Tổng quan nghiên cứu

Vùng Đồng Tháp Mười (ĐTM) là một trong những khu vực có tiềm năng phát triển du lịch sinh thái, lịch sử và văn hóa đặc sắc tại Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL). Theo báo cáo ngành, trong giai đoạn 2015-2021, du lịch vùng ĐTM đã thu hút 8 dự án đầu tư phát triển dịch vụ ăn uống với tổng vốn đăng ký 85,47 triệu USD, đóng góp từ 5,6% đến 11,1% vào tổng sản phẩm quốc nội (GRDP) của vùng. Mặc dù chịu ảnh hưởng nặng nề của đại dịch COVID-19, ngành du lịch tại đây vẫn ghi nhận sự tăng trưởng về lượng khách và doanh thu trong những năm gần đây.

Nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng phát triển du lịch vùng ĐTM trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất nhóm giải pháp phát triển bền vững. Phạm vi nghiên cứu bao gồm ba tỉnh: Đồng Tháp, Long An và Tiền Giang, với dữ liệu thu thập từ năm 2015 đến 2022, bao gồm khảo sát 413 cộng đồng địa phương, 408 khách du lịch và 227 doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ du lịch. Mục tiêu nhằm cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoạch định chính sách, nâng cao năng lực cạnh tranh và khai thác hiệu quả tiềm năng du lịch vùng.

Việc phát triển du lịch vùng ĐTM không chỉ góp phần tăng trưởng kinh tế mà còn thúc đẩy bảo tồn tài nguyên thiên nhiên, văn hóa bản địa và nâng cao đời sống cộng đồng địa phương. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc định hướng phát triển du lịch vùng ĐTM phù hợp với xu thế hội nhập, đồng thời tạo nền tảng cho các nghiên cứu và quản lý du lịch vùng ĐBSCL nói chung.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết phát triển du lịch vùng và mô hình liên kết phát triển kinh tế vùng. Lý thuyết phát triển du lịch của Butler (1980) và Pearce (1989) được sử dụng để phân tích các giai đoạn phát triển và sự thay đổi trong thị trường du lịch. Mô hình nghiên cứu của Li & Dewar (2003) tập trung vào ba yếu tố chính ảnh hưởng đến phát triển du lịch: tài nguyên du lịch, cơ sở hạ tầng và chính sách phát triển. Ngoài ra, lý thuyết về liên kết vùng của Porter (2000) và các nghiên cứu về hợp tác phát triển du lịch vùng được áp dụng để đánh giá vai trò của sự hợp tác giữa các địa phương, doanh nghiệp và cộng đồng trong phát triển du lịch bền vững.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Phát triển du lịch vùng: quá trình tăng trưởng và cải thiện các hoạt động du lịch dựa trên sự hợp tác giữa các bên liên quan trong một vùng địa lý nhất định.
  • Tài nguyên du lịch: các yếu tố thiên nhiên, văn hóa, lịch sử tạo nên sản phẩm du lịch đặc trưng của vùng.
  • Liên kết phát triển: sự hợp tác, phối hợp giữa các địa phương, doanh nghiệp và cộng đồng nhằm khai thác hiệu quả tiềm năng du lịch.
  • Hội nhập quốc tế: quá trình mở rộng quan hệ kinh tế, văn hóa và chính trị với các quốc gia khác, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển du lịch.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng nhằm đánh giá toàn diện thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển du lịch vùng ĐTM.

  • Nguồn dữ liệu:

    • Dữ liệu thứ cấp thu thập từ các báo cáo ngành, tài liệu chính sách, nghiên cứu trước đây trong và ngoài nước liên quan đến phát triển du lịch vùng ĐTM và ĐBSCL.
    • Dữ liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát 413 cộng đồng địa phương, 408 khách du lịch, 227 doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ du lịch; phỏng vấn sâu với 25 cán bộ quản lý cấp huyện và chuyên gia du lịch; thảo luận nhóm với các bên liên quan.

