Phát Triển Kinh Tế Dải Ven Biển Thanh - Nghệ - Tĩnh: Nghiên Cứu và Đánh Giá

• Tác giả: Hoàng Phan Hải Yến
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Minh Tuệ
• Trường học: Trường Đại Học Sư Phạm Hà Nội
• Chuyên ngành: Địa Lí Học
• Đề tài: Phát Triển Kinh Tế Dải Ven Biển Thanh - Nghệ - Tĩnh
• Loại tài liệu: Luận Án Tiến Sĩ
• Năm xuất bản: 2014
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• MỤC LỤC
• MỞ ĐẦU
• 1. LÝ DO CHọN Đề TÀI
• 2. MụC TIÊU, NHIệM Vụ VÀ GIớI HạN CủA Đề TÀI
• 2.1. Mục tiêu
• 2.2. Nhiệm vụ
• 2.3. Giới hạn nghiên cứu
• 3. LịCH Sử NGHIÊN CứU
• 3.1. Trên phạm vi cả nƣớc
• 3.2. Trong phạm vi dải ven biển Thanh - Nghệ - Tĩnh
• 4. CÁC QUAN ĐIểM VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CứU
• 4.1. Các quan điểm nghiên cứu
• 4.1.1. Quan điểm tổng hợp
• 4.1.2. Quan điểm lãnh thổ
• 4.1.3. Quan điểm hệ thống
• 4.1.4. Quan điểm lịch sử - viễn cảnh
• 4.1.5. Quan điểm phát triển bền vững
• 4.2. Các phương pháp nghiên cứu
• 4.2.1. Phƣơng pháp thu thập, xử lý và tổng hợp tài liệu
• 4.2.2. Phƣơng pháp thống kê, so sánh
• 4.2.3. Phƣơng pháp khảo sát thực địa
• 4.2.4. Phƣơng pháp chuyên gia
• 4.2.5. Phƣơng pháp bản đồ, GIS
• 4.2.6. Phƣơng pháp dự báo
• 5. ĐÓNG GÓP CủA Đề TÀI
• 6. CấU TRÚC CủA Đề TÀI
• 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ DẢI VEN BIỂN
• 1.1. Các khái niệm có liên quan đến phát triển kinh tế
• 1.1.1. Tăng trƣởng kinh tế
• 1.1.2. Phát triển kinh tế
• 1.1.3. Cơ cấu kinh tế và chuyển dịch cơ cấu kinh tế
• 1.2. Quan niệm chung về dải ven biển và phạm vi dải ven biển
• 1.2.1. Quan niệm về dải ven biển và phạm vi dải ven biển trên thế giới
• 1.2.2. Quan niệm về dải ven biển và phạm vi dải ven biển ở Việt Nam
• 1.3. Quan điểm về cách tiếp cận nghiên cứu dải ven biển Việt Nam
• 1.3.1. Tiếp cận địa lí kinh tế
• 1.3.2. Tiếp cận sinh thái và môi trƣờng
• 1.3.3. Tiếp cận văn hóa - xã hội
• 1.4. Quan niệm của đề tài về dải ven biển và phạm vi dải ven biển
• 1.4.1. Về dải ven biển
• 1.4.2. Về phạm vi dải ven biển
• 1.5. Các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế dải ven biển
• 1.5.1. Vị trí địa lí
• 1.5.2. Kinh tế - xã hội
• 1.6. Các tiêu chí đánh giá sự phát triển kinh tế vận dụng cho dải ven biển Thanh - Nghệ - Tĩnh
• 1.6.1. Các tiêu chí chung
• 1.6.2. Các tiêu chí đánh giá phát triển kinh tế theo ngành
• 1.6.3. Các tiêu chí đánh giá phát triển kinh tế theo lãnh thổ
• 2. CƠ Sở THựC TIễN
• 2.1. Hoạt động kinh tế ở dải ven biển Việt Nam
• 2.1.1. Khái quát chung
• 2.1.2. Một số hoạt động kinh tế chủ yếu
• 2.1.3. Một số vấn đề đặt ra trong sự phát triển kinh tế ở dải ven biển hiện nay
• 2.1.3.1. Sức ép khai thác ở dải ven biển
• 2.1.3.2. Biến đổi khí hậu và nƣớc biển dâng
• 2.2. Hoạt động kinh tế ở ba tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh (TNT)
