trong giáo dục?
   Năng lực giải quyết vấn đề là khả năng nhận biết, phân tích và xử lý các tình huống có vấn đề trong học tập và cuộc sống. Đây là năng lực cốt lõi giúp học sinh phát triển tư duy phản biện, sáng tạo và kỹ năng ứng dụng kiến thức vào thực tiễn, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.

2. Tại sao nội dung xác suất lớp 11 phù hợp để phát triển năng lực giải quyết vấn đề?
   Xác suất có tính ứng dụng cao, liên quan đến nhiều tình huống thực tế như trò chơi may rủi, phân phối công việc. Nội dung này giúp học sinh vận dụng kiến thức toán học để giải quyết các bài toán thực tiễn, từ đó rèn luyện kỹ năng tư duy và giải quyết vấn đề.

3. Những khó khăn chính khi dạy học xác suất theo hướng phát triển năng lực là gì?
   Khó khăn gồm thời gian hạn chế trên lớp, trình độ học sinh không đồng đều, thiếu tài liệu và tình huống gợi vấn đề phù hợp, cũng như thói quen dạy học truyền thống của giáo viên.

4. Các biện pháp nào được đề xuất để khắc phục khó khăn này?
   Tăng cường hoạt động học tập tích cực, đa dạng hóa hình thức tổ chức dạy học, bồi dưỡng nâng cao năng lực giáo viên và phát triển tài liệu hỗ trợ là các giải pháp trọng tâm nhằm nâng cao hiệu quả dạy học.

5. Làm thế nào để đánh giá năng lực giải quyết vấn đề của học sinh trong môn Toán?
   Đánh giá có thể thực hiện qua các bài kiểm tra, quan sát quá trình học tập, phỏng vấn, sản phẩm học tập và tự đánh giá của học sinh. Thang đo đánh giá bao gồm các mức độ từ nhận biết vấn đề, đề xuất giải pháp, thực hiện và trình bày giải pháp đến đánh giá và mở rộng.

Kết luận

• Năng lực giải quyết vấn đề là năng lực thiết yếu cần phát triển cho học sinh trong giáo dục phổ thông, đặc biệt qua môn Toán và nội dung xác suất lớp 11.
• Thực trạng dạy học xác suất tại trường THPT Hoàng Mai cho thấy giáo viên quan tâm và áp dụng các hình thức tổ chức hoạt động đa dạng, nhưng còn nhiều khó khăn về thời gian, tài liệu và trình độ học sinh.
• Học sinh nhận thức được tầm quan trọng và ứng dụng của xác suất nhưng chưa có hứng thú cao với phương pháp dạy học phát triển năng lực giải quyết vấn đề.
• Đề xuất các biện pháp sư phạm gồm tích cực hóa hoạt động học tập, đa dạng hóa hình thức tổ chức, bồi dưỡng giáo viên và phát triển tài liệu hỗ trợ nhằm nâng cao hiệu quả dạy học.
• Nghiên cứu mở ra hướng đi thực tiễn cho việc đổi mới phương pháp dạy học Toán, góp phần phát triển toàn diện năng lực học sinh theo định hướng giáo dục hiện đại.

Next steps: Triển khai thực nghiệm các biện pháp đề xuất tại các trường THPT khác, mở rộng nghiên cứu về các nội dung Toán học khác và đánh giá tác động lâu dài đến năng lực học sinh.

Call to action: Các nhà giáo dục, quản lý và nghiên cứu hãy cùng phối hợp để áp dụng và phát triển các phương pháp dạy học tích cực nhằm nâng cao năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông Việt Nam.