  • Phương pháp phân tích:

    • Thống kê mô tả và so sánh để đánh giá thực trạng phát triển du lịch, lượng khách, doanh thu và các chỉ số kinh tế xã hội.
    • Phân tích nhân tố khám phá (EFA) để xác định các nhóm yếu tố ảnh hưởng chính đến phát triển du lịch vùng.
    • Phân tích hồi quy để đánh giá mức độ tác động của từng yếu tố.
    • Phân tích SWOT nhằm nhận diện điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong phát triển du lịch vùng ĐTM.
    • Phân tích tình huống và so sánh kinh nghiệm phát triển du lịch vùng trong nước và quốc tế để rút ra bài học áp dụng.

  • Timeline nghiên cứu:

    • Thu thập dữ liệu giai đoạn 2015-2022, trong đó dữ liệu khảo sát chính được thực hiện năm 2019-2022.
    • Phân tích và tổng hợp kết quả trong năm 2023.
    • Đề xuất giải pháp và hoàn thiện luận văn trong quý đầu năm 2024.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng phát triển du lịch vùng ĐTM:

    • Vùng đã thu hút 8 dự án đầu tư dịch vụ ăn uống với tổng vốn đăng ký 85,47 triệu USD tính đến cuối năm 2021.
    • Tỷ lệ đóng góp của du lịch vào GRDP vùng dao động từ 5,6% đến 11,1% trong giai đoạn 2015-2021.
    • Mặc dù chịu ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, lượng khách du lịch và doanh thu du lịch vùng vẫn tăng trưởng trở lại trong năm 2022 với gần 3,4 triệu lượt khách quốc tế và 1,8 triệu lượt khách trong 2 tháng đầu năm 2023.

  2. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển du lịch vùng:

    • Tài nguyên du lịch phong phú, đa dạng, bao gồm hệ sinh thái sông nước, di tích lịch sử và văn hóa bản địa.
    • Chính sách phát triển du lịch phù hợp với bối cảnh hội nhập, tạo môi trường thuận lợi cho đầu tư và phát triển sản phẩm du lịch.
    • Hoạt động xúc tiến, quảng bá và thu hút đầu tư du lịch được tăng cường, góp phần nâng cao hình ảnh vùng trên thị trường quốc tế.
    • Sự tham gia tích cực của cộng đồng địa phương trong bảo tồn và phát triển du lịch, tạo nên các sản phẩm du lịch đặc trưng và hấp dẫn.
    • Liên kết phát triển giữa các địa phương trong vùng còn hạn chế, chưa khai thác hiệu quả tiềm năng liên vùng.

  3. Kết quả phân tích nhân tố và hồi quy:

    • Các yếu tố tài nguyên du lịch, chính sách phát triển, xúc tiến quảng bá và sự tham gia của cộng đồng có tác động tích cực và có ý nghĩa thống kê đến sự phát triển du lịch vùng.
    • Yếu tố liên kết phát triển vùng có tác động mạnh mẽ nhất, chiếm tỷ lệ ảnh hưởng trên 30% trong mô hình phân tích.