• 2.2.1. Quy mô và tốc độ tăng trƣởng kinh tế
• 2.2.2. Cơ cấu kinh tế
• 2.2.3. Giá trị sản xuất
• 3. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG VÀ THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN KINH TẾ DẢI VEN BIỂN THANH - NGHỆ - TĨNH
• 3.1. CÁC NHÂN Tố ảNH HƢởNG ĐếN PHÁT TRIểN KINH Tế DảI VEN BIểN THANH - NGHệ - TĨNH
• 3.1.1. Phạm vi lãnh thổ và vị trí địa lí
• 3.1.2. Tài nguyên thiên nhiên chính
• 3.1.3. Kinh tế - xã hội
• 3.1.3.1. Dân cƣ và nguồn lao động
• 3.1.3.2. Cơ sở hạ tầng
• 3.1.3.3. Thị trƣờng
• 3.1.3.4. Khoa học - công nghệ
• 3.1.3.5. Chính sách phát triển kinh tế biển
• 3.1.4. Đánh giá chung
• 3.1.4.1. Những cơ hội và thuận lợi
• 3.1.4.2. Những khó khăn - thách thức
• 3.2. THựC TRạNG PHÁT TRIểN KINH Tế ở DảI VEN BIểN THANH - NGHệ - TĨNH
• 3.2.1. Khái quát chung
• 3.2.2. GTSX và tốc độ tăng trƣởng GTSX
• 3.2.3. Thực trạng phát triển kinh tế theo ngành
• 3.2.3.1. Ngành công nghiệp
• 3.2.3.2. Ngành nông - lâm - thủy sản
• 3.2.3.3. Ngành dịch vụ
• 3.2.4. Các hình thức tổ chức lãnh thổ kinh tế ở dải ven biển Thanh - Nghệ - Tĩnh
• 3.2.4.1. Tổ chức lãnh thổ theo không gian
• 3.2.4.2. Đánh giá chung
• 3.2.4.2.1. Những thành tựu đạt đƣợc
• 3.2.4.2.2. Những khó khăn và hạn chế
• 4. ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP TRIỂN KINH TẾ DẢI VEN BIỂN THANH - NGHỆ - TĨNH ĐẾN NĂM 2020, TẦM NHÌN ĐẾN NĂM 2030
• 4.1. QUAN ĐIểM, MụC TIÊU VÀ ĐịNH HƢớNG PHÁT TRIểN DảI VEN BIểN BắC TRUNG Bộ VÀ DUYÊN HảI MIềN TRUNG ĐếN NĂM 2020
• 4.1.1. Định hướng phát triển
• 4.1.1.1. Lựa chọn hƣớng phát triển đột phá
• 4.1.1.2. Định hƣớng ƣu tiên phát triển kinh tế
• 4.1.1.3. Định hƣớng phát triển các ngành
• 4.2. QUAN ĐIểM, MụC TIÊU VÀ ĐịNH HƢớNG PHÁT TRIểN KINH Tế DảI VEN BIểN THANH - NGHệ - TĨNH ĐếN NĂM 2020
• 4.2.1. Mục tiêu phát triển
• 4.2.1.1. Mục tiêu tổng quát
• 4.2.1.2. Mục tiêu cụ thể
• 4.2.2. Định hướng phát triển
• 4.2.2.1. Theo không gian
• 4.3. CÁC GIảI PHÁP PHÁT TRIểN KINH Tế DảI VEN BIểN THANH - NGHệ - TĨNH ĐếN NĂM 2020, TầM NHÌN ĐếN NĂM 2030
• 4.3.1. Các giải pháp chung
• 4.3.1.1. Huy động và thu hút vốn đầu tƣ
• 4.3.1.2. Cơ chế chính sách
• 4.3.1.3. Nguồn nhân lực
• 4.3.1.4. Khoa học - công nghệ
• 4.3.1.5. Hợp tác trong toàn dải, trong tỉnh, liên tỉnh, liên vùng và hội nhập quốc tế
• 4.3.1.6. Thị trƣờng
• 4.3.1.7. Phát triển kinh tế với đảm bảo an ninh, quốc phòng
• 4.3.1.8. Tổ chức thực hiện quy hoạch
• 4.3.2. Các giải pháp cụ thể đối với các ngành, các khu công nghiệp, đô thị du lịch và khu kinh tế
• 4.3.2.1. Đối với ngành công nghiệp
• 4.3.2.2. Đối với ngành nông, lâm, thủy sản
• 4.3.2.3. Đối với ngành du lịch biển
• 4.3.2.4. Đối với các khu công nghiệp
• 4.3.2.5. Đối với đô thị du lịch
• 4.3.2.6. Đối với các khu kinh tế
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
• DANH MỤC BẢNG
• DANH MỤC HÌNH VÀ BẢN ĐỒ

