Tổng quan nghiên cứu

Tỉnh Bến Tre, với diện tích trồng dừa khoảng 38.000 ha, chiếm gần 1/4 diện tích dừa cả nước, là vùng đất nổi tiếng với các làng nghề truyền thống gắn liền với sản phẩm cây dừa. Theo thống kê, toàn tỉnh có khoảng 45 làng nghề, trong đó 19 làng nghề truyền thống và hơn 30 ngành nghề nông thôn, nhưng chỉ một số làng nghề truyền thống từ sản phẩm cây dừa được khai thác tiềm năng du lịch. Ngành du lịch Bến Tre đã có bước phát triển đáng kể với tốc độ tăng trưởng bình quân lượng khách đạt 12-15%/năm và doanh thu tăng 22-25%/năm trước khi chịu ảnh hưởng bởi dịch COVID-19 và hạn mặn năm 2020. Tuy nhiên, việc phát triển du lịch làng nghề truyền thống từ sản phẩm cây dừa vẫn còn nhiều hạn chế, chưa khai thác hiệu quả tiềm năng, chưa có chiến lược tiếp thị và quảng bá bài bản.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng phát triển du lịch làng nghề truyền thống từ sản phẩm cây dừa tại Bến Tre, từ đó đề xuất các định hướng và giải pháp phát triển bền vững, góp phần bảo tồn giá trị văn hóa, nâng cao hiệu quả kinh tế và thu hút khách du lịch. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các làng nghề tiêu biểu như bánh tráng Mỹ Lồng, bánh phồng Sơn Đốc, sản xuất kẹo dừa tại Cồn Phụng, sản xuất chi xơ dừa xã An Thạnh, nghề đan bó chổi Mỹ An và đan giỏ cọng dừa Hưng Phong, với thời gian khảo sát từ tháng 3 đến tháng 9 năm 2022. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển ngành du lịch địa phương, tạo việc làm và nâng cao thu nhập cho người dân, đồng thời góp phần quảng bá văn hóa truyền thống đặc sắc của vùng đất Bến Tre.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về du lịch làng nghề truyền thống, phát triển du lịch bền vững và quản lý nguồn nhân lực du lịch. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết phát triển du lịch bền vững: Nhấn mạnh việc phát triển du lịch phải cân bằng giữa lợi ích kinh tế, bảo tồn văn hóa và bảo vệ môi trường, đảm bảo sự phát triển lâu dài không làm tổn hại đến nguồn lực địa phương.

  2. Mô hình du lịch làng nghề truyền thống: Xem xét làng nghề như một không gian văn hóa đặc thù, nơi sản xuất thủ công truyền thống kết hợp với hoạt động du lịch trải nghiệm, tham quan và mua sắm sản phẩm đặc trưng.

Các khái niệm chính bao gồm: làng nghề truyền thống, du lịch làng nghề, sản phẩm du lịch từ cây dừa, nguồn nhân lực làng nghề, và chuỗi cung ứng sản phẩm du lịch. Lý thuyết cũng đề cập đến vai trò của nghệ nhân trong việc bảo tồn và phát huy giá trị nghề truyền thống, cùng với tầm quan trọng của việc đa dạng hóa sản phẩm và dịch vụ du lịch để thu hút khách.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tiếp cận liên ngành, kết hợp giữa du lịch học, văn hóa học, kinh tế học và quản trị kinh doanh. Cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo ngành, tài liệu pháp luật, các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước; dữ liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát, phỏng vấn sâu với 150-200 mẫu gồm khách du lịch, người dân địa phương, chủ cơ sở sản xuất và cán bộ quản lý nhà nước.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích định tính qua tổng hợp, so sánh các số liệu, đánh giá thực trạng và tiềm năng phát triển; phân tích định lượng qua thống kê số liệu khảo sát, lập bảng biểu và sơ đồ minh họa.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập thông tin từ năm 2000 đến nay, khảo sát thực địa trong 6 tháng (03/2022 - 09/2022).

  • Lý do lựa chọn phương pháp: Phương pháp kết hợp giúp đánh giá toàn diện về thực trạng, tiềm năng và các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển du lịch làng nghề truyền thống từ sản phẩm cây dừa tại Bến Tre, đồng thời đảm bảo tính khách quan và độ tin cậy của kết quả nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tiềm năng phát triển du lịch làng nghề từ sản phẩm cây dừa rất lớn: Bến Tre có diện tích trồng dừa lớn nhất cả nước với khoảng 38.000 ha, sản lượng dừa hàng năm gần 500 triệu trái. Các làng nghề truyền thống như làm kẹo dừa, bánh tráng Mỹ Lồng, bánh phồng Sơn Đốc, đan giỏ cọng dừa Hưng Phong đều có lịch sử trên 100 năm và thu hút đông đảo khách du lịch. Tốc độ tăng trưởng khách du lịch bình quân đạt 12-15%/năm, doanh thu tăng 22-25%/năm trước dịch bệnh.

