I. Tổng Quan Về Làng Nghề Thêu Ren Truyền Thống Thường Tín
Lịch sử phát triển kinh tế xã hội Việt Nam gắn liền với sự phát triển của làng nghề. Mỗi làng nghề là một địa chỉ văn hóa, phản ánh nét văn hóa độc đáo của từng địa phương. Từ xa xưa, hệ thống các làng nghề đã có mặt trên hầu hết mọi địa phương trên cả nước, chiếm vị trí quan trọng trong đời sống sinh hoạt, lao động của người dân, góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội, văn hóa tinh thần ở các vùng quê Việt Nam. Trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập kinh tế quốc tế, sự phát triển làng nghề tiểu thủ công nghiệp rất có ý nghĩa trong việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn, gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc. Hà Nội là nơi có nhiều làng nghề truyền thống, có tới hơn 1.350 làng nghề, với hơn 200 làng nghề truyền thống lừng danh cả nước bởi sản phẩm đa dạng, đậm bản sắc dân tộc (Thanh Hoa, 2014). Một trong những làng nghề nổi bật nhất là các nghề thêu, tập trung nhiều ở các xã trong huyện Thường Tín, điển hình là làng nghề thêu Quất Động, làng nghề thủ có có lịch sử lâu đời vang danh khắp vùng Kinh Bắc từ xưa tới nay (Nguyễn Đức Toàn, 2005).
1.1. Định Nghĩa và Đặc Điểm Làng Nghề Thêu Ren
Với những quan niệm khác nhau thì từ trước đến nay chúng ta có rất nhiều khái niệm về làng nghề. Làng nghề là một đơn vị hành chính cổ xưa mà cũng có nghĩa là nơi quần cư đông người, sinh hoạt có tổ chức, kỉ cương tập quán riêng theo nghĩa rộng. Làng nghề không những là làng sống chuyên nghề mà cũng hàm ý là những người cùng nghề sống hợp quần để phát triển công ăn việc làm. Cơ sở vững chắc của các làng nghề là sự vừa làm ăn tập thể, vừa phát triển kinh tế, vừa giữ gìn bản sắc dân tộc và các cá biệt của địa phương (Phạm Côn Sơn, 2004). Xét theo góc độ kinh tế thì Dương Bá Phượng cho rằng “Làng nghề là làng ở nông thôn có một hoặc một số nghề thủ công tách hẳn ra khỏi khu công nghiệp và kinh doanh độc lập. Thu nhập từ các làng nghề đó chiếm tỉ trọng cao trong tổng giá trị toàn làng” (Dương Bá Phượng,...
1.2. Vai Trò Của Làng Nghề Truyền Thống Trong Kinh Tế Xã Hội
Các làng nghề có vai trò quan trọng trong việc tạo công ăn việc làm, tăng thu nhập cho người dân nông thôn. Theo số liệu thống kê, các làng nghề đóng góp đáng kể vào GDP của địa phương và quốc gia. Ngoài ra, làng nghề còn là nơi lưu giữ và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, góp phần bảo tồn bản sắc dân tộc. Phát triển làng nghề cũng góp phần vào quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn, thúc đẩy quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn.
1.3. Lịch Sử Hình Thành và Phát Triển Làng Nghề Thêu Quất Động
Làng nghề thêu Quất Động có lịch sử hình thành và phát triển lâu đời, gắn liền với vùng đất Thường Tín, Hà Nội. Theo các tài liệu lịch sử, nghề thêu ở Quất Động đã có từ thế kỷ XVII. Trải qua nhiều thăng trầm, làng nghề vẫn giữ vững và phát huy được những giá trị truyền thống, trở thành một trong những làng nghề nổi tiếng nhất cả nước. Các sản phẩm thêu của Quất Động được đánh giá cao về chất lượng, mẫu mã và tính thẩm mỹ.
II. Thực Trạng Phát Triển Làng Nghề Thêu Ren Tại Thường Tín
Mặc dù có giá trị cao về kinh tế, văn hóa nhưng có giai đoạn các làng nghề thêu đang đứng trước nguy cơ bị mai một, sản phẩm mất dần sự cạnh tranh trên thị trường. Vì vậy, trong thời gian tới phát triển các làng nghề thêu ren nhằm phát huy những lợi thế, tiềm năng của địa phương về một ngành nghề tiểu thủ công nghiệp truyền thống, từ đó thúc đẩy các làng nghề thêu ren phát triển bền vững, lâu dài, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn địa phương là một yêu cầu tất yếu, là mối quan tâm của các cấp, ngành huyện Thường Tín. Trong những năm qua, thực hiện chủ trương hỗ trợ và phát triển nông nghiệp, nông thôn của Đảng và Nhà nước, các ngành nghề, làng nghề tiểu thủ công nghiệp ở nước ta đã và đang được khôi phục và phát triển. Hà Nội đã có nhiều chính sách để khuyến khích, hỗ trợ xây dựng hạ tầng, xử lý ô nhiễm, hỗ trợ xúc tiến thương mại, xây dựng thương hiệu… để các nghệ nhân gắn bó với làng nghề, các làng nghề phát triển hưng thịnh góp phần tạo công ăn việc làm cho người dân, phát triển kinh tế xã hội và gìn giữ văn hóa dân tộc (Quyết định số 31/2014/QĐ-UBND).
