Phát triển kỹ năng dạy học thí nghiệm cho sinh viên sư phạm vật lý

LỜI CẢM ƠN

LỜI CAM ĐOAN

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN

MỤC LỤC

DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ, HÌNH, SƠ ĐỒ

PHẦN MỞ ĐẦU

0.1. Lý do chọn đề tài

0.2. Mục tiêu nghiên cứu

0.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

0.3.1. Đối tượng nghiên cứu

0.3.2. Phạm vi nghiên cứu

0.4. Giả thuyết khoa học

0.5. Nhiệm vụ nghiên cứu

0.5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận

0.5.2. Nghiên cứu cơ sở thực tiễn

0.5.3. Thực nghiệm sư phạm

0.6. Phương pháp nghiên cứu

0.6.1. Các phương pháp nghiên cứu lý luận

0.6.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn

0.6.3. Thực nghiệm sư phạm

0.6.4. Phương pháp thống kê toán học

0.7. Đóng góp mới của luận án

0.7.1. Về lý luận

0.7.2. Về thực tiễn

0.8. Cấu trúc luận án

1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

1.1. Các kết quả nghiên cứu về hình thành và phát triển kỹ năng dạy học với thí nghiệm cho sinh viên sư phạm vật lý ở nước ngoài

1.2. Các kết quả nghiên cứu về hình thành và phát triển kỹ năng dạy học với thí nghiệm cho sinh viên sư phạm vật lý ở Việt Nam

1.3. Những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu

1.4. Kết luận chương 1

2. CHƯƠNG 2: LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN KỸ NĂNG DẠY HỌC VỚI THÍ NGHIỆM CHO SINH VIÊN SƯ PHẠM VẬT LÝ

2.1. Kỹ năng dạy học. Khái niệm kỹ năng dạy học

2.2. Quá trình dạy học ở đại học theo hệ thống tín chỉ

2.3. Đặc điểm về nội dung và PPDH ở đại học

2.4. Đào tạo tín chỉ

2.5. Kỹ năng dạy học với thí nghiệm vật lý trong đào tạo sinh viên sư phạm

2.5.1. Thí nghiệm và vai trò của thí nghiệm trong dạy học vật lý

2.5.2. Kỹ năng dạy học với thí nghiệm vật lý

2.5.3. Khái niệm kỹ năng dạy học với thí nghiệm vật lý

2.5.4. Các cấp độ và kỹ năng thành phần

2.5.5. Các nhóm kỹ năng dạy học với thí nghiệm vật lý

2.6. Thực trạng hình thành và phát triển kỹ năng dạy học với thí nghiệm của sinh viên sư phạm ngành vật lý

2.6.1. Mục đích khảo sát

2.6.2. Đối tượng khảo sát

2.6.3. Phương pháp khảo sát

2.6.4. Kết quả điều tra thực trạng

2.7. Sự cần thiết đề xuất các biện pháp hình thành và phát triển kỹ năng dạy học với thí nghiệm cho sinh viên sư phạm Vật lý trong đào tạo theo hệ thống tín chỉ

2.7.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp hình thành và phát triển kỹ năng dạy học với thí nghiệm cho sinh viên sư phạm vật lý trong đào tạo theo tín chỉ

2.7.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu

2.7.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn

2.7.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả, biến sinh viên thành chủ thể của quá trình hình thành kỹ năng

2.7.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi

2.7.2. Đổi mới cấu trúc nội dung chương trình học phần Thí nghiệm vật lý phổ thông theo hướng phát triển kỹ năng dạy học với thí nghiệm cho sinh viên sư phạm trong đào tạo theo tín chỉ

2.7.2.1. Mục tiêu của đổi mới

2.8. Cách thức thực hiện

2.8.1. Điều kiện thực hiện

2.8.2. Đổi mới phương pháp dạy học theo tiếp cận năng lực và đặc biệt chú trọng phát triển kỹ năng dạy học với thí nghiệm cho sinh viên

2.8.3. Nội dung và cách thức thực hiện

2.8.4. Bồi dưỡng kỹ năng chế tạo, sử dụng thiết bị thí nghiệm tự tạo

2.8.5. Đổi mới các hình thức kiểm tra đánh giá kỹ năng dạy học với thí nghiệm của sinh viên

2.9. Kết luận chương 2

3. CHƯƠNG 3: THIẾT KẾ TIẾN TRÌNH DẠY HỌC NHẰM HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN KỸ NĂNG DẠY HỌC VỚI THÍ NGHIỆM CHO SINH VIÊN SƯ PHẠM TRONG DẠY HỌC THEO TÍN CHỈ HỌC PHẦN “THÍ NGHIỆM VẬT LÝ TRUNG HỌC PHỔ THÔNG”

3.1. Tiến trình tổ chức dạy học “Hình thành và phát triển kỹ năng dạy học với thí nghiệm vật lý” cho sinh viên sư phạm

3.2. Tiến trình dạy học một số nội dung cụ thể của học phần “Thí nghiệm vật lý trung học phổ thông” nhằm phát triển kỹ năng dạy học với thí nghiệm cho sinh viên

