I. Khái quát về nghèo đa chiều
Nghèo đa chiều là một khái niệm mở rộng so với nghèo đơn chiều, không chỉ dựa trên thu nhập mà còn xem xét các khía cạnh như giáo dục, y tế, và điều kiện sống. Theo Amartya Sen, nghèo đói là hiện tượng đa chiều, liên quan đến sự thiếu hụt cơ hội và quyền cơ bản của con người. Việt Nam đã chuyển từ cách tiếp cận nghèo đơn chiều sang nghèo đa chiều để đánh giá toàn diện hơn tình trạng nghèo. Cách tiếp cận này giúp xác định chính xác hơn các đối tượng nghèo và thiết kế chính sách giảm nghèo hiệu quả hơn.
1.1 Khái niệm nghèo đơn chiều và nghèo đa chiều
Nghèo đơn chiều được đo lường dựa trên thu nhập hoặc chi tiêu, trong khi nghèo đa chiều xem xét nhiều khía cạnh như giáo dục, y tế, và điều kiện sống. Theo World Bank, nghèo đơn chiều chỉ quan tâm đến khía cạnh tiền tệ, bỏ qua các yếu tố phi tiền tệ. Nghèo đa chiều được đo lường thông qua các chỉ số như thiếu hụt giáo dục, y tế, và điều kiện sống, giúp đánh giá toàn diện hơn tình trạng nghèo.
1.2 Lý do cần đo lường nghèo đa chiều
Việc đo lường nghèo đa chiều giúp khắc phục những hạn chế của cách tiếp cận nghèo đơn chiều, đặc biệt là việc bỏ sót các đối tượng nghèo không phải do thu nhập thấp. Cách tiếp cận này cung cấp cái nhìn toàn diện hơn về tình trạng nghèo, từ đó giúp thiết kế các chính sách giảm nghèo phù hợp và hiệu quả hơn. Nghiên cứu của Đặng Nguyên Anh (2017) đã chỉ ra rằng việc đo lường nghèo đa chiều là cần thiết để xác định đúng đối tượng thụ hưởng chính sách.
II. Phương pháp nghiên cứu và dữ liệu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp Alkire-Foster để đo lường chỉ số nghèo đa chiều (MPI). Dữ liệu được thu thập từ cuộc điều tra mức sống dân cư Việt Nam năm 2020 (VHLSS). Phương pháp này bao gồm các bước: lựa chọn đơn vị phân tích, xác định ngưỡng nghèo, và tính toán tỷ lệ nghèo. Nghiên cứu cũng sử dụng phương pháp hồi quy logistic để phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến nghèo đa chiều.
2.1 Phương pháp đo lường nghèo đa chiều
Phương pháp Alkire-Foster được sử dụng để tính toán MPI, bao gồm các bước: lựa chọn đơn vị phân tích, xác định ngưỡng nghèo, và tính toán tỷ lệ nghèo. Phương pháp này giúp đánh giá toàn diện tình trạng nghèo thông qua các chiều như giáo dục, y tế, và điều kiện sống. MPI là chỉ số hiệu quả để đo lường sự thiếu hụt và mức độ nghèo đói phi tiền tệ.
2.2 Phương pháp phân tích nhân tố ảnh hưởng
Nghiên cứu sử dụng phương pháp hồi quy logistic để phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến nghèo đa chiều. Các biến được sử dụng bao gồm giới tính, dân tộc, trình độ học vấn, và điều kiện kinh tế - xã hội. Phương pháp này giúp xác định xác suất rơi vào tình trạng nghèo đa chiều của các hộ gia đình, từ đó đưa ra các giải pháp phù hợp.
III. Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Kết quả nghiên cứu cho thấy tình trạng nghèo đa chiều tại Việt Nam năm 2020 vẫn còn cao, đặc biệt ở các vùng nông thôn và miền núi. Các nhân tố như giới tính, dân tộc, và trình độ học vấn có tác động đáng kể đến nghèo đa chiều. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng các chính sách giảm nghèo cần tập trung vào việc cải thiện điều kiện sống và tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản.
3.1 Tình trạng nghèo đa chiều tại Việt Nam
Nghiên cứu chỉ ra rằng tình trạng nghèo đa chiều tại Việt Nam năm 2020 vẫn còn cao, đặc biệt ở các vùng nông thôn và miền núi. Các chiều nghèo như giáo dục, y tế, và điều kiện sống đều có mức độ thiếu hụt đáng kể. MPI cho thấy sự chênh lệch lớn giữa các vùng, với các vùng nghèo nhất có chỉ số nghèo cao hơn nhiều so với các vùng phát triển.
3.2 Tác động của các nhân tố đến nghèo đa chiều
Các nhân tố như giới tính, dân tộc, và trình độ học vấn có tác động đáng kể đến nghèo đa chiều. Nghiên cứu sử dụng phương pháp hồi quy logistic để xác định xác suất rơi vào tình trạng nghèo đa chiều của các hộ gia đình. Kết quả cho thấy các hộ gia đình có chủ hộ là nữ, dân tộc thiểu số, và trình độ học vấn thấp có nguy cơ nghèo đa chiều cao hơn.
