Tổng quan nghiên cứu

Doanh nghiệp vừa và nhỏ (DNVVN) chiếm tỷ trọng lớn trong hệ thống doanh nghiệp Việt Nam, đóng góp quan trọng vào việc giải quyết việc làm, tăng thu nhập và phát triển kinh tế xã hội. Tuy nhiên, các DNVVN còn nhiều hạn chế về quy mô, công nghệ, năng suất lao động và khả năng tiếp cận vốn vay ngân hàng. Trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu, DNVVN đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là khó khăn trong tiếp cận nguồn vốn vay từ ngân hàng thương mại (NHTM).

Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng và đề xuất giải pháp mở rộng cho vay đối với DNVVN tại Ngân hàng TMCP Công thương Sơn La (Vietinbank Sơn La) trong giai đoạn 2017-2019, với mục tiêu nâng cao quy mô và chất lượng cho vay đến năm 2025. Nghiên cứu có phạm vi không gian tại Vietinbank Sơn La và thời gian từ 2017 đến 2019, đồng thời đề xuất định hướng phát triển đến năm 2025.

Việc mở rộng cho vay DNVVN không chỉ giúp các doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn kịp thời, thúc đẩy sản xuất kinh doanh mà còn góp phần tăng trưởng tín dụng, lợi nhuận cho ngân hàng. Các chỉ tiêu đánh giá bao gồm tăng trưởng số lượng khách hàng vay, dư nợ cho vay, thị phần cho vay, tỷ lệ nợ xấu và lợi nhuận từ cho vay DNVVN. Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng trong việc hỗ trợ phát triển DNVVN và nâng cao hiệu quả hoạt động tín dụng tại Vietinbank Sơn La.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình về hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại, đặc biệt là cho vay đối với DNVVN. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Doanh nghiệp vừa và nhỏ (DNVVN): Theo Nghị định 39/2018/NĐ-CP, DNVVN là các doanh nghiệp có số lao động tham gia bảo hiểm xã hội không quá 100 người, tổng nguồn vốn không quá 100 tỷ đồng hoặc tổng doanh thu không quá 300 tỷ đồng.
  • Ngân hàng thương mại (NHTM): Là tổ chức tín dụng thực hiện các hoạt động ngân hàng nhằm mục tiêu lợi nhuận, trong đó cho vay là hoạt động chủ yếu và quan trọng nhất.
  • Hoạt động cho vay DNVVN: Là hình thức cấp tín dụng cho các DNVVN với các đặc điểm như khoản vay nhỏ, chủ yếu là vay ngắn hạn, thường có tài sản đảm bảo và chịu rủi ro cao hơn so với doanh nghiệp lớn.
  • Mở rộng cho vay: Là sự gia tăng về số lượng khách hàng, dư nợ, doanh số và thị phần cho vay đối với DNVVN của NHTM.
  • Các nhân tố ảnh hưởng: Bao gồm nhân tố chủ quan như uy tín ngân hàng, chiến lược phát triển, năng lực tài chính, chính sách cho vay, chất lượng cán bộ tín dụng, hoạt động marketing; và nhân tố khách quan như năng lực tài chính khách hàng, đạo đức, môi trường kinh tế, pháp lý và tự nhiên.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Sử dụng số liệu thứ cấp từ các báo cáo tài chính, báo cáo hoạt động kinh doanh của Vietinbank Sơn La giai đoạn 2017-2019, các văn bản pháp luật, giáo trình, luận văn, tạp chí chuyên ngành về tài chính ngân hàng và DNVVN.
  • Phương pháp thu thập: Thu thập dữ liệu thứ cấp qua các tài liệu chính thức của ngân hàng, Ngân hàng Nhà nước, các văn bản pháp luật và các nguồn thông tin học thuật.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm Excel để xử lý số liệu, áp dụng các phương pháp phân tích, so sánh, tổng hợp và thống kê mô tả nhằm đánh giá thực trạng mở rộng cho vay DNVVN tại Vietinbank Sơn La.
  • Cỡ mẫu và timeline: Nghiên cứu tập trung vào toàn bộ hoạt động cho vay DNVVN tại Vietinbank Sơn La trong giai đoạn 2017-2019, với mục tiêu đề xuất giải pháp đến năm 2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng số lượng khách hàng DNVVN vay vốn: Số lượng khách hàng DNVVN vay vốn tại Vietinbank Sơn La tăng liên tục, từ 645 doanh nghiệp năm 2017 lên 1.336 doanh nghiệp năm 2019, tương ứng mức tăng 107% trong 3 năm.
  2. Dư nợ cho vay DNVVN tăng ổn định: Dư nợ cho vay DNVVN tăng từ 1.559 tỷ đồng năm 2017 lên 2.536 tỷ đồng năm 2019, tốc độ tăng trưởng trung bình khoảng 26% mỗi năm.
  3. Cơ cấu cho vay theo thời hạn: Dư nợ cho vay ngắn hạn chiếm tỷ trọng lớn, tăng từ 55,2% năm 2017 lên 61,2% năm 2019, trong khi dư nợ trung và dài hạn giảm dần, phù hợp với đặc điểm nhu cầu vốn lưu động của DNVVN.
  4. Thị phần cho vay DNVVN: Vietinbank Sơn La giữ vị trí thứ 3 trên địa bàn tỉnh Sơn La với thị phần khoảng 22,8% năm 2019, tăng nhẹ so với 22,1% năm 2017.
  5. Chất lượng cho vay: Tỷ lệ nợ xấu DNVVN duy trì ở mức thấp, khoảng 0,28% trong giai đoạn 2017-2019, tuy có xu hướng tăng nhẹ nhưng vẫn nằm trong giới hạn an toàn.
  6. Lợi nhuận từ cho vay DNVVN: Lợi nhuận trước thuế từ cho vay DNVVN tăng từ 27,2 tỷ đồng năm 2017 lên 33,9 tỷ đồng năm 2019, chiếm trên 60% tổng lợi nhuận của chi nhánh.