3.2.1. Tiến trình dạy học chủ đề 1

3.2.2. Tiến trình dạy học chủ đề 2

3.2.3. Tiến trình dạy học chủ đề 3

3.3. Kết luận chương 3

4. CHƯƠNG 4: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM

4.1. Mục đích của thực nghiệm sư phạm

4.2. Tiến trình TNSP

4.3. Đối tượng TNSP

4.4. Nội dung TNSP

4.5. Phương pháp TNSP

4.6. Kết quả TNSP

4.7. Phương thức thực nghiệm sư phạm

4.8. Thực nghiệm sư phạm vòng thứ nhất

4.9. Thực nghiệm sư phạm vòng thứ hai

4.10. Kết luận chung về thực nghiệm sư phạm

4.11. Kết luận chương 4

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN

TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Giới thiệu về kỹ năng dạy học thí nghiệm

Kỹ năng dạy học thí nghiệm (kỹ năng dạy học) là một trong những yếu tố quan trọng trong quá trình đào tạo giáo viên vật lý. Việc phát triển kỹ năng này không chỉ giúp sinh viên sư phạm nắm vững kiến thức lý thuyết mà còn tạo điều kiện cho họ thực hành và áp dụng kiến thức vào thực tế. Thí nghiệm vật lý (thí nghiệm vật lý) đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành và phát triển các kỹ năng cần thiết cho sinh viên. Theo nghiên cứu, việc tổ chức dạy học thí nghiệm hiệu quả sẽ giúp sinh viên phát triển tư duy phản biện và khả năng giải quyết vấn đề. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh giáo dục hiện đại, nơi mà sinh viên cần có khả năng tự học và tự nghiên cứu.

1.1. Định nghĩa và vai trò của kỹ năng dạy học thí nghiệm

Kỹ năng dạy học thí nghiệm được định nghĩa là khả năng tổ chức và thực hiện các hoạt động thí nghiệm trong quá trình dạy học. Vai trò của kỹ năng này không chỉ dừng lại ở việc truyền đạt kiến thức mà còn bao gồm việc khuyến khích sinh viên tham gia vào quá trình học tập một cách chủ động. Việc thực hiện thí nghiệm giúp sinh viên hiểu rõ hơn về các khái niệm vật lý và phát triển các kỹ năng thực hành cần thiết. Theo PGS. Mai Văn Trinh, "Kỹ năng dạy học thí nghiệm là cầu nối giữa lý thuyết và thực hành, giúp sinh viên hình thành tư duy khoa học".

II. Thực trạng kỹ năng dạy học thí nghiệm của sinh viên sư phạm

Thực trạng hiện nay cho thấy rằng kỹ năng dạy học thí nghiệm của sinh viên sư phạm vật lý còn nhiều hạn chế. Nhiều sinh viên chưa được trang bị đầy đủ kiến thức và kỹ năng cần thiết để thực hiện các thí nghiệm trong dạy học. Theo khảo sát, chỉ khoảng 30% sinh viên cảm thấy tự tin khi thực hiện thí nghiệm vật lý. Nguyên nhân chủ yếu là do phương pháp giảng dạy chưa chú trọng đến việc phát triển kỹ năng thực hành. Việc thiếu thốn về thiết bị thí nghiệm và môi trường thực hành cũng góp phần làm giảm hiệu quả của quá trình đào tạo. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc cải tiến chương trình đào tạo và phương pháp giảng dạy để nâng cao kỹ năng dạy học thí nghiệm cho sinh viên.

2.1. Nguyên nhân của thực trạng

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến thực trạng kỹ năng dạy học thí nghiệm của sinh viên sư phạm còn yếu. Một trong số đó là sự thiếu hụt về thiết bị thí nghiệm và tài liệu hướng dẫn. Nhiều trường đại học chưa đầu tư đầy đủ vào cơ sở vật chất cho việc thực hành thí nghiệm. Bên cạnh đó, phương pháp giảng dạy truyền thống vẫn còn phổ biến, khiến sinh viên không có cơ hội thực hành nhiều. Theo PGS. Hà Văn Hùng, "Để nâng cao kỹ năng dạy học thí nghiệm, cần phải đổi mới phương pháp giảng dạy và tạo điều kiện cho sinh viên thực hành nhiều hơn".

III. Giải pháp phát triển kỹ năng dạy học thí nghiệm

Để phát triển kỹ năng dạy học thí nghiệm cho sinh viên sư phạm vật lý, cần thực hiện một số giải pháp cụ thể. Đầu tiên, cần đổi mới chương trình đào tạo theo hướng tích cực hơn, chú trọng đến việc thực hành thí nghiệm. Thứ hai, các giảng viên cần áp dụng các phương pháp giảng dạy hiện đại, khuyến khích sinh viên tham gia vào quá trình học tập. Cuối cùng, việc đầu tư vào cơ sở vật chất và thiết bị thí nghiệm cũng là một yếu tố quan trọng. Theo nghiên cứu, việc tạo ra môi trường học tập tích cực sẽ giúp sinh viên phát triển kỹ năng dạy học thí nghiệm một cách hiệu quả.

3.1. Đổi mới chương trình đào tạo

Đổi mới chương trình đào tạo là một trong những giải pháp quan trọng để phát triển kỹ năng dạy học thí nghiệm. Cần thiết kế các học phần có nội dung thực hành phong phú, giúp sinh viên có cơ hội trải nghiệm thực tế. Việc tích hợp các hoạt động thí nghiệm vào chương trình học sẽ giúp sinh viên nắm vững kiến thức và kỹ năng cần thiết. Theo PGS. Mai Văn Trinh, "Chương trình đào tạo cần phải linh hoạt và phù hợp với nhu cầu thực tiễn, giúp sinh viên phát triển toàn diện".

Luận án tiến sĩ về phát triển kỹ năng dạy học thí nghiệm cho sinh viên ngành sư phạm vật lý