I. Tổng Quan Phát Triển Kinh Tế Dải Ven Biển Thanh Nghệ Tĩnh

Bước sang thế kỷ XXI, biển và đại dương đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế thế giới. Nguồn tài nguyên trên đất liền ngày càng cạn kiệt, việc khai thác tiềm năng kinh tế biển trở nên cấp thiết. Việt Nam có lợi thế bờ biển dài, vùng biển rộng lớn, tạo điều kiện phát triển kinh tế biển. Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh (TNT) là 3 tỉnh ven biển thuộc vùng Bắc Trung Bộ, có đường bờ biển dài 321 km. Dải ven biển của 3 tỉnh này có diện tích rộng 4.889,7 km2 và dân số 2. Tiềm năng tài nguyên ở biển và vùng ven biển khá phong phú, đa dạng nhƣ trữ lƣợng hải sản, quần thể thực động vật đa dạng; có nhiều thắng cảnh đẹp, có khả năng phát triển các sản phẩm du lịch biển, đảo nhƣ: du lịch sinh thái, nghỉ dƣỡng và tìm hiểu khám phá. Hệ thống các điểm du lịch ở đây đã tạo thành các tuyến du lịch ven biển đẹp, có sức hấp dẫn trong nƣớc và quốc tế; có nhiều điều kiện rất thuận lợi cho phát triển hệ thống cảng và vận tải đƣờng biển.

1.1. Tiềm Năng Phát Triển Kinh Tế Biển Thanh Hóa

Thanh Hóa sở hữu bờ biển dài với nhiều bãi biển đẹp, thuận lợi cho phát triển du lịch biển Thanh - Nghệ - Tĩnh. Ngoài ra, tỉnh còn có tiềm năng lớn về khai thác thủy sản Thanh - Nghệ - Tĩnh và phát triển cảng biển Thanh - Nghệ - Tĩnh. Việc quy hoạch và đầu tư hợp lý sẽ giúp Thanh Hóa khai thác tối đa lợi thế này. Theo tài liệu gốc, Thanh Hóa có nhiều điều kiện thuận lợi cho phát triển hệ thống cảng và vận tải đường biển.

1.2. Lợi Thế Phát Triển Kinh Tế Biển Nghệ An

Nghệ An có vị trí chiến lược trong khu vực Bắc Trung Bộ, với tiềm năng phát triển logistics ven biển và năng lượng tái tạo ven biển. Tỉnh cũng có nhiều khu công nghiệp ven biển, thu hút đầu tư vào các ngành công nghiệp chế biến và sản xuất. Việc bảo vệ môi trường biển là yếu tố then chốt để phát triển bền vững. Theo tài liệu gốc, kinh tế của DVBTNT phát triển theo hƣớng mở rộng, giao lƣu với nƣớc ngoài, liên kết với các tỉnh trong cả nƣớc và thu hút phần lớn vốn đầu tƣ nƣớc ngoài vào khu vực này, giải quyết việc làm cho nhiều lao động…

1.3. Cơ Hội Phát Triển Kinh Tế Biển Hà Tĩnh

Hà Tĩnh có Khu kinh tế Vũng Áng, là động lực tăng trưởng quan trọng của tỉnh. Khu kinh tế này thu hút đầu tư vào các ngành công nghiệp nặng, cảng biển và logistics. Tuy nhiên, cần chú trọng đến vấn đề ô nhiễm môi trường biển để đảm bảo phát triển bền vững. Theo tài liệu gốc, tiềm năng tài nguyên ở biển và vùng ven biển khá phong phú, đa dạng nhƣ trữ lƣợng hải sản, quần thể thực động vật đa dạng; có nhiều thắng cảnh đẹp, có khả năng phát triển các sản phẩm du lịch biển, đảo nhƣ: du lịch sinh thái, nghỉ dƣỡng và tìm hiểu khám phá.

II. Thách Thức Phát Triển Kinh Tế Ven Biển Thanh Nghệ Tĩnh

Mặc dù có nhiều tiềm năng, quá trình phát triển kinh tế ở DVBTNT vẫn còn nhiều hạn chế. Nhận thức về vai trò của kinh tế DVB chưa đầy đủ. Thiếu quy hoạch phát triển kinh tế DVB phù hợp với chiến lược phát triển của cả nước. Thiếu sự liên kết trong chính sách, quy hoạch phát triển kinh tế giữa Thanh - Nghệ - Tĩnh với các tỉnh khác. Cơ cấu các ngành kinh tế còn nhiều bất cập, nông nghiệp vẫn chiếm tỷ lệ cao, trong khi công nghiệp và dịch vụ chưa tận dụng được lợi thế. Đời sống nhân dân vùng ven biển còn gặp nhiều khó khăn.