Thảo luận kết quả

Việc tăng trưởng số lượng khách hàng và dư nợ cho vay DNVVN phản ánh sự quan tâm và đầu tư của Vietinbank Sơn La vào phân khúc khách hàng này, phù hợp với định hướng phát triển kinh tế địa phương và chính sách hỗ trợ DNVVN của Nhà nước. Cơ cấu cho vay ngắn hạn chiếm ưu thế phù hợp với đặc điểm hoạt động vốn lưu động của DNVVN, giúp ngân hàng giảm thiểu rủi ro và tăng tốc độ quay vòng vốn.

Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng dư nợ có xu hướng giảm nhẹ, thị phần cho vay còn thấp so với các ngân hàng lớn như Agribank và BIDV, cho thấy Vietinbank Sơn La cần cải thiện năng lực cạnh tranh. Tỷ lệ nợ xấu tuy thấp nhưng có xu hướng tăng, đòi hỏi ngân hàng phải tăng cường quản lý rủi ro và kiểm soát chất lượng tín dụng.

Các hạn chế về chất lượng đội ngũ cán bộ tín dụng, quy trình cho vay phức tạp, hoạt động marketing chưa hiệu quả và thiếu thông tin khách hàng đầy đủ là những nguyên nhân chủ yếu ảnh hưởng đến hiệu quả mở rộng cho vay. So với các nghiên cứu trong ngành, kết quả này tương đồng với thực trạng chung của các NHTM tại địa phương, đồng thời nhấn mạnh vai trò của công tác quản lý rủi ro và phát triển nguồn nhân lực.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng số lượng khách hàng, dư nợ cho vay theo năm, cơ cấu dư nợ theo thời hạn và ngành nghề, biểu đồ thị phần cho vay và tỷ lệ nợ xấu để minh họa rõ nét xu hướng và chất lượng hoạt động cho vay DNVVN.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao chất lượng công tác chăm sóc khách hàng:

