Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và cuộc cách mạng khoa học - công nghệ diễn ra mạnh mẽ, giáo dục và đào tạo (GD&ĐT) giữ vai trò then chốt trong phát triển nguồn nhân lực, góp phần xây dựng đất nước. Tại huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định, công tác phát triển đội ngũ cán bộ quản lý (CBQL) các trường tiểu học có những bước tiến đáng kể nhưng vẫn còn tồn tại hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục theo chủ trương của Đảng và Nhà nước. Năm học 2018-2019, toàn huyện có 28 trường tiểu học với 716 giáo viên và 157 cán bộ quản lý, trong đó đội ngũ CBQL giữ vai trò quan trọng trong việc tổ chức, điều hành các hoạt động giáo dục. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng phát triển đội ngũ CBQL các trường tiểu học huyện Phù Mỹ giai đoạn 2018-2020, từ đó đề xuất các biện pháp nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác quản lý giáo dục tiểu học. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 28 trường tiểu học trên địa bàn huyện, khảo sát 210 cán bộ, giáo viên và cán bộ quản lý, sử dụng phương pháp điều tra, phỏng vấn và thống kê toán học để phân tích số liệu. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao năng lực quản lý, đồng bộ về cơ cấu và chuẩn hóa chất lượng đội ngũ CBQL, đáp ứng yêu cầu phát triển giáo dục trong giai đoạn hiện nay.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và phát triển nguồn nhân lực. Lý thuyết quản lý của Frederick Taylor và Henry Fayol được vận dụng để phân tích chức năng quản lý gồm kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra. Lý thuyết phát triển nguồn nhân lực nhấn mạnh việc nâng cao phẩm chất, năng lực và tạo môi trường thuận lợi cho sự phát triển của cán bộ quản lý. Ba khái niệm chính được làm rõ gồm: cán bộ quản lý trường tiểu học (hiệu trưởng, phó hiệu trưởng), phát triển đội ngũ cán bộ quản lý (tăng số lượng, nâng cao chất lượng và đồng bộ cơ cấu), và quản lý giáo dục (quá trình tổ chức, điều hành hoạt động giáo dục nhằm đạt mục tiêu đề ra). Ngoài ra, các chuẩn mực về phẩm chất và năng lực CBQL theo Thông tư số 14/2018/TT-BGDĐT cũng được áp dụng làm cơ sở đánh giá.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm số liệu thống kê từ Phòng GD&ĐT huyện Phù Mỹ, kết quả khảo sát 210 cán bộ, giáo viên và CBQL các trường tiểu học, cùng các văn bản pháp luật liên quan như Luật Giáo dục, Thông tư hướng dẫn quản lý trường tiểu học. Phương pháp phân tích bao gồm thống kê mô tả, phân tích định tính qua phỏng vấn và tổng hợp kinh nghiệm thực tiễn. Cỡ mẫu khảo sát gồm 70 cán bộ quản lý và cán bộ Phòng GD&ĐT, được chọn ngẫu nhiên từ 28 trường tiểu học. Thời gian nghiên cứu và khảo sát thực trạng diễn ra trong giai đoạn 2018-2020. Các công cụ thu thập dữ liệu gồm bảng hỏi, phiếu khảo sát và phỏng vấn sâu. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm thống kê toán học để tính điểm trung bình, phân loại mức độ thực hiện và đánh giá các biện pháp đề xuất.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Số lượng và cơ cấu đội ngũ CBQL ổn định nhưng chưa đồng bộ: Toàn huyện có 157 cán bộ quản lý tại 28 trường tiểu học, với tỷ lệ CBQL trên số giáo viên khoảng 1:4,5. Tuy nhiên, cơ cấu về độ tuổi và trình độ chuyên môn chưa đồng đều, trong đó có khoảng 30% CBQL có trình độ đại học trở lên, còn lại chủ yếu là cao đẳng.

  2. Chất lượng phẩm chất và năng lực CBQL được đánh giá ở mức khá: Qua khảo sát, 65% cán bộ quản lý được đánh giá có phẩm chất nghề nghiệp tốt, 70% có năng lực quản trị nhà trường ở mức khá trở lên. Tuy nhiên, chỉ khoảng 40% CBQL thành thạo sử dụng công nghệ thông tin và ngoại ngữ phục vụ công tác quản lý.

  3. Công tác quy hoạch và tuyển chọn CBQL còn hạn chế: Chỉ 55% trường có kế hoạch quy hoạch phát triển đội ngũ CBQL rõ ràng, công tác tuyển chọn, bổ nhiệm còn mang tính hình thức, chưa thực sự dựa trên năng lực và phẩm chất thực tế.

  4. Đào tạo, bồi dưỡng chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới: Trong giai đoạn 2014-2019, chỉ khoảng 60% CBQL được tham gia các khóa đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực, trong đó phần lớn tập trung vào nghiệp vụ quản lý, còn kỹ năng mềm và công nghệ thông tin chưa được chú trọng.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhận thức chưa đầy đủ của các cấp quản lý về vai trò phát triển đội ngũ CBQL, cũng như nguồn lực tài chính và cơ sở vật chất chưa đáp ứng đủ cho công tác đào tạo, bồi dưỡng. So sánh với các nghiên cứu trong nước cho thấy tình trạng này phổ biến ở nhiều địa phương có điều kiện kinh tế tương đồng. Việc thiếu đồng bộ trong quy hoạch và tuyển chọn dẫn đến đội ngũ CBQL chưa phát huy tối đa năng lực, ảnh hưởng đến chất lượng quản lý và giáo dục. Kết quả khảo sát cũng cho thấy sự cần thiết trong việc nâng cao kỹ năng công nghệ thông tin và ngoại ngữ cho CBQL nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục theo hướng hiện đại hóa. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố trình độ chuyên môn, biểu đồ tỷ lệ CBQL tham gia đào tạo và bảng đánh giá mức độ thực hiện các công tác quy hoạch, tuyển chọn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác quy hoạch đội ngũ CBQL: Xây dựng kế hoạch quy hoạch chi tiết, định kỳ rà soát và cập nhật theo từng giai đoạn nhằm đảm bảo số lượng và cơ cấu phù hợp với yêu cầu phát triển giáo dục. Chủ thể thực hiện là Phòng GD&ĐT huyện, hoàn thành trong vòng 6 tháng tới.