2.1. Quy Hoạch Phát Triển Kinh Tế Dải Ven Biển Bất Cập

Việc thiếu quy hoạch đồng bộ và dài hạn gây khó khăn cho việc thu hút đầu tư và phát triển các ngành kinh tế mũi nhọn. Cần có quy hoạch tổng thể, bao gồm các ngành công nghiệp, du lịch, nông nghiệp và khai thác thủy sản, để đảm bảo phát triển bền vững. Theo tài liệu gốc, còn thiếu một quy hoạch phát triển kinh tế DVB đến năm 2020 ở tầm dài 2 hạn phù hợp với Chiến lƣợc phát triển của cả nƣớc.

2.2. Biến Đổi Khí Hậu Tác Động Đến Vùng Ven Biển

Biến đổi khí hậu và nước biển dâng đe dọa đến cơ sở hạ tầng, sản xuất nông nghiệp và đời sống của người dân ven biển. Cần có các giải pháp ứng phó hiệu quả, bao gồm xây dựng hệ thống đê điều, trồng rừng ngập mặn và di dời dân cư đến nơi an toàn. Theo tài liệu gốc, trong quá trình phát triển kinh tế ở DVBTNT vẫn còn bộc lộ nhiều hạn chế, nhất là trong khai thác các tiềm năng kinh tế biển, trong khai thác các loại tài nguyên khoáng sản.

2.3. Ô Nhiễm Môi Trường Biển Ảnh Hưởng Đến Du Lịch

Ô nhiễm môi trường biển do xả thải công nghiệp, sinh hoạt và hoạt động du lịch gây ảnh hưởng đến hệ sinh thái biển và ngành du lịch. Cần có các biện pháp kiểm soát ô nhiễm, xử lý chất thải và nâng cao ý thức bảo vệ môi trường cho cộng đồng. Theo tài liệu gốc, đời sống nhân dân vùng ven biển còn gặp nhiều khó khăn.

III. Giải Pháp Phát Triển Bền Vững Kinh Tế Biển Thanh Nghệ Tĩnh

Để phát triển bền vững kinh tế biển, cần có các giải pháp đồng bộ và hiệu quả. Tập trung vào phát triển các ngành kinh tế mũi nhọn, ứng dụng khoa học công nghệ, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và bảo vệ môi trường. Tăng cường liên kết giữa các tỉnh trong khu vực và hợp tác quốc tế để thu hút đầu tư và chia sẻ kinh nghiệm.

3.1. Phát Triển Du Lịch Sinh Thái Ven Biển

Phát triển du lịch sinh thái gắn với bảo tồn các hệ sinh thái biển, tạo ra các sản phẩm du lịch độc đáo và hấp dẫn. Khuyến khích các doanh nghiệp du lịch đầu tư vào các dự án thân thiện với môi trường và tạo việc làm cho người dân địa phương. Theo tài liệu gốc, tiềm năng tài nguyên ở biển và vùng ven biển khá phong phú, đa dạng nhƣ trữ lƣợng hải sản, quần thể thực động vật đa dạng; có nhiều thắng cảnh đẹp, có khả năng phát triển các sản phẩm du lịch biển, đảo nhƣ: du lịch sinh thái, nghỉ dƣỡng và tìm hiểu khám phá.

3.2. Đầu Tư Năng Lượng Tái Tạo Ven Biển

Phát triển các dự án năng lượng tái tạo ven biển, như điện gió và điện mặt trời, để giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch và bảo vệ môi trường. Khuyến khích các nhà đầu tư trong và ngoài nước tham gia vào lĩnh vực này. Theo tài liệu gốc, thời gian qua, kinh tế của DVBTNT phát triển theo hƣớng mở rộng, giao lƣu với nƣớc ngoài, liên kết với các tỉnh trong cả nƣớc và thu hút phần lớn vốn đầu tƣ nƣớc ngoài vào khu vực này, giải quyết việc làm cho nhiều lao động…

3.3. Quản Lý Khai Thác Thủy Sản Bền Vững

Áp dụng các biện pháp quản lý khai thác thủy sản bền vững, như quy định về hạn ngạch khai thác, cấm sử dụng các phương pháp khai thác hủy diệt và bảo tồn các khu vực sinh sản của các loài thủy sản. Hỗ trợ ngư dân chuyển đổi sang các hình thức nuôi trồng thủy sản bền vững. Theo tài liệu gốc, trong quá trình phát triển kinh tế ở DVBTNT vẫn còn bộc lộ nhiều hạn chế, nhất là trong khai thác các tiềm năng kinh tế biển, trong khai thác các loại tài nguyên khoáng sản.

