Tổng quan nghiên cứu

Thành phố Điện Biên Phủ, tỉnh Điện Biên, với sự đa dạng của 10 dân tộc thiểu số cùng sinh sống, sở hữu nhiều giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc và tiềm năng phát triển du lịch cộng đồng (DLCĐ) gắn liền với xây dựng nông thôn mới (XD NTM). Tính đến tháng 12/2021, thành phố đã có 4/5 xã đạt chuẩn hoặc cơ bản đạt chuẩn NTM, với mục tiêu hoàn thành toàn bộ vào năm 2024. Trong bối cảnh đó, phát triển DLCĐ dựa trên văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) không chỉ góp phần bảo tồn bản sắc văn hóa mà còn nâng cao thu nhập, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại địa phương.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào đánh giá thực trạng phát triển DLCĐ dựa trên văn hóa truyền thống của đồng bào DTTS trong XD NTM tại thành phố Điện Biên Phủ giai đoạn 2017-2021, đồng thời đề xuất các giải pháp phát triển phù hợp cho giai đoạn 2022-2025, định hướng đến năm 2030. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho các cấp quản lý, doanh nghiệp và cộng đồng dân cư nhằm khai thác hiệu quả tiềm năng du lịch, bảo tồn văn hóa và phát triển kinh tế địa phương.

Theo báo cáo, tổng sản phẩm trên địa bàn thành phố năm 2021 đạt khoảng 10.482 tỷ đồng, tăng 7,15% so với năm trước, trong đó dịch vụ chiếm 54,61%. Doanh thu từ hoạt động DLCĐ chiếm 2,70% tổng thu từ du lịch năm 2021, cho thấy sự gia tăng quan tâm của du khách đối với loại hình du lịch này, đặc biệt trong bối cảnh dịch Covid-19 làm giảm mạnh lượng khách quốc tế. Nghiên cứu góp phần làm rõ vai trò của DLCĐ trong việc hoàn thiện các tiêu chí văn hóa của chương trình XD NTM, đồng thời đề xuất các nhóm giải pháp phát triển bền vững, đa dạng hóa sản phẩm du lịch và nâng cao năng lực cộng đồng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình phát triển bền vững, phát triển cộng đồng và du lịch cộng đồng, tập trung vào các khái niệm chính sau:

  • Phát triển: Quá trình vận động từ thấp đến cao, thay đổi về lượng dẫn đến thay đổi về chất, bao gồm sự phát triển kinh tế, văn hóa và xã hội trong cộng đồng.
  • Cộng đồng: Tập hợp người dân sống trong một khu vực địa lý xác định, có mối quan hệ văn hóa - xã hội gắn kết, cùng chia sẻ ý chí, tình cảm và trách nhiệm với nơi sinh sống.
  • Du lịch cộng đồng (DLCĐ): Loại hình du lịch do cộng đồng địa phương quản lý, tổ chức và hưởng lợi, nhằm bảo tồn tài nguyên du lịch, phát huy giá trị văn hóa truyền thống và tạo ra lợi ích kinh tế bền vững cho cộng đồng.
  • Văn hóa truyền thống: Các giá trị vật chất và tinh thần được tích lũy và truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, bao gồm phong tục, tập quán, lễ hội, kiến trúc và nghệ thuật dân gian của các dân tộc thiểu số.
  • Xây dựng nông thôn mới (XD NTM): Quá trình phát triển toàn diện, bền vững nông nghiệp, nông dân và nông thôn nhằm nâng cao đời sống vật chất và tinh thần, bảo tồn văn hóa và phát triển kinh tế xã hội vùng nông thôn.

