Phát Triển Lâm Nghiệp Tại Bắc Giang Trong Nền Kinh Tế Thị Trường

Khu vực nông, lâm, ngư nghiệp giữ vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội. Ngành lâm nghiệp là một ngành kinh tế kỹ thuật đặc thù, bao gồm các hoạt động gắn liền với sản xuất hàng hoá và dịch vụ từ rừng. Đây là nơi sinh sống của hơn 25 triệu người, có trình độ dân trí thấp với phương thức canh tác lạc hậu dẫn đến kinh tế chậm phát triển và đời sống của người dân nơi đây còn nhiều khó khăn. Phát triển lâm nghiệp hiệu quả và bền vững góp phần quan trọng vào bảo vệ môi trường, bảo tồn đa dạng sinh học, xoá đói, giảm nghèo, đặc biệt cho người dân miền núi, góp phần ổn định xã hội và an ninh quốc phòng.

Bắc Giang là tỉnh miền núi có diện tích đất lâm nghiệp tương đối lớn, chiếm 36,46% tổng diện tích tự nhiên và có nhiều điều kiện tự nhiên tương đối thuận lợi. Đây là địa phương có thế mạnh để phát triển sản xuất lâm nghiệp theo hướng sản xuất hàng hóa lớn trong điều kiện kinh tế thị trường. Tuy vậy, ngành lâm nghiệp chưa phát huy tốt các tiềm năng và lợi thế, thực trạng hiện nay trên địa bàn tỉnh cho thấy năng suất và chất lượng rừng trồng còn thấp, chưa đáp ứng được nhu cầu lâm sản cho phát triển kinh tế xã hội, đặc biệt nguyên liệu cho công nghiệp chế biến và xuất khẩu.

Trong những năm trước đây tình trạng suy thoái rừng, mất rừng do khai thác quá mức và chuyển đổi mục đích sử dụng đất lâm nghiệp thiếu quy hoạch đang có nguy cơ làm cạn kiệt tài nguyên (đất, nước, rừng...) ảnh hưởng lớn đến môi trường sinh thái. Nguyên nhân của tình trạng trên có nhiều, từ trồng, khai thác, sử dụng, quản lý và bảo vệ, mặt khác trong điều kiện kinh tế thị trường thì vấn đề nhu cầu về gỗ và lâm sản ngoài gỗ rất lớn dẫn đến tình trạng khai thác triệt để tài nguyên rừng, ngoài ra những giá trị về môi trường sinh thái, đa dạng sinh học ít được quan tâm đúng mức.

Năng suất và chất lượng rừng trồng còn thấp, chưa đáp ứng được nhu cầu lâm sản cho phát triển kinh tế xã hội, đặc biệt nguyên liệu cho công nghiệp chế biến và xuất khẩu, đối với công cuộc xoá đói giảm nghèo còn hạn chế, thu nhập của người làm nghề rừng thấp và chưa ổn định, chưa ổn định đời sống đồng bào ở vùng sâu, vùng xa còn gặp nhiều khó khăn, tỷ lệ đói nghèo cao và đa số đồng bào các dân tộc ở miền núi chưa thể sống được bằng nghề rừng.

Cùng với tình hình thực tế hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay cho thấy nhu cầu về sử dụng các sản phẩm từ gỗ rất lớn, để cung cấp sản lượng gỗ ổn định cho thị trường chế biến lâm sản cần phải đầu tư phát triển lâm nghiệp theo hướng sản xuất hàng hóa lớn nhằm chủ động nguồn nguyên liệu, nâng cao giá trị rừng và đất rừng bằng những loại cây có giá trị kinh tế. Thị trường tiêu thụ gỗ rừng trồng chủ yếu là các nhà máy giấy, nhà máy sản xuất ván nhân tạo, nhà máy chế biến ván ghép thanh xuất khẩu, chế biến dăm mảnh xuất khẩu, gỗ trụ mỏ, chế biến đồ mộc gia dụng làm chất đốt và một phần làm nguyên liệu trong xây dựng cơ bản.

Trong bối cảnh của nền kinh tế thị trường ở Việt Nam, phát triển lâm nghiệp của cả nước nói chung, Bắc Giang nói riêng còn nhiều bất cập, cần có những nghiên cứu hệ thống, toàn diện nhìn từ góc độ chuyên ngành kinh tế chính trị, nhất là phát triển kinh tế lâm nghiệp trong nền kinh tế thị trường, mà thực chất là phát triển lâm nghiệp hàng hóa, vừa tuân theo các quy luật chung của phát triển kinh tế, vừa thể hiện tính đặc thù của ngành lâm nghiệp, với tư cách là ngành kinh tế đặc thù với những chủ thể kinh doanh đặc thù.

