Pháp Luật Bảo Hiểm Y Tế: So Sánh Giữa Việt Nam và Nhật Bản

Bảo hiểm y tế (BHYT) là một hình thức bảo hiểm xã hội, đảm bảo cung cấp dịch vụ y tế cho người tham gia khi ốm đau, bệnh tật. BHYT hoạt động theo nguyên tắc chia sẻ rủi ro, tức là số đông đóng góp để hỗ trợ số ít gặp rủi ro về sức khỏe. Bảo hiểm y tế có hai bản chất chính: bản chất xã hội và bản chất kinh tế. Về mặt xã hội, BHYT thể hiện tính nhân văn, tương trợ cộng đồng. Về mặt kinh tế, BHYT là một kênh huy động vốn quan trọng cho ngành y tế.

Pháp luật BHYT đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh các quan hệ xã hội liên quan đến BHYT. Pháp luật quy định quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia, bao gồm người tham gia, cơ quan bảo hiểm, cơ sở y tế. Chính sách bảo hiểm y tế cần được thể chế hóa bằng pháp luật để đảm bảo tính minh bạch, công bằng và hiệu quả. Pháp luật BHYT còn góp phần định hướng phát triển của hệ thống bảo hiểm y tế, đảm bảo quyền lợi của người bệnh và sự bền vững của quỹ bảo hiểm.

Tại Việt Nam, đối tượng tham gia BHYT được quy định trong Luật bảo hiểm y tế Việt Nam, bao gồm các nhóm đối tượng bắt buộc và tự nguyện. Các đối tượng bắt buộc bao gồm người lao động, học sinh, sinh viên, cán bộ, công chức, viên chức. Các đối tượng tự nguyện bao gồm hộ gia đình, người thuộc hộ cận nghèo. Tuy nhiên, việc mở rộng đối tượng tham gia BHYT vẫn còn gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là đối với nhóm lao động tự do và người dân ở vùng sâu, vùng xa.

Nhật Bản áp dụng hệ thống BHYT toàn dân, với nhiều loại hình bảo hiểm khác nhau, bao gồm bảo hiểm cho người lao động, bảo hiểm cho người tự kinh doanh, bảo hiểm cho người cao tuổi. Hệ thống này đảm bảo mọi người dân đều được tiếp cận dịch vụ y tế. Theo tài liệu nghiên cứu, Nhật bản triển khai thành công BHYT toàn dân từ năm 1961, trước Việt Nam khá lâu.

Mức đóng BHYT tại Việt Nam được quy định theo tỷ lệ phần trăm của tiền lương hoặc mức lương cơ sở. Còn tại Nhật Bản, mức đóng BHYT thường cao hơn, nhưng đổi lại, người dân được hưởng các dịch vụ y tế chất lượng cao và phạm vi bảo hiểm rộng hơn. Việc so sánh chi phí bảo hiểm y tế giúp người dân và nhà hoạch định chính sách hiểu rõ hơn về gánh nặng tài chính và lợi ích mà BHYT mang lại.

Phạm vi dịch vụ y tế được BHYT chi trả ở Việt Nam được quy định trong danh mục thuốc, vật tư y tế và dịch vụ kỹ thuật y tế được quỹ BHYT thanh toán. Tuy nhiên, danh mục này còn hạn chế, chưa bao gồm nhiều loại thuốc và dịch vụ y tế tiên tiến. Do đó, người bệnh vẫn phải tự chi trả một phần lớn chi phí khám chữa bệnh.

Nhật Bản có nhiều gói BHYT khác nhau, phù hợp với từng nhóm đối tượng và nhu cầu khác nhau. Các gói BHYT này có phạm vi bảo hiểm rộng, bao gồm hầu hết các dịch vụ y tế, từ khám chữa bệnh thông thường đến các dịch vụ kỹ thuật cao. Người dân được hưởng mức chi trả cao, giúp giảm gánh nặng tài chính khi ốm đau, bệnh tật.

