Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam ngày càng phát triển và hội nhập sâu rộng, hoạt động tín dụng cá nhân, đặc biệt là cho vay kinh doanh đối với cá nhân, trở thành một lĩnh vực quan trọng và tiềm năng của các ngân hàng thương mại. Tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam - Chi nhánh Cần Thơ (Vietcombank Cần Thơ), cho vay cá nhân chiếm tỷ trọng lớn trong tổng dư nợ cho vay bán lẻ, tuy nhiên, cho vay kinh doanh đối với cá nhân vẫn chiếm tỷ trọng rất thấp, chưa tương xứng với tiềm năng thị trường. Giai đoạn 2016-2019, dư nợ cho vay cá nhân tăng gần 3 lần, đạt 6.185 tỷ đồng năm 2019, trong đó dư nợ cho vay kinh doanh cá nhân chỉ chiếm dưới 10% tổng dư nợ cá nhân. Tốc độ tăng trưởng dư nợ cho vay kinh doanh cá nhân tuy cao (năm 2019 đạt 73,14%) nhưng vẫn chưa cân đối với cho vay tiêu dùng cá nhân.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng hoạt động cho vay kinh doanh đối với cá nhân tại Vietcombank Cần Thơ, đánh giá những thuận lợi, khó khăn và nguyên nhân hạn chế, từ đó đề xuất các giải pháp phát triển phù hợp nhằm tăng tỷ trọng cho vay kinh doanh cá nhân trong tổng dư nợ cá nhân, góp phần phân tán rủi ro và nâng cao hiệu quả kinh doanh của ngân hàng. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại Vietcombank Cần Thơ, với dữ liệu thứ cấp từ năm 2016 đến 2019 và dữ liệu sơ cấp thu thập năm 2020 thông qua khảo sát 70 khách hàng và 25 cán bộ tín dụng.

Việc phát triển cho vay kinh doanh cá nhân không chỉ giúp ngân hàng mở rộng thị trường, tăng doanh thu mà còn góp phần thúc đẩy sự năng động của nền kinh tế địa phương, tạo việc làm và ổn định xã hội. Do đó, nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt của ngành ngân hàng bán lẻ tại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình về tín dụng cá nhân và phát triển cho vay kinh doanh cá nhân, bao gồm:

  • Khái niệm cho vay kinh doanh đối với cá nhân: Là hình thức tín dụng mà ngân hàng thương mại chuyển giao quyền sử dụng vốn cho cá nhân, hộ gia đình hoạt động kinh doanh nhằm bổ sung vốn lưu động hoặc đầu tư sản xuất kinh doanh trong thời hạn nhất định, với nghĩa vụ hoàn trả cả gốc và lãi.

  • Đặc điểm cho vay kinh doanh cá nhân: Quy mô mỗi khoản vay nhỏ nhưng số lượng lớn; dễ phát sinh rủi ro do thông tin bất cân xứng; chi phí quản lý cao do khách hàng phân tán.

  • Vai trò của cho vay kinh doanh cá nhân: Góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội, nâng cao thương hiệu và phân tán rủi ro cho ngân hàng, đồng thời hỗ trợ khách hàng cá nhân mở rộng kinh doanh và nâng cao chất lượng cuộc sống.

  • Chỉ tiêu đánh giá phát triển cho vay kinh doanh cá nhân: Bao gồm các chỉ tiêu định lượng như tỷ lệ tăng trưởng dư nợ, tỷ trọng dư nợ cho vay kinh doanh trong tổng dư nợ cá nhân, tỷ lệ nợ quá hạn, tỷ lệ nợ xấu và số lượng khách hàng; cùng các chỉ tiêu định tính như tuân thủ quy trình tín dụng, đa dạng sản phẩm, uy tín ngân hàng và mức độ hài lòng khách hàng.

  • Mô hình phát triển sản phẩm tín dụng cá nhân: Tập trung vào đa dạng hóa sản phẩm, đơn giản hóa thủ tục, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ tín dụng và tăng cường marketing.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu:

    • Dữ liệu thứ cấp: Thu thập từ báo cáo tài chính, báo cáo hoạt động kinh doanh, báo cáo chuyên đề về cho vay của Vietcombank Cần Thơ và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam giai đoạn 2016-2019.
    • Dữ liệu sơ cấp: Khảo sát trực tiếp 70 khách hàng cá nhân đang vay vốn kinh doanh và 25 cán bộ tín dụng tại Vietcombank Cần Thơ năm 2020, sử dụng phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên.