Việc nghiên cứu đặt ra nhiều vấn đề về lý luận và thực tiễn trong phát triển lâm nghiệp trong nền kinh tế thị trường trên địa bàn tỉnh Bắc Giang cần phải được nghiên cứu sâu như: xác định đúng vị trí, vai trò hiện nay của ngành lâm nghiệp ở Bắc Giang trong mối tương quan liên kết với các thành phần kinh tế khác; phát triển lâm nghiệp được đặt trong điều kiện phát triển của nền kinh tế thị trường mà đây là một ngành kinh tế đặc thù; các đặc điểm, vị trí địa lý, khí hậu, kinh tế, văn hóa, xã hội có ảnh hưởng như thế nào đến phát triển lâm nghiệp trên địa bàn tỉnh.

Quan hệ sản xuất trong lâm nghiệp như thế nào; quan hệ thị trường, quan hệ lợi ích, vấn đề sở hữu (quyền tài sản), môi trường và phát triển bền vững ở Bắc Giang sẽ được áp dụng như thế nào; những rào cản trong thực hiện chính sách phát triển lâm nghiệp hiện nay là gì; phát triển lâm nghiệp trong nền kinh tế thị trường nên quan điểm phải thể hiện rõ các mối quan hệ trong phát triển và vai trò kiến tạo của nhà nước.Với lí do trên, việc nghiên cứu đề tài "Phát triển lâm nghiệp trên địa bàn tỉnh Bắc Giang trong nền kinh tế thị trường hiện nay” là hết sức cần thiết, có ý nghĩa thiết thực cả về mặt lý luận và thực tiễn cấp bách.

Trên cơ sở làm rõ cơ sở lý luận về phát triển lâm nghiệp trong nền kinh tế thị trường dưới hình thái lâm nghiệp hàng hóa, vừa tuân thủ theo các quy luật chung của phát triển kinh tế, vừa thể hiện tính đặc thù của ngành lâm nghiệp với tư cách là ngành kinh tế đặc thù với những chủ thể kinh doanh đặc thù, thực hiện đánh giá thực trạng phát triển lâm nghiệp trên địa bàn Bắc Giang thời gian qua và đề xuất những giải pháp để phát triển lâm nghiệp trên địa bàn tỉnh Bắc Giang trong thời gian tới.

Làm rõ cơ sở lý luận về sự phát triển lâm nghiệp trong nền kinh tế thị trường - Nghiên cứu kinh nghiệm thực tiễn phát triển lâm nghiệp một số quốc gia và địa phương trong nước và rút ra bài học cho tỉnh Bắc Giang. - Phân tích, đánh giá thực trạng phát triển lâm nghiệp trong nền kinh tế thị trường trên địa bàn tỉnh Bắc Giang giai đoạn 2000 - 2016; làm rõ những mặt được, hạn chế, nguyên nhân hạn chế. - Đề xuất một số quan điểm định hướng và giải pháp phát triển lâm nghiệp trong kinh tế thị trường trên địa bàn tỉnh Bắc Giang giai đoạn đến năm 2025, tầm nhìn 2035.

Đối tượng nghiên cứu của luận án là lâm nghiệp với tư cách là ngành kinh tế có tính đặc thù đa chức năng (kinh tế, xã hội, môi trường…) trong mối quan hệ giữa Nhà nước - thị trường - các chủ thể sản xuất kinh doanh lâm nghiệp trong nền kinh tế thị trường dưới góc nhìn kinh tế chính trị. Luận án nghiên cứu phát triển lâm nghiệp nói chung, không đi sâu nghiên cứu chi tiết về vấn đề thu nhập, giảm nghèo, đời sống, văn hóa cụ thể.

Luận án không chú trọng nghiên cứu, đề xuất các giải pháp mang tính kỹ thuật, mà chủ yếu là tiếp cận thể chế; vấn đề quản lý; mối quan hệ giữa Nhà nước - thị trường - các chủ thể SXKD lâm nghiệp sao cho phù hợp sẽ có tác động tới phát triển sức sản xuất, phân công lao động, quy mô sản xuất.; các quan điểm và các giải pháp mang tính định hướng, tính phương pháp luận của kinh tế chính trị nhằm phát triển lâm nghiệp trong nền KTTT thời gian tới. Nghiên cứu trên bình diện tổng thể ngành lâm nghiệp trên địa bàn tỉnh Bắc giang.