    • Xây dựng hệ thống phân loại khách hàng DNVVN theo mức độ sử dụng dịch vụ và lợi ích mang lại.
    • Tăng cường tương tác, tư vấn và cung cấp dịch vụ chất lượng cao nhằm giữ chân khách hàng truyền thống và thu hút khách hàng mới.
    • Thời gian thực hiện: 2021-2023; Chủ thể: Phòng Khách hàng doanh nghiệp Vietinbank Sơn La.

  2. Đẩy mạnh hoạt động marketing và truyền thông:

    • Xây dựng chiến lược marketing chuyên biệt cho sản phẩm vay DNVVN, tăng cường quảng bá qua các kênh truyền thông đa dạng.
    • Tổ chức hội thảo, sự kiện giới thiệu sản phẩm, nâng cao nhận diện thương hiệu Vietinbank Sơn La trong cộng đồng DNVVN.
    • Thời gian thực hiện: 2021-2024; Chủ thể: Phòng Marketing và Truyền thông.

  3. Duy trì và mở rộng quan hệ khách hàng:

    • Tăng cường duy trì quan hệ với khách hàng truyền thống, đồng thời chủ động tìm kiếm và phát triển khách hàng mới có tiềm năng.
    • Áp dụng chính sách ưu đãi linh hoạt cho khách hàng uy tín, có lịch sử trả nợ tốt.
    • Thời gian thực hiện: liên tục; Chủ thể: Phòng Khách hàng doanh nghiệp.

  4. Tăng cường quản lý rủi ro tín dụng:

    • Xây dựng hệ thống kiểm soát nội bộ chặt chẽ, phân tách rõ chức năng kinh doanh và quản lý rủi ro.
    • Thực hiện xếp hạng tín dụng định kỳ, theo dõi sát sao các khoản vay đến hạn và quá hạn.
    • Đào tạo nâng cao năng lực cán bộ tín dụng về quản lý rủi ro và thẩm định dự án.
    • Thời gian thực hiện: 2021-2025; Chủ thể: Ban Quản lý rủi ro và Phòng Tín dụng.

  5. Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ tín dụng:

    • Tuyển dụng, đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ thẩm định, quản lý rủi ro và kỹ năng tư vấn khách hàng.
    • Xây dựng cơ chế đánh giá, khen thưởng và kỷ luật dựa trên hiệu quả công việc và chất lượng cho vay.
    • Thời gian thực hiện: 2021-2024; Chủ thể: Phòng Nhân sự và Đào tạo.

  6. Mở rộng hoạt động tư vấn và hỗ trợ phi tài chính:

    • Tổ chức các chương trình tư vấn, hỗ trợ DNVVN xây dựng phương án kinh doanh khả thi, nâng cao năng lực quản trị.
    • Hỗ trợ khách hàng trong thủ tục pháp lý, tiếp cận thông tin thị trường và các dịch vụ ngân hàng.
    • Thời gian thực hiện: 2022-2025; Chủ thể: Phòng Dịch vụ khách hàng và Tư vấn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ngân hàng thương mại và các tổ chức tín dụng:

    • Lợi ích: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để xây dựng chính sách cho vay DNVVN hiệu quả, nâng cao chất lượng tín dụng và quản lý rủi ro.
    • Use case: Xây dựng chiến lược phát triển khách hàng DNVVN, cải tiến quy trình cho vay.

  2. Các nhà quản lý và hoạch định chính sách tài chính:

    • Lợi ích: Hiểu rõ vai trò và khó khăn của DNVVN trong tiếp cận vốn, từ đó đề xuất chính sách hỗ trợ phù hợp.
    • Use case: Thiết kế các chương trình hỗ trợ tài chính và pháp lý cho DNVVN.