  2. Nâng cao chất lượng tuyển chọn và bổ nhiệm: Áp dụng quy trình tuyển chọn dựa trên tiêu chuẩn năng lực và phẩm chất, tăng cường kiểm tra, đánh giá định kỳ để đảm bảo tính khách quan và hiệu quả. Thời gian triển khai trong năm học tiếp theo, do UBND huyện phối hợp Phòng GD&ĐT thực hiện.

  3. Đẩy mạnh đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu: Tổ chức các khóa đào tạo nâng cao kỹ năng quản lý, công nghệ thông tin, ngoại ngữ và kỹ năng mềm cho CBQL, ưu tiên các trường có điều kiện khó khăn. Kế hoạch đào tạo kéo dài 2 năm, do Sở GD&ĐT phối hợp với các trung tâm đào tạo chuyên ngành thực hiện.

  4. Hoàn thiện chế độ, chính sách đãi ngộ: Xây dựng chính sách khuyến khích, phụ cấp đặc thù cho CBQL nhằm tạo động lực làm việc, đồng thời tổ chức các hoạt động giao lưu, trao đổi kinh nghiệm giữa các trường. Chủ thể thực hiện là UBND huyện và các cơ quan liên quan, triển khai trong năm tài chính tiếp theo.

  5. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý: Đầu tư trang thiết bị, phần mềm quản lý hiện đại, đào tạo CBQL sử dụng hiệu quả công nghệ thông tin trong công tác quản lý và giảng dạy. Thời gian thực hiện trong 1 năm, do Phòng GD&ĐT chủ trì phối hợp với các đơn vị công nghệ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp: Nhận diện rõ vai trò, chức năng và các biện pháp phát triển đội ngũ CBQL, từ đó nâng cao năng lực quản lý và tổ chức hoạt động giáo dục hiệu quả.

  2. Lãnh đạo Phòng GD&ĐT và Sở GD&ĐT: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển đội ngũ CBQL phù hợp với điều kiện thực tế địa phương.

  3. Giáo viên và cán bộ trường tiểu học: Hiểu rõ tiêu chuẩn phẩm chất và năng lực của CBQL, từ đó phối hợp tốt hơn trong công tác quản lý và giảng dạy.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý giáo dục: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, cơ sở lý luận và thực tiễn để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan đến quản lý giáo dục và phát triển nguồn nhân lực.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao phát triển đội ngũ CBQL trường tiểu học lại quan trọng?
    Đội ngũ CBQL là nhân tố quyết định chất lượng quản lý và hiệu quả giáo dục, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và phát triển bền vững ngành giáo dục.

  2. Phương pháp khảo sát được sử dụng trong nghiên cứu là gì?
    Nghiên cứu sử dụng phương pháp điều tra bằng bảng hỏi, phỏng vấn sâu và thống kê toán học để thu thập và phân tích dữ liệu từ 210 cán bộ, giáo viên và CBQL.

  3. Những hạn chế chính của đội ngũ CBQL hiện nay là gì?
    Chủ yếu là cơ cấu chưa đồng bộ, trình độ chuyên môn và kỹ năng công nghệ thông tin còn hạn chế, công tác quy hoạch và tuyển chọn chưa khoa học, đào tạo bồi dưỡng chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới.

  4. Các biện pháp đề xuất có tính khả thi như thế nào?
    Các biện pháp được khảo nghiệm và đánh giá là rất cần thiết và khả thi, phù hợp với điều kiện thực tế của huyện Phù Mỹ, có thể triển khai trong thời gian ngắn và trung hạn.

  5. Làm thế nào để nâng cao năng lực công nghệ thông tin cho CBQL?
    Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu, đầu tư trang thiết bị hiện đại và xây dựng môi trường làm việc ứng dụng công nghệ thông tin thường xuyên, tạo điều kiện cho CBQL thực hành và cập nhật kiến thức mới.

Kết luận

  • Đội ngũ CBQL các trường tiểu học huyện Phù Mỹ có số lượng ổn định, chất lượng được đánh giá khá nhưng còn nhiều hạn chế về cơ cấu và năng lực chuyên môn.
  • Công tác quy hoạch, tuyển chọn và đào tạo bồi dưỡng CBQL chưa thực sự hiệu quả, ảnh hưởng đến chất lượng quản lý giáo dục.
  • Các yếu tố khách quan và chủ quan như nhận thức quản lý, nguồn lực tài chính và cơ sở vật chất tác động lớn đến phát triển đội ngũ CBQL.
  • Đề xuất các biện pháp đồng bộ, có tính khả thi nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ CBQL, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục tiểu học.
  • Tiếp tục nghiên cứu, theo dõi và đánh giá hiệu quả các biện pháp trong giai đoạn 2021-2025, đồng thời mở rộng phạm vi nghiên cứu sang các cấp học khác để hoàn thiện công tác quản lý giáo dục.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý giáo dục cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tăng cường giám sát, đánh giá để đảm bảo phát triển đội ngũ CBQL hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học tại huyện Phù Mỹ.