2.1. Quy Mô Sản Xuất và Lao Động Tại Các Làng Nghề Thêu Ren
Quy mô sản xuất của các làng nghề thêu ren tại Thường Tín có sự khác biệt giữa các hộ gia đình, tổ hợp tác và doanh nghiệp. Số lượng lao động tham gia vào các làng nghề cũng có sự biến động theo thời gian, phụ thuộc vào nhu cầu thị trường và khả năng cạnh tranh của sản phẩm. Theo số liệu thống kê, số lượng lao động trong các làng nghề có xu hướng tăng lên trong những năm gần đây, cho thấy sự phục hồi và phát triển của ngành nghề.
2.2. Tình Hình Tiêu Thụ Sản Phẩm Thêu Ren Truyền Thống
Thị trường tiêu thụ sản phẩm thêu ren của các làng nghề tại Thường Tín bao gồm thị trường nội địa và thị trường xuất khẩu. Các sản phẩm thêu ren được tiêu thụ thông qua nhiều kênh khác nhau, như các cửa hàng bán lẻ, các chợ truyền thống, các hội chợ triển lãm và các kênh trực tuyến. Thị trường xuất khẩu đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển của các làng nghề, giúp tăng doanh thu và tạo việc làm cho người dân.
2.3. Thu Nhập và Đời Sống Của Người Dân Làm Nghề Thêu Ren
Thu nhập của người dân làm nghề thêu ren tại Thường Tín có sự khác biệt tùy thuộc vào tay nghề, kinh nghiệm và khả năng tiếp cận thị trường. Tuy nhiên, nhìn chung, thu nhập từ nghề thêu ren đã góp phần cải thiện đời sống của người dân, giúp họ có thêm nguồn thu nhập ổn định và nâng cao chất lượng cuộc sống. Nghề thêu ren cũng giúp người dân bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.
III. Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Phát Triển Làng Nghề Thêu Ren
Sự phát triển của làng nghề thêu ren chưa làm thay đổi cơ bản diện mạo của chính bản thân làng nghề do quy mô sản xuất còn nhỏ bé, phân tán, số lượng, chất lượng sản phẩm chưa đủ sức chiếm lĩnh thị trường, đặc biệt là thị trường thế giới. Công nghệ sản xuất chưa được đầu tư cao, thị trường tiêu thụ ngày càng khó khăn với sự cạnh tranh gay gắt, sự quan tâm của các cấp chính quyền tuy có tiến bộ nhưng phân công trách nhiệm chưa rõ ràng, còn buông lỏng, thiếu sự định hướng, hỗ trợ dẫn đến việc kinh doanh trong làng nghề còn mang nặng tính tự phát, và phát triển không đều.
3.1. Chính Sách Hỗ Trợ Phát Triển Làng Nghề Từ Nhà Nước
Chính sách của nhà nước đóng vai trò quan trọng trong việc định hướng và hỗ trợ sự phát triển của các làng nghề. Các chính sách hỗ trợ bao gồm các chính sách về tín dụng, thuế, đất đai, khoa học công nghệ, xúc tiến thương mại và đào tạo nguồn nhân lực. Việc thực hiện hiệu quả các chính sách này sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho các làng nghề phát triển bền vững.
3.2. Chất Lượng Nguồn Nhân Lực và Đào Tạo Nghề Thêu Ren
Chất lượng nguồn nhân lực là yếu tố then chốt quyết định sự phát triển của các làng nghề. Việc đào tạo nghề thêu ren cần được chú trọng, nhằm nâng cao tay nghề cho người lao động, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường. Cần có sự phối hợp giữa các cơ sở đào tạo, các doanh nghiệp và các nghệ nhân để đảm bảo chất lượng đào tạo.
3.3. Cơ Sở Hạ Tầng và Môi Trường Tại Các Làng Nghề
Cơ sở hạ tầng và môi trường đóng vai trò quan trọng trong việc tạo điều kiện cho các làng nghề phát triển. Cần đầu tư xây dựng và nâng cấp cơ sở hạ tầng, như đường giao thông, hệ thống điện, nước, thông tin liên lạc. Đồng thời, cần có các giải pháp bảo vệ môi trường, giảm thiểu ô nhiễm tại các làng nghề.
IV. Giải Pháp Phát Triển Bền Vững Làng Nghề Thêu Ren Thường Tín
Để giữ gìn và pháp phát triển làng nghề thêu ren truyền thống tại huyện Thường Tín tôi đưa ra một số giải pháp: (1) Khuôn khổ pháp luật, chính sách của nhà nước và địa phương, (2) Đa dạng hóa sản phẩm, (3) Đa dạng hóa hình thức tổ chức sản xuất – kinh doanh, (4) Đa dạng hóa hình thức huy động vốn, (5) Mở rộng thị trường tiêu thụ, (6) Xây dựng thương hiệu, (7) Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, (8) Giải pháp môi trường.
