Những Nhân Tố Ảnh Hưởng Đến Rủi Ro Thanh Khoản Của Các Ngân Hàng Thương Mại Cổ Phần Việt Nam

• Tác giả: Đặng Quyết Thắng
• Người hướng dẫn: TS. Phạm Thị Anh Thư
• Trường học: Trường Đại Học Kinh Tế TP.Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng
• Đề tài: Những Nhân Tố Ảnh Hưởng Đến Rủi Ro Thanh Khoản Của Các Ngân Hàng Thương Mại Cổ Phần Việt Nam
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2018
• Địa điểm: TP. Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU
• 1.1. Lý do thực hiện đề tài
• 1.2. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.3. Câu hỏi nghiên cứu
• 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.4.1. Đối tượng nghiên cứu
• 1.4.2. Phạm vi nghiên cứu
• 1.5. Số liệu và phương pháp nghiên cứu
• 1.5.1. Số liệu mẫu
• 1.5.2. Phương pháp nghiên cứu
• 1.6. Ý nghĩa đề tài nghiên cứu
• 1.7. Kết cấu của luận văn
• 2. CHƯƠNG 2: TỔNG QUAN LÝ THUYẾT VÀ CÁC NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM
• 2.1. Các khái niệm liên quan đến rủi ro thanh khoản của ngân hàng
• 2.1.1. Khái niệm về thanh khoản của NHTM
• 2.1.2. Rủi ro thanh khoản
• 2.1.3. Nguyên nhân gây rủi ro thanh khoản
• 2.1.3.1. Nguyên nhân bên trong
• 2.1.3.2. Nguyên nhân bên ngoài
• 2.2. Tổng quan các công trình nghiên cứu thực nghiệm liên quan đến khả năng thanh khoản của ngân hàng
• 2.2.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài
• 2.2.2. Những nghiên cứu tại Việt Nam
• 3. CHƯƠNG 3: MÔ TẢ DỮ LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Nguồn dữ liệu
• 3.2. Mô tả dữ liệu nghiên cứu
• 3.2.1. Rủi ro thanh khoản của hệ thống NHTMCP Việt Nam
• 3.2.2. Tỷ lệ các khoản cho vay trên tổng tài sản
• 3.2.2.1. Tỷ lệ cho vay ngắn hạn trên tổng tài sản
• 3.2.2.2. Tỷ lệ cho vay trung và dài hạn trên tổng tài sản
• 3.2.3. Quy mô tổng tài sản của ngân hàng
• 3.2.4. Tỷ lệ vốn tự có trên tổng nguồn vốn
• 3.2.5. Tỷ lệ lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu
• 3.2.6. Tỷ lệ dự phòng rủi ro tín dụng trên tổng dư nợ
• 3.2.7. Tốc độ tăng trưởng kinh tế và lạm phát
• 3.3. Mô hình nghiên cứu và phương pháp nghiên cứu
• 3.3.1. Mô hình nghiên cứu
• 3.3.2. Các bước nghiên cứu
• 3.4. Giả thuyết nghiên cứu
• 3.4.1. Tỷ lệ cho vay ngắn hạn trên tổng tài sản (STL) và tỷ lệ cho vay trung và dài hạn trên tổng tài sản (MLTL)
• 3.4.2. Quy mô tổng tài sản (LSIZE)
• 3.4.3. Tỷ lệ vốn tự có trên tổng nguồn vốn (ETA)
• 3.4.4. Tỷ lệ lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE)
• 3.4.5. Tỷ lệ dự phòng rủi ro tín dụng trên tổng dư nợ (LLR)
• 3.4.6. Tăng trưởng kinh tế (GDP)
• 3.4.7. Tỷ lệ lạm phát (INF)
• 4. CHƯƠNG 4: PHÂN TÍCH KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 4.1. Thống kê mô tả các biến
• 4.2. Kiểm định nội sinh và tương quan giữa các biến độc lập
• 4.2.1. Kiểm định nội sinh
• 4.2.2. Kiểm định tương quan giữa các biến độc lập
• 4.3. Kết quả hồi quy các mô hình
• 4.3.1. Kết quả hồi quy Pooled OLS
• 4.3.2. Kết quả hồi quy Fixed Effects Model
• 4.3.3. Kết quả hồi quy Random Effects Model
• 4.4. Lựa chọn mô hình phù hợp
• 4.4.1. Lựa chọn giữa mô hình Pooled OLS và Fixed Effects Model
• 4.4.2. Lựa chọn giữa mô hình Fixed Effects Model và Random Effects Model
• 4.4.3. Lựa chọn giữa mô hình Pooled OLS và Random Effects Model
• 4.4.4. Kết quả lựa chọn mô hình phù hợp
• 4.5. Kiểm định khiếm khuyết của mô hình lựa chọn
• 4.5.1. Vấn đề tự tương quan
• 4.5.2. Vấn đề phương sai thay đổi
• 4.6. Khắc phục các khiếm khuyết của mô hình lựa chọn
• 4.7. Thảo luận và phân tích kết quả nghiên cứu
• 5. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN
• 5.1. Tóm tắt nghiên cứu
• 5.2. Các đề xuất phòng ngừa rủi ro thanh khoản
• 5.3. Hạn chế của nghiên cứu
• 5.4. Hướng nghiên cứu trong tương lai
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
• DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU

I. Tổng Quan Rủi Ro Thanh Khoản NHTMCP Việt Nam Nhận Diện Nguy Cơ

Rủi ro thanh khoản (RRTK) là vấn đề sống còn đối với mọi ngân hàng thương mại cổ phần (NHTMCP) tại Việt Nam. Đây là khả năng ngân hàng không thể đáp ứng các nghĩa vụ thanh toán khi đến hạn, ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín và hoạt động. Bài viết này đi sâu vào các nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro thanh khoản NHTM, cung cấp cái nhìn toàn diện về vấn đề này. Nhiều nghiên cứu đã chứng minh tầm quan trọng của việc quản trị rủi ro thanh khoản. Việc hiểu rõ các yếu tố tác động giúp các NHTMCP Việt Nam chủ động phòng ngừa và giảm thiểu rủi ro thanh khoản, đảm bảo hoạt động ổn định và bền vững. Theo Basel (2008), rủi ro thanh khoản là rủi ro mà một định chế tài chính không đủ khả năng tìm kiếm đầy đủ nguồn vốn để đáp ứng các nghĩa vụ đến hạn mà không làm ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh hàng ngày và cũng không gây tác động đến tình hình tài chính.

1.1. Khái niệm và bản chất của thanh khoản ngân hàng

Thanh khoản ngân hàng thể hiện khả năng đáp ứng các nghĩa vụ tài chính, bao gồm nhu cầu rút tiền, giải ngân tín dụng và thanh toán giao dịch. Khi khả năng thanh khoản bị đe dọa, ngân hàng buộc phải tìm kiếm nguồn vốn bổ sung với chi phí cao. Thanh khoản ròng (NLP) được xác định bằng hiệu số giữa tổng cung thanh khoản và tổng cầu thanh khoản. Khi NLP < 0: ngân hàng đang thâm hụt thanh khoản. Khi NLP > 0: ngân hàng đang thặng dư thanh khoản. Khi NLP = 0: ngân hàng ở trạng thái thanh khoản cân bằng.

1.2. Tại sao rủi ro thanh khoản lại quan trọng với NHTMCP

Rủi ro thanh khoản (rủi ro thanh khoản NHTM) ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng hoạt động liên tục của NHTMCP. Khi ngân hàng không thể đáp ứng nhu cầu rút tiền của khách hàng, uy tín sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Điều này dẫn đến mất niềm tin, rút tiền hàng loạt và có thể gây ra