  4. Phân tích SWOT:

    • Điểm mạnh: tài nguyên du lịch đa dạng, chính sách hỗ trợ đầu tư, cộng đồng địa phương có ý thức bảo tồn.
    • Điểm yếu: cơ sở hạ tầng chưa đồng bộ, liên kết vùng yếu, chất lượng nguồn nhân lực du lịch còn hạn chế.
    • Cơ hội: hội nhập quốc tế sâu rộng, tăng trưởng du lịch nội địa và quốc tế sau đại dịch, chính sách ưu đãi đầu tư.
    • Thách thức: cạnh tranh gay gắt từ các vùng du lịch khác, biến đổi khí hậu ảnh hưởng đến tài nguyên sinh thái, áp lực bảo vệ môi trường.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy quá trình hội nhập quốc tế đã tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển du lịch vùng ĐTM thông qua việc thu hút đầu tư, mở rộng thị trường và nâng cao năng lực cạnh tranh. Sự đa dạng tài nguyên du lịch và chính sách phát triển phù hợp là nền tảng quan trọng giúp vùng phát triển bền vững. Tuy nhiên, hạn chế về liên kết vùng và cơ sở hạ tầng vẫn là rào cản lớn, làm giảm hiệu quả khai thác tiềm năng du lịch.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, vai trò của liên kết vùng được khẳng định là yếu tố quyết định trong phát triển du lịch bền vững. Các vùng du lịch thành công thường có hệ thống liên kết chặt chẽ giữa các địa phương, doanh nghiệp và cộng đồng, tạo ra sản phẩm du lịch đa dạng, hấp dẫn và có sức cạnh tranh cao trên thị trường quốc tế.

Việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và phát triển cơ sở hạ tầng đồng bộ sẽ góp phần cải thiện trải nghiệm du khách, tăng thời gian lưu trú và chi tiêu, từ đó thúc đẩy tăng trưởng doanh thu du lịch. Ngoài ra, sự tham gia tích cực của cộng đồng địa phương không chỉ giúp bảo tồn giá trị văn hóa, môi trường mà còn tạo ra các sản phẩm du lịch đặc trưng, nâng cao giá trị gia tăng cho ngành.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng lượng khách và doanh thu du lịch giai đoạn 2015-2022, bảng phân tích trọng số các yếu tố ảnh hưởng theo kết quả hồi quy, và ma trận SWOT minh họa điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường quản lý và khai thác hiệu quả tài nguyên du lịch

    • Xây dựng hệ thống quản lý tài nguyên du lịch đồng bộ, bảo vệ môi trường sinh thái và di sản văn hóa.
    • Thời gian thực hiện: 2024-2026.
    • Chủ thể: UBND các tỉnh, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch.

  2. Hoàn thiện thể chế, chính sách phát triển du lịch vùng

    • Rà soát, điều chỉnh chính sách đầu tư, ưu đãi thuế, hỗ trợ doanh nghiệp và cộng đồng phát triển sản phẩm du lịch đặc thù.
    • Thời gian: 2024-2025.
    • Chủ thể: Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp với các tỉnh.

  3. Nâng cao hiệu quả xúc tiến, quảng bá và thu hút đầu tư

    • Tổ chức các chương trình quảng bá du lịch vùng trên các kênh quốc tế, xây dựng thương hiệu du lịch ĐTM.
    • Thời gian: 2024-2027.
    • Chủ thể: Trung tâm xúc tiến du lịch vùng, các doanh nghiệp du lịch.

  4. Khuyến khích sự tham gia của cộng đồng địa phương

    • Đào tạo, nâng cao nhận thức và kỹ năng cho cộng đồng trong phát triển du lịch bền vững.
    • Thời gian: 2024-2026.
    • Chủ thể: Các tổ chức xã hội, chính quyền địa phương.

  5. Thúc đẩy liên kết phát triển vùng

    • Thiết lập cơ chế liên kết vùng giữa các tỉnh trong ĐTM, xây dựng sản phẩm du lịch liên vùng hấp dẫn.
    • Thời gian: 2024-2028.
    • Chủ thể: UBND các tỉnh, Hiệp hội Du lịch ĐBSCL.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về du lịch và phát triển kinh tế vùng

    • Lợi ích: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, quy hoạch phát triển du lịch vùng phù hợp với bối cảnh hội nhập.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch phát triển du lịch vùng ĐTM giai đoạn 2025-2030.

  2. Doanh nghiệp du lịch và nhà đầu tư

    • Lợi ích: Hiểu rõ tiềm năng, thách thức và các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển du lịch vùng để đưa ra quyết định đầu tư hiệu quả.
    • Use case: Lập dự án đầu tư khu nghỉ dưỡng sinh thái tại vùng ĐTM.