  2. Nguồn nhân lực làng nghề dồi dào và có trình độ chuyên môn cao: Nghệ nhân và thợ lành nghề truyền nghề qua nhiều thế hệ, giữ gìn bí quyết gia truyền. Ví dụ, làng nghề bánh tráng Mỹ Lồng có hơn 150 lò bánh với nhiều thế hệ nối tiếp, phân công công việc rõ ràng, tạo nên sản phẩm đặc trưng. Huyện Ba Tri và Giồng Trôm đã tổ chức các lớp tập huấn nâng cao kỹ năng du lịch cộng đồng cho người dân.

  3. Cơ sở vật chất và trang thiết bị sản xuất ngày càng hiện đại: Các làng nghề đã đầu tư máy móc hiện đại như máy khuấy kẹo, máy cắt bánh, giúp tăng năng suất và chất lượng sản phẩm. Tuy nhiên, vẫn giữ lại các công đoạn thủ công để phục vụ trải nghiệm du lịch. Ví dụ, tại làng nghề kẹo dừa, nhiều công đoạn đã được cơ giới hóa nhưng vẫn có phần trải nghiệm thủ công cho khách.

  4. Thị trường tiêu thụ sản phẩm đa dạng và mở rộng: Sản phẩm từ dừa như kẹo dừa, bánh tráng, bánh phồng không chỉ phục vụ thị trường nội địa mà còn xuất khẩu sang châu Âu, Mỹ, Úc. Du khách trong và ngoài nước rất ưa chuộng các sản phẩm này, đặc biệt là các món ăn truyền thống và quà lưu niệm. Doanh thu từ các làng nghề tăng trưởng ổn định, góp phần nâng cao thu nhập cho người dân.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy sự gắn kết chặt chẽ giữa phát triển du lịch và bảo tồn làng nghề truyền thống tại Bến Tre. Việc đa dạng hóa sản phẩm và dịch vụ du lịch, kết hợp giữa sản xuất và trải nghiệm, đã tạo ra sức hút lớn đối với khách du lịch. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, mô hình phát triển du lịch làng nghề tại Bến Tre phù hợp với xu hướng du lịch trải nghiệm và du lịch bền vững.

Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại một số khó khăn như thiếu chiến lược quảng bá bài bản, hạn chế về hạ tầng du lịch, và chưa có sự liên kết chặt chẽ giữa các bên liên quan trong tổ chức quản lý. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng lượng khách và doanh thu, bảng phân tích nguồn nhân lực và cơ sở vật chất, giúp minh họa rõ nét hơn về thực trạng và tiềm năng phát triển.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng cơ cấu sản xuất và đa dạng hóa sản phẩm du lịch: Khuyến khích các làng nghề phát triển thêm các sản phẩm mới từ cây dừa, kết hợp với các dịch vụ trải nghiệm, tham quan, mua sắm. Mục tiêu tăng 20% số lượng sản phẩm du lịch đặc trưng trong vòng 3 năm. Chủ thể thực hiện: các cơ sở sản xuất, chính quyền địa phương.

  2. Nâng cao chất lượng sản phẩm và dịch vụ: Tổ chức đào tạo nâng cao kỹ năng nghề và kỹ năng phục vụ du lịch cho nghệ nhân và người lao động. Đầu tư cải tiến máy móc, thiết bị hiện đại nhưng vẫn giữ nét truyền thống. Mục tiêu nâng cao mức độ hài lòng khách hàng lên trên 85% trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch, các tổ chức đào tạo.

  3. Xác lập mối liên hệ và quản lý liên ngành: Thiết lập mạng lưới liên kết giữa các làng nghề, doanh nghiệp du lịch, cơ quan quản lý để phối hợp quảng bá, tổ chức sự kiện và phát triển sản phẩm du lịch. Mục tiêu hoàn thành trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh, Hiệp hội du lịch.

  4. Tăng cường xúc tiến, quảng bá và xây dựng thương hiệu: Sử dụng công nghệ số, mạng xã hội để quảng bá hình ảnh du lịch làng nghề Bến Tre, tổ chức các sự kiện văn hóa, lễ hội truyền thống. Mục tiêu tăng lượng khách du lịch nội địa và quốc tế lên 30% trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: Sở Du lịch, các doanh nghiệp lữ hành.