Khung lý thuyết này giúp phân tích mối quan hệ giữa phát triển DLCĐ và XD NTM, đồng thời làm rõ vai trò của văn hóa truyền thống trong việc phát triển du lịch bền vững tại các vùng dân tộc thiểu số.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp liên ngành kết hợp định tính và định lượng, với các bước chính:

  • Nguồn dữ liệu:

    • Số liệu thứ cấp thu thập từ các báo cáo, văn bản chính sách, thống kê ngành du lịch và XD NTM giai đoạn 2017-2021 tại thành phố Điện Biên Phủ.
    • Số liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát 120 hộ dân tham gia DLCĐ tại 3 xã đặc trưng (Mường Phăng, Thanh Minh, Nà Tấu) và phỏng vấn 100 khách du lịch đã trải nghiệm DLCĐ tại địa phương.
    • Phỏng vấn sâu 10 cán bộ quản lý, nhà hàng, doanh nghiệp du lịch và chuyên gia liên quan.

  • Phương pháp chọn mẫu:

    • Phương pháp phân tầng có chủ đích, lựa chọn các xã có hoạt động DLCĐ tiêu biểu.
    • Cỡ mẫu được tính theo công thức Slovin với độ tin cậy 95%, đảm bảo tính đại diện cho cộng đồng dân cư và khách du lịch.

  • Phương pháp phân tích:

    • Phân tích thống kê mô tả để xác định đặc điểm nhân khẩu học, mức độ tham gia và đánh giá thực trạng DLCĐ.
    • Sử dụng thang đo Likert 5 mức độ để đánh giá sự tham gia của người dân.
    • Phân tích nội dung từ phỏng vấn sâu và tài liệu để đánh giá chính sách, tiềm năng và hạn chế.

  • Timeline nghiên cứu:

    • Thu thập và phân tích dữ liệu giai đoạn 2017-2021.
    • Đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2022-2025, định hướng đến năm 2030.

Phương pháp nghiên cứu đảm bảo tính khoa học, khách quan và phù hợp với mục tiêu đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp phát triển DLCĐ dựa trên văn hóa truyền thống trong XD NTM tại thành phố Điện Biên Phủ.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tiềm năng phát triển DLCĐ tại Điện Biên Phủ rất lớn với 10 dân tộc thiểu số cùng sinh sống, trong đó dân tộc Thái chiếm 37,99%, Mông 34,81%, Kinh 18,43%. Các giá trị văn hóa truyền thống phong phú, đa dạng như phong tục, lễ hội, ẩm thực đặc sắc và di sản văn hóa vật thể, phi vật thể là lợi thế thu hút du khách.

  2. Thực trạng phát triển DLCĐ giai đoạn 2017-2021 cho thấy doanh thu từ DLCĐ chiếm 2,70% tổng thu từ du lịch năm 2021, tăng so với các năm trước dù tổng lượng khách du lịch giảm do dịch Covid-19. Số lượt khách đến các điểm DLCĐ chủ yếu là giáo viên, học sinh, sinh viên đi theo tour, với thị trường khách quốc tế đến từ Pháp, Úc, Tây Ban Nha và khách nội địa từ Hà Nội, các tỉnh đồng bằng Bắc Bộ, TP. Hồ Chí Minh.

  3. Số lao động tham gia DLCĐ tăng dần, với 120 hộ dân được khảo sát cho thấy mức độ tham gia trung bình đạt trên 3,5 điểm theo thang Likert, phản ánh sự tham gia tích cực của cộng đồng trong các hoạt động du lịch.

  4. Đánh giá của khách du lịch về các điểm DLCĐ tại Điện Biên Phủ khá tích cực, đặc biệt về tính bền vững, chất lượng sản phẩm dịch vụ, môi trường và trải nghiệm văn hóa. Tuy nhiên, cơ sở vật chất và hạ tầng phục vụ du lịch còn hạn chế, ảnh hưởng đến sự hài lòng của khách.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy DLCĐ tại Điện Biên Phủ đang phát triển theo hướng tích cực, góp phần quan trọng vào việc bảo tồn văn hóa truyền thống và nâng cao thu nhập cho người dân địa phương. Sự gia tăng tỷ lệ doanh thu từ DLCĐ trong bối cảnh dịch bệnh cho thấy xu hướng du lịch trở về với thiên nhiên và trải nghiệm văn hóa bản địa ngày càng được ưa chuộng.