  3. Các tổ chức nghiên cứu và đào tạo về du lịch

    • Lợi ích: Nâng cao kiến thức về phát triển du lịch vùng trong bối cảnh hội nhập, áp dụng mô hình nghiên cứu và phương pháp phân tích hiện đại.
    • Use case: Thiết kế chương trình đào tạo quản lý du lịch vùng.

  4. Cộng đồng địa phương và các tổ chức xã hội

    • Lợi ích: Nâng cao nhận thức về vai trò của cộng đồng trong phát triển du lịch bền vững, tham gia tích cực vào các hoạt động du lịch.
    • Use case: Tham gia các chương trình phát triển du lịch cộng đồng tại ĐTM.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phát triển du lịch vùng trong bối cảnh hội nhập có ý nghĩa gì?
    Phát triển du lịch vùng trong bối cảnh hội nhập giúp mở rộng thị trường, thu hút đầu tư quốc tế, nâng cao năng lực cạnh tranh và khai thác hiệu quả tiềm năng du lịch địa phương, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

  2. Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến phát triển du lịch vùng Đồng Tháp Mười?
    Liên kết phát triển vùng được xác định là yếu tố có tác động mạnh nhất, chiếm trên 30% ảnh hưởng trong mô hình phân tích, bởi nó tạo điều kiện cho sự hợp tác, khai thác tài nguyên và phát triển sản phẩm du lịch đa dạng, hấp dẫn.

  3. Làm thế nào để nâng cao sự tham gia của cộng đồng địa phương trong phát triển du lịch?
    Cần tổ chức các chương trình đào tạo nâng cao nhận thức, kỹ năng phục vụ du lịch, đồng thời tạo cơ chế chia sẻ lợi ích công bằng, khuyến khích cộng đồng tham gia bảo tồn và phát triển sản phẩm du lịch đặc trưng.

  4. Các chính sách hỗ trợ phát triển du lịch vùng cần tập trung vào những nội dung gì?
    Chính sách cần tập trung vào cải thiện môi trường đầu tư, ưu đãi thuế, hỗ trợ phát triển sản phẩm du lịch đặc thù, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và hoàn thiện cơ sở hạ tầng du lịch.

  5. Làm thế nào để khắc phục hạn chế về liên kết vùng trong phát triển du lịch?
    Thiết lập cơ chế phối hợp liên tỉnh, xây dựng sản phẩm du lịch liên vùng, tổ chức các hoạt động xúc tiến chung và chia sẻ nguồn lực, đồng thời tăng cường vai trò quản lý nhà nước trong điều phối phát triển du lịch vùng.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn phát triển du lịch vùng Đồng Tháp Mười trong bối cảnh hội nhập, làm rõ các yếu tố ảnh hưởng và thực trạng phát triển.
  • Vùng đã thu hút được các dự án đầu tư lớn, đóng góp tích cực vào GRDP và có sự tăng trưởng trở lại sau đại dịch COVID-19.
  • Các yếu tố tài nguyên du lịch, chính sách, xúc tiến quảng bá, sự tham gia cộng đồng và liên kết vùng là những nhân tố quyết định sự phát triển bền vững của du lịch vùng.
  • Đề xuất nhóm giải pháp toàn diện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, hoàn thiện chính sách, tăng cường xúc tiến, phát triển nguồn nhân lực và thúc đẩy liên kết vùng.
  • Nghiên cứu cung cấp tài liệu tham khảo quan trọng cho các nhà quản lý, doanh nghiệp, tổ chức nghiên cứu và cộng đồng địa phương trong phát triển du lịch vùng ĐTM.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong giai đoạn 2024-2028, đồng thời tiếp tục nghiên cứu đánh giá tác động và điều chỉnh chính sách phù hợp.

Call-to-action: Các bên liên quan cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp phát triển du lịch vùng Đồng Tháp Mười, góp phần nâng cao vị thế du lịch ĐBSCL trên bản đồ du lịch quốc gia và quốc tế.