  3. Doanh nghiệp vừa và nhỏ:

    • Lợi ích: Nắm bắt các điều kiện, quy trình vay vốn tại ngân hàng, nâng cao khả năng tiếp cận nguồn vốn.
    • Use case: Chuẩn bị hồ sơ vay vốn, xây dựng phương án kinh doanh khả thi.

  4. Học viên, nghiên cứu sinh và giảng viên ngành Tài chính - Ngân hàng:

    • Lợi ích: Tài liệu tham khảo nghiên cứu về hoạt động tín dụng và phát triển DNVVN tại địa phương.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, giảng dạy chuyên sâu về tín dụng ngân hàng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao DNVVN khó tiếp cận vốn vay ngân hàng?
    DNVVN thường có quy mô nhỏ, tài sản đảm bảo hạn chế, năng lực quản lý và tài chính yếu, hồ sơ vay vốn chưa hoàn chỉnh, cùng với thủ tục cho vay phức tạp và rủi ro tín dụng cao khiến ngân hàng e ngại khi cấp vốn.

  2. Các hình thức cho vay phổ biến đối với DNVVN là gì?
    Chủ yếu là cho vay ngắn hạn để tài trợ vốn lưu động, cho vay trung và dài hạn để đầu tư tài sản cố định, với các hình thức như cho vay từng lần, cho vay theo hạn mức, cho vay thấu chi và cho vay quay vòng.

  3. Làm thế nào để nâng cao chất lượng cho vay DNVVN?
    Cần nâng cao năng lực cán bộ tín dụng, hoàn thiện quy trình thẩm định, tăng cường quản lý rủi ro, cải tiến chính sách cho vay linh hoạt, đồng thời đẩy mạnh hoạt động tư vấn và chăm sóc khách hàng.

  4. Vai trò của marketing trong mở rộng cho vay DNVVN?
    Marketing giúp quảng bá sản phẩm, nâng cao nhận diện thương hiệu, thu hút khách hàng mới và giữ chân khách hàng hiện tại, từ đó mở rộng thị phần và tăng trưởng dư nợ cho vay.

  5. Ngân hàng cần làm gì để giảm tỷ lệ nợ xấu DNVVN?
    Thực hiện kiểm soát chặt chẽ quá trình thẩm định, giám sát sau cho vay, phân loại và đánh giá rủi ro định kỳ, trích lập dự phòng đầy đủ, đồng thời hỗ trợ khách hàng trong khó khăn để duy trì khả năng trả nợ.

Kết luận

  • DNVVN là nhóm khách hàng trọng yếu, đóng góp lớn vào phát triển kinh tế và hoạt động tín dụng của Vietinbank Sơn La.
  • Hoạt động cho vay DNVVN tại Vietinbank Sơn La giai đoạn 2017-2019 tăng trưởng ổn định về số lượng khách hàng, dư nợ và lợi nhuận, với chất lượng tín dụng được duy trì ở mức an toàn.
  • Hạn chế về năng lực cán bộ, quy trình cho vay, marketing và quản lý thông tin khách hàng ảnh hưởng đến hiệu quả mở rộng cho vay.
  • Luận văn đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng chăm sóc khách hàng, đẩy mạnh marketing, quản lý rủi ro, nâng cao năng lực cán bộ và mở rộng tư vấn hỗ trợ DNVVN.
  • Định hướng phát triển đến năm 2025 tập trung tăng trưởng bền vững, đa dạng sản phẩm, nâng cao chất lượng cho vay và mở rộng thị phần DNVVN.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất, xây dựng kế hoạch đào tạo cán bộ, hoàn thiện quy trình cho vay và tăng cường hoạt động marketing từ năm 2021 đến 2025.

Call to action: Các nhà quản lý ngân hàng và chính sách cần phối hợp thực hiện đồng bộ các giải pháp để phát huy tối đa tiềm năng của DNVVN, góp phần phát triển kinh tế địa phương và nâng cao hiệu quả hoạt động ngân hàng.