  5. Phát triển hạ tầng du lịch đồng bộ: Đầu tư nâng cấp giao thông, bến tàu, cơ sở lưu trú và các điểm dừng chân tại các làng nghề trọng điểm. Mục tiêu hoàn thiện hạ tầng trong 5 năm. Chủ thể thực hiện: chính quyền địa phương, nhà đầu tư.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về du lịch và văn hóa: Nghiên cứu giúp hoạch định chính sách phát triển du lịch làng nghề, bảo tồn văn hóa truyền thống và phát triển kinh tế địa phương.

  2. Doanh nghiệp lữ hành và nhà đầu tư du lịch: Tham khảo để xây dựng các sản phẩm du lịch đặc trưng, tổ chức tour du lịch trải nghiệm làng nghề, nâng cao hiệu quả kinh doanh.

  3. Các nghệ nhân và chủ cơ sở sản xuất làng nghề: Nắm bắt xu hướng phát triển, nâng cao chất lượng sản phẩm, mở rộng thị trường tiêu thụ và hợp tác phát triển du lịch.

  4. Sinh viên, nhà nghiên cứu ngành du lịch và văn hóa: Tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu về phát triển du lịch bền vững, du lịch cộng đồng và bảo tồn văn hóa truyền thống.

Câu hỏi thường gặp

  1. Du lịch làng nghề truyền thống là gì?
    Du lịch làng nghề truyền thống là loại hình du lịch kết hợp tham quan, trải nghiệm và mua sắm các sản phẩm thủ công truyền thống được sản xuất tại các làng nghề có lịch sử lâu đời, mang đậm nét văn hóa địa phương.

  2. Tại sao cây dừa lại quan trọng đối với du lịch làng nghề Bến Tre?
    Cây dừa là nguồn nguyên liệu chính tạo ra nhiều sản phẩm đặc trưng như kẹo dừa, bánh tráng, thủ công mỹ nghệ, góp phần tạo nên bản sắc văn hóa và thu hút khách du lịch đến trải nghiệm và mua sắm.

  3. Những khó khăn chính trong phát triển du lịch làng nghề tại Bến Tre là gì?
    Bao gồm hạn chế về hạ tầng du lịch, thiếu chiến lược quảng bá bài bản, chưa có sự liên kết chặt chẽ giữa các bên liên quan và nguồn nhân lực chưa được đào tạo bài bản về kỹ năng du lịch.

  4. Làm thế nào để nâng cao chất lượng sản phẩm du lịch làng nghề?
    Thông qua đào tạo kỹ năng nghề và kỹ năng phục vụ du lịch cho nghệ nhân, đầu tư máy móc hiện đại, đồng thời giữ gìn các công đoạn thủ công truyền thống để tạo trải nghiệm độc đáo cho khách.

  5. Ai nên tham gia phát triển du lịch làng nghề truyền thống?
    Cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp lữ hành, nghệ nhân, chủ cơ sở sản xuất và cộng đồng địa phương đều đóng vai trò quan trọng trong việc phối hợp phát triển du lịch bền vững và bảo tồn văn hóa.

Kết luận

  • Bến Tre sở hữu tiềm năng lớn về phát triển du lịch làng nghề truyền thống từ sản phẩm cây dừa với diện tích trồng dừa 38.000 ha và nhiều làng nghề có lịch sử trên 100 năm.
  • Nguồn nhân lực làng nghề dồi dào, có trình độ chuyên môn cao, kết hợp với cơ sở vật chất ngày càng hiện đại tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển du lịch.
  • Thị trường tiêu thụ sản phẩm đa dạng, doanh thu tăng trưởng ổn định, góp phần nâng cao thu nhập và phát triển kinh tế địa phương.
  • Cần xây dựng chiến lược phát triển bền vững, đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao chất lượng dịch vụ, tăng cường quảng bá và hoàn thiện hạ tầng du lịch.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm phát huy tiềm năng, bảo tồn giá trị văn hóa và thu hút khách du lịch trong giai đoạn tới, góp phần đưa du lịch Bến Tre trở thành ngành kinh tế mũi nhọn đến năm 2030.

Hành động tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất, tăng cường hợp tác liên ngành và đẩy mạnh xúc tiến quảng bá để khai thác hiệu quả tiềm năng du lịch làng nghề truyền thống từ sản phẩm cây dừa tại Bến Tre. Các nhà quản lý, doanh nghiệp và cộng đồng địa phương được khuyến khích tham gia tích cực để phát triển ngành du lịch bền vững, góp phần nâng cao đời sống và bảo tồn văn hóa đặc sắc của vùng đất này.