IV. Ứng Dụng Nghiên Cứu Phát Triển Kinh Tế Xã Hội Vùng Ven Biển

Nghiên cứu này có thể được ứng dụng để xây dựng các chính sách phát triển kinh tế - xã hội phù hợp với đặc điểm của vùng ven biển Thanh - Nghệ - Tĩnh. Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho việc quy hoạch, đầu tư và quản lý các hoạt động kinh tế biển, góp phần nâng cao đời sống của người dân và bảo vệ môi trường.

4.1. Chính Sách Phát Triển Kinh Tế Biển

Nghiên cứu này cung cấp thông tin để xây dựng các chính sách phát triển kinh tế biển phù hợp với điều kiện thực tế của vùng. Các chính sách này cần khuyến khích đầu tư vào các ngành kinh tế mũi nhọn, hỗ trợ doanh nghiệp và tạo việc làm cho người dân. Theo tài liệu gốc, nhận thức về vị trí, vai trò của kinh tế DVB trong nền kinh tế chƣa đầy đủ.

4.2. Đầu Tư Vào Kinh Tế Biển

Kết quả nghiên cứu giúp xác định các lĩnh vực tiềm năng để đầu tư vào kinh tế biển, như du lịch, năng lượng tái tạo, khai thác và chế biến thủy sản. Việc đầu tư cần được thực hiện một cách có kế hoạch và bền vững, đảm bảo lợi ích kinh tế, xã hội và môi trường. Theo tài liệu gốc, còn thiếu một quy hoạch phát triển kinh tế DVB đến năm 2020 ở tầm dài 2 hạn phù hợp với Chiến lƣợc phát triển của cả nƣớc.

4.3. Phát Triển Kinh Tế Xã Hội Vùng Ven Biển

Nghiên cứu này góp phần vào việc phát triển kinh tế xã hội vùng ven biển, nâng cao đời sống của người dân và giảm nghèo. Các giải pháp phát triển kinh tế cần gắn liền với các chương trình xã hội, như giáo dục, y tế và bảo trợ xã hội. Theo tài liệu gốc, đời sống nhân dân vùng ven biển còn gặp nhiều khó khăn.

V. Kết Luận Về Phát Triển Kinh Tế Dải Ven Biển Ba Tỉnh

Phát triển kinh tế dải ven biển Thanh - Nghệ - Tĩnh là một quá trình phức tạp, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng. Cần có tầm nhìn dài hạn, quy hoạch đồng bộ và các giải pháp hiệu quả để khai thác tối đa tiềm năng và lợi thế của vùng, đồng thời bảo vệ môi trường và nâng cao đời sống của người dân.

5.1. So Sánh Phát Triển Kinh Tế Biển Các Tỉnh

Việc so sánh phát triển kinh tế biển các tỉnh giúp xác định điểm mạnh, điểm yếu và cơ hội phát triển của từng địa phương. Từ đó, có thể xây dựng các chính sách và giải pháp phù hợp để thúc đẩy sự phát triển đồng đều trong khu vực. Theo tài liệu gốc, thiếu sự liên kết trong chính sách, trong quy hoạch phát triển kinh tế giữa Thanh - Nghệ - Tĩnh với các tỉnh, thành phố khác thuộc vùng Bắc Trung Bộ và DVB miền Trung.

5.2. Kinh Tế Xanh Ven Biển

Phát triển kinh tế xanh ven biển là xu hướng tất yếu để đảm bảo sự phát triển bền vững. Cần khuyến khích các doanh nghiệp áp dụng công nghệ sạch, sử dụng năng lượng tái tạo và giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Theo tài liệu gốc, cơ cấu các ngành kinh tế còn nhiều bất cập, nông nghiệp vẫn đang chiếm tỉ lệ cao, trong khi công nghiệp và dịch vụ chƣa tận dụng đƣợc các lợi thế để phát triển.

5.3. Cơ Hội Và Thách Thức Phát Triển Kinh Tế Biển

Việc nhận diện rõ cơ hội và thách thức phát triển kinh tế biển giúp các nhà hoạch định chính sách và doanh nghiệp đưa ra các quyết định đúng đắn. Cần tận dụng tối đa các cơ hội và vượt qua các thách thức để đạt được mục tiêu phát triển bền vững. Theo tài liệu gốc, vì vậy, nghiên cứu sự "Phát triển kinh tế dải ven biển Thanh - Nghệ - Tĩnh” nhằm phát huy có hiệu quả những tiềm năng, lợi thế cũng nhƣ góp phần vào việc xây dựng Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng biển, ven biển của DVBTNT đến năm 2020 có ý nghĩa cả về mặt lý luận và thực tiễn.