  • Phương pháp phân tích:

    • Phân tích thống kê mô tả để tổng hợp, đánh giá số liệu dư nợ, tỷ trọng, nợ xấu, tốc độ tăng trưởng và mức độ hài lòng khách hàng.
    • Phân tích định tính dựa trên khảo sát ý kiến cán bộ tín dụng và khách hàng để nhận diện thuận lợi, khó khăn và nguyên nhân hạn chế.
    • So sánh kết quả với các nghiên cứu và kinh nghiệm của các ngân hàng trong và ngoài nước nhằm rút ra bài học và đề xuất giải pháp phù hợp.

  • Timeline nghiên cứu:

    • Thu thập dữ liệu thứ cấp: 2016-2019
    • Thu thập dữ liệu sơ cấp: Năm 2020
    • Phân tích và tổng hợp kết quả: Nửa đầu năm 2020
    • Đề xuất giải pháp và hoàn thiện luận văn: Nửa cuối năm 2020

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng dư nợ cho vay kinh doanh cá nhân cao nhưng tỷ trọng thấp:

    • Dư nợ cho vay kinh doanh cá nhân tăng từ 125 tỷ đồng năm 2016 lên 490 tỷ đồng năm 2019, tương ứng tốc độ tăng trưởng 73,14% năm 2019.
    • Tuy nhiên, tỷ trọng dư nợ cho vay kinh doanh cá nhân trong tổng dư nợ cá nhân chỉ chiếm khoảng 7,92% năm 2019, thấp hơn nhiều so với cho vay tiêu dùng cá nhân chiếm trên 90%.

  2. Chất lượng tín dụng được kiểm soát tốt nhưng vẫn tồn tại rủi ro:

    • Tỷ lệ nợ quá hạn và nợ xấu cho vay kinh doanh cá nhân được duy trì ở mức thấp, phản ánh hiệu quả quản lý tín dụng.
    • Tuy nhiên, rủi ro thông tin bất cân xứng và rủi ro tác nghiệp vẫn là thách thức do đặc điểm khách hàng cá nhân phân tán và quy mô khoản vay nhỏ.

  3. Khách hàng và cán bộ tín dụng đánh giá thủ tục vay vốn còn phức tạp, sản phẩm chưa đa dạng:

    • Khảo sát cho thấy hơn 60% khách hàng cho rằng hồ sơ, thủ tục vay vốn còn rườm rà, thời gian xử lý hồ sơ chưa nhanh.
    • Đội ngũ cán bộ tín dụng cũng nhận định sản phẩm cho vay kinh doanh cá nhân chưa phong phú, chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu đa dạng của khách hàng.

  4. Marketing và quảng bá sản phẩm chưa được đầu tư hiệu quả:

    • Vietcombank Cần Thơ chưa có chiến lược marketing chuyên biệt cho sản phẩm cho vay kinh doanh cá nhân, dẫn đến nhận thức của khách hàng về sản phẩm còn hạn chế.
    • So với các ngân hàng nước ngoài như ANZ và HSBC, Vietcombank còn thiếu các chương trình quảng bá và tư vấn tài chính cá nhân chuyên nghiệp.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy Vietcombank Cần Thơ đã đạt được những bước tiến quan trọng trong phát triển cho vay cá nhân, đặc biệt là tăng trưởng dư nợ cho vay kinh doanh cá nhân với tốc độ cao. Tuy nhiên, tỷ trọng cho vay kinh doanh cá nhân vẫn thấp, cho thấy ngân hàng chưa khai thác hết tiềm năng của phân khúc này. Nguyên nhân chủ yếu là do sản phẩm cho vay chưa đa dạng, thủ tục vay còn phức tạp, và chiến lược marketing chưa được chú trọng.

So sánh với các ngân hàng nước ngoài thành công tại Việt Nam như ANZ và HSBC, những ngân hàng này đã xây dựng hệ thống tư vấn tài chính cá nhân chuyên nghiệp, đa dạng hóa sản phẩm và đơn giản hóa thủ tục vay vốn, đồng thời đẩy mạnh marketing qua nhiều kênh hiện đại. Điều này giúp họ chiếm lĩnh thị phần và nâng cao chất lượng dịch vụ.

Việc duy trì tỷ lệ nợ xấu thấp cho thấy Vietcombank Cần Thơ có hệ thống quản lý rủi ro hiệu quả, tuy nhiên, đặc thù cho vay cá nhân kinh doanh với quy mô nhỏ và số lượng lớn vẫn tiềm ẩn rủi ro thông tin và tác nghiệp. Do đó, ngân hàng cần tiếp tục hoàn thiện quy trình thẩm định, nâng cao năng lực cán bộ tín dụng và áp dụng công nghệ để giảm thiểu rủi ro.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng dư nợ, bảng tỷ trọng dư nợ cho vay kinh