4.1. Đa Dạng Hóa Sản Phẩm Thêu Ren và Nâng Cao Chất Lượng
Để đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của thị trường, các làng nghề cần đa dạng hóa sản phẩm thêu ren, từ các sản phẩm truyền thống đến các sản phẩm hiện đại, phù hợp với thị hiếu của người tiêu dùng. Đồng thời, cần nâng cao chất lượng sản phẩm, đảm bảo tính thẩm mỹ, độ bền và an toàn cho người sử dụng.
4.2. Xây Dựng Thương Hiệu và Phát Triển Thị Trường Thêu Ren
Xây dựng thương hiệu là yếu tố quan trọng để nâng cao giá trị sản phẩm và tăng khả năng cạnh tranh của các làng nghề. Cần xây dựng thương hiệu cho từng làng nghề, từng sản phẩm, đồng thời phát triển thị trường tiêu thụ, mở rộng kênh phân phối và quảng bá sản phẩm.
4.3. Phát Triển Du Lịch Làng Nghề Gắn Với Thêu Ren Truyền Thống
Phát triển du lịch làng nghề là một giải pháp hiệu quả để quảng bá sản phẩm thêu ren và thu hút khách du lịch. Cần xây dựng các tour du lịch tham quan làng nghề, giới thiệu quy trình sản xuất, các sản phẩm đặc trưng và các giá trị văn hóa truyền thống. Du lịch làng nghề cũng góp phần tạo thêm việc làm và tăng thu nhập cho người dân.
V. Phân Tích SWOT Cho Làng Nghề Thêu Ren Thường Tín
Phân tích SWOT (Điểm mạnh, Điểm yếu, Cơ hội, Thách thức) là công cụ hữu ích để đánh giá tình hình phát triển của làng nghề thêu ren tại Thường Tín. Việc phân tích SWOT giúp xác định các yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến sự phát triển của làng nghề, từ đó đưa ra các giải pháp phù hợp.
5.1. Điểm Mạnh Của Làng Nghề Thêu Ren Thường Tín
Điểm mạnh của làng nghề thêu ren Thường Tín bao gồm: Lịch sử lâu đời và truyền thống văn hóa đặc sắc; Đội ngũ nghệ nhân lành nghề và giàu kinh nghiệm; Sản phẩm có chất lượng cao và tính thẩm mỹ; Vị trí địa lý thuận lợi và tiềm năng phát triển du lịch.
5.2. Điểm Yếu Của Làng Nghề Thêu Ren Thường Tín
Điểm yếu của làng nghề thêu ren Thường Tín bao gồm: Quy mô sản xuất còn nhỏ và phân tán; Công nghệ sản xuất còn lạc hậu; Thiếu vốn đầu tư và nguồn nhân lực chất lượng cao; Khả năng cạnh tranh còn hạn chế.
5.3. Cơ Hội và Thách Thức Đối Với Làng Nghề Thêu Ren
Cơ hội đối với làng nghề thêu ren bao gồm: Thị trường tiêu thụ ngày càng mở rộng; Xu hướng tiêu dùng sản phẩm thủ công mỹ nghệ ngày càng tăng; Chính sách hỗ trợ phát triển làng nghề từ nhà nước. Thách thức đối với làng nghề thêu ren bao gồm: Cạnh tranh gay gắt từ các sản phẩm nhập khẩu; Biến động thị trường và yêu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng; Ô nhiễm môi trường và thiếu nguồn nhân lực.
VI. Kết Luận và Kiến Nghị Phát Triển Làng Nghề Thêu Ren
Cuối cùng, để các giải pháp đạt hiệu quả, tôi đưa ra kiến nghị với cơ quan Nhà nước, đối với huyện Thường Tín và đối với cơ sở sản xuất.
6.1. Kiến Nghị Đối Với Cơ Quan Nhà Nước Về Làng Nghề
Cần có các chính sách hỗ trợ cụ thể và thiết thực hơn nữa cho các làng nghề, đặc biệt là các làng nghề truyền thống. Các chính sách hỗ trợ cần tập trung vào các lĩnh vực như tín dụng, thuế, đất đai, khoa học công nghệ, xúc tiến thương mại và đào tạo nguồn nhân lực.
6.2. Kiến Nghị Đối Với Huyện Thường Tín Về Làng Nghề Thêu Ren
Huyện Thường Tín cần có quy hoạch phát triển làng nghề thêu ren một cách bài bản và khoa học. Cần đầu tư xây dựng và nâng cấp cơ sở hạ tầng, bảo vệ môi trường và phát triển du lịch làng nghề.
6.3. Kiến Nghị Đối Với Cơ Sở Sản Xuất Thêu Ren
Các cơ sở sản xuất thêu ren cần chủ động đổi mới công nghệ, nâng cao chất lượng sản phẩm, xây dựng thương hiệu và phát triển thị trường. Cần chú trọng đào tạo nguồn nhân lực và bảo vệ môi trường.