Tuy nhiên, hạn chế về hạ tầng, trình độ phục vụ và nhận thức của cộng đồng vẫn là những rào cản cần khắc phục. So sánh với các địa phương như Đà Bắc (Hòa Bình) và Sapa (Lào Cai), Điện Biên Phủ cần tăng cường đào tạo nguồn nhân lực, nâng cao chất lượng dịch vụ và đa dạng hóa sản phẩm du lịch để tăng sức cạnh tranh.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng doanh thu DLCĐ, bảng phân tích mức độ hài lòng của khách du lịch và biểu đồ đánh giá sự tham gia của người dân theo thang điểm Likert, giúp minh họa rõ nét các xu hướng và điểm mạnh, điểm yếu trong phát triển DLCĐ tại địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Phát triển các sản phẩm du lịch bền vững và đặc sắc: Đa dạng hóa dịch vụ như ẩm thực truyền thống, văn nghệ dân gian, trải nghiệm sinh hoạt cộng đồng, bảo tồn môi trường sinh thái. Mục tiêu tăng doanh thu DLCĐ lên ít nhất 5% mỗi năm trong giai đoạn 2022-2025. Chủ thể thực hiện: chính quyền địa phương phối hợp với cộng đồng dân cư và doanh nghiệp du lịch.

  2. Lựa chọn và mở rộng thị trường du lịch mục tiêu: Tập trung phát triển thị trường khách nội địa từ các tỉnh thành lớn và khách quốc tế từ các nước có nhu cầu cao về du lịch văn hóa. Thực hiện các chiến dịch quảng bá trọng điểm trong vòng 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Sở Du lịch, các hiệp hội du lịch và doanh nghiệp.

  3. Thu hút đầu tư nâng cấp cơ sở hạ tầng và vật chất kỹ thuật: Đầu tư cải tạo đường giao thông, nhà vệ sinh công cộng, cơ sở lưu trú, trang thiết bị phục vụ du lịch tại các điểm DLCĐ. Mục tiêu hoàn thành các hạng mục ưu tiên trước năm 2025. Chủ thể thực hiện: chính quyền thành phố, nhà đầu tư và các tổ chức tài trợ.

  4. Phát huy vai trò cộng đồng doanh nghiệp và dân cư: Tăng cường đào tạo, nâng cao nhận thức và kỹ năng phục vụ du lịch cho người dân, khuyến khích sự tham gia quản lý và hưởng lợi công bằng từ hoạt động DLCĐ. Thực hiện các lớp đào tạo định kỳ hàng năm. Chủ thể thực hiện: các tổ chức xã hội, cơ quan quản lý và cộng đồng dân cư.

  5. Liên kết chặt chẽ với doanh nghiệp và hiệp hội du lịch: Xây dựng mạng lưới liên kết phát triển sản phẩm du lịch, tổ chức tour du lịch liên hoàn, chia sẻ thông tin và nguồn lực. Mục tiêu hình thành ít nhất 3 chuỗi sản phẩm du lịch liên kết trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Hiệp hội du lịch, doanh nghiệp và chính quyền địa phương.

  6. Tuyên truyền, quảng bá có trọng tâm: Sử dụng đa dạng các kênh truyền thông, tổ chức sự kiện văn hóa, hội chợ du lịch để nâng cao nhận thức và thu hút khách du lịch. Thực hiện chiến dịch quảng bá định kỳ hàng năm. Chủ thể thực hiện: Sở Văn hóa - Thông tin, Sở Du lịch và các đơn vị truyền thông.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về du lịch và phát triển nông thôn: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, quy hoạch phát triển DLCĐ gắn với XD NTM, nâng cao hiệu quả quản lý và hỗ trợ cộng đồng dân cư.

  2. Doanh nghiệp và nhà đầu tư trong lĩnh vực du lịch: Tham khảo các giải pháp phát triển sản phẩm, thị trường và hạ tầng để đầu tư hiệu quả, khai thác tiềm năng du lịch cộng đồng tại Điện Biên Phủ.