Mức hưởng BHYT cho các bệnh đặc biệt (ung thư, tim mạch,...) tại Việt Nam vẫn còn thấp, chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế của người bệnh. Trong khi đó, Nhật Bản có chính sách hỗ trợ đặc biệt cho người mắc các bệnh hiểm nghèo, đảm bảo họ được tiếp cận các dịch vụ y tế tốt nhất mà không phải lo lắng về vấn đề tài chính.

Quỹ BHYT ở Việt Nam được hình thành từ nguồn đóng góp của người tham gia, ngân sách nhà nước hỗ trợ và các nguồn thu hợp pháp khác. Quỹ BHYT được sử dụng để chi trả chi phí khám chữa bệnh cho người tham gia BHYT. Tuy nhiên, việc quản lý và sử dụng quỹ BHYT còn nhiều bất cập, dẫn đến tình trạng thâm hụt quỹ, ảnh hưởng đến quyền lợi của người tham gia.

Nhật Bản có mô hình quản lý quỹ BHYT phi tập trung, với nhiều quỹ BHYT khác nhau, do các tổ chức khác nhau quản lý. Các quỹ BHYT này hoạt động độc lập, cạnh tranh lẫn nhau, tạo động lực nâng cao hiệu quả hoạt động. Chính phủ có vai trò giám sát, điều tiết, đảm bảo sự công bằng và bền vững của hệ thống BHYT.

Để tăng tính bền vững của quỹ BHYT, Việt Nam cần thực hiện đồng bộ các giải pháp, bao gồm: tăng cường quản lý và sử dụng hiệu quả quỹ BHYT, kiểm soát chi phí khám chữa bệnh, mở rộng đối tượng tham gia BHYT, nâng cao ý thức của người dân về BHYT, đấu tranh chống lạm dụng, trục lợi BHYT. Học tập kinh nghiệm từ Nhật Bản để nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe.

Việc hoàn thiện pháp luật BHYT Việt Nam cần tập trung vào việc sửa đổi, bổ sung các quy định về đối tượng tham gia, quyền lợi và mức hưởng, cơ chế tài chính, quản lý quỹ BHYT. Pháp luật cần đảm bảo tính minh bạch, công bằng, hiệu quả và phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của Việt Nam.

Đổi mới phương thức thanh toán và quản lý chi phí y tế là một trong những giải pháp quan trọng để kiểm soát chi phí BHYT. Việt Nam cần chuyển từ phương thức thanh toán theo phí dịch vụ sang phương thức thanh toán theo định suất, theo trường hợp bệnh, theo nhóm bệnh. Đồng thời, cần tăng cường kiểm soát giá thuốc, vật tư y tế, dịch vụ kỹ thuật y tế.

Nâng cao năng lực quản lý và điều hành hệ thống BHYT là yếu tố then chốt để đảm bảo hiệu quả hoạt động của hệ thống. Việt Nam cần tăng cường đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản lý BHYT, ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý BHYT, tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động BHYT.

Y tế công cộng và phòng bệnh đóng vai trò quan trọng trong việc giảm gánh nặng bệnh tật và chi phí y tế. Việt Nam cần tăng cường đầu tư cho y tế dự phòng, nâng cao nhận thức của người dân về phòng bệnh, khuyến khích lối sống lành mạnh. Cần tăng cường đầu tư cho các dịch vụ y tế ban đầu.

Ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số là xu hướng tất yếu trong bối cảnh hiện nay. Việt Nam cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý BHYT, từ việc đăng ký tham gia, cấp thẻ BHYT, thanh toán chi phí khám chữa bệnh đến việc thống kê, báo cáo và phân tích dữ liệu. Cần xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về BHYT, kết nối các cơ sở y tế trên toàn quốc.

Thúc đẩy hợp tác công - tư trong lĩnh vực y tế là một giải pháp hiệu quả để huy động nguồn lực xã hội đầu tư cho y tế. Việt Nam cần tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp tư nhân tham gia cung cấp dịch vụ y tế, đồng thời tăng cường kiểm soát chất lượng dịch vụ, đảm bảo quyền lợi của người bệnh. Cần có chính sách rõ ràng về mô hình bảo hiểm y tế công-tư.