  3. Cộng đồng dân cư và các tổ chức xã hội tại địa phương: Nâng cao nhận thức, kỹ năng và vai trò tham gia trong phát triển DLCĐ, bảo tồn văn hóa truyền thống và nâng cao thu nhập bền vững.

  4. Giảng viên, sinh viên và nhà nghiên cứu ngành kinh tế nông nghiệp, du lịch và phát triển cộng đồng: Tài liệu tham khảo bổ ích cho nghiên cứu, giảng dạy và phát triển các đề tài liên quan đến du lịch cộng đồng và xây dựng nông thôn mới.

Câu hỏi thường gặp

  1. Du lịch cộng đồng là gì và có vai trò như thế nào trong xây dựng nông thôn mới?
    Du lịch cộng đồng là loại hình du lịch do cộng đồng địa phương quản lý và hưởng lợi, bảo tồn tài nguyên và văn hóa. Nó góp phần hoàn thiện các tiêu chí văn hóa trong XD NTM, nâng cao thu nhập và bảo tồn bản sắc dân tộc.

  2. Thành phố Điện Biên Phủ có những tiềm năng gì để phát triển du lịch cộng đồng?
    Điện Biên Phủ có 10 dân tộc thiểu số với nhiều giá trị văn hóa truyền thống, di sản lịch sử quốc gia đặc biệt, cảnh quan thiên nhiên đẹp và đa dạng sản phẩm văn hóa, tạo sức hút lớn cho du khách trong và ngoài nước.

  3. Phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong luận văn là gì?
    Nghiên cứu kết hợp phương pháp định tính và định lượng, sử dụng số liệu thứ cấp và sơ cấp, khảo sát 120 hộ dân, phỏng vấn 100 khách du lịch, phỏng vấn sâu cán bộ quản lý và chuyên gia, phân tích thống kê mô tả và thang đo Likert.

  4. Những khó khăn chính trong phát triển DLCĐ tại Điện Biên Phủ là gì?
    Khó khăn gồm hạ tầng giao thông còn hạn chế, trình độ nhận thức và kỹ năng phục vụ của cộng đồng chưa cao, một số điểm du lịch xa trung tâm gây khó khăn tiếp cận khách, và thiếu đa dạng sản phẩm du lịch.

  5. Các giải pháp chính để phát triển DLCĐ tại Điện Biên Phủ là gì?
    Giải pháp bao gồm phát triển sản phẩm du lịch đặc sắc, mở rộng thị trường khách, nâng cấp hạ tầng, đào tạo cộng đồng, liên kết doanh nghiệp và hiệp hội, cùng với tuyên truyền quảng bá có trọng tâm nhằm phát triển bền vững.

Kết luận

  • Thành phố Điện Biên Phủ có tiềm năng lớn để phát triển du lịch cộng đồng dựa trên văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số, góp phần quan trọng vào xây dựng nông thôn mới.
  • Doanh thu từ DLCĐ tăng lên 2,70% trong tổng thu du lịch năm 2021, phản ánh xu hướng du lịch bền vững và trải nghiệm văn hóa bản địa được ưa chuộng.
  • Cộng đồng dân cư tham gia tích cực vào các hoạt động DLCĐ, tuy nhiên cần nâng cao kỹ năng và cải thiện cơ sở hạ tầng phục vụ.
  • Luận văn đề xuất 6 nhóm giải pháp cụ thể nhằm phát triển DLCĐ bền vững, đa dạng hóa sản phẩm và nâng cao năng lực cộng đồng trong giai đoạn 2022-2025.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, tăng cường liên kết các bên liên quan và tiếp tục nghiên cứu mở rộng để phát triển DLCĐ tại Điện Biên Phủ và các vùng dân tộc thiểu số khác.

Hành động ngay hôm nay để bảo tồn văn hóa và phát triển du lịch cộng đồng bền vững tại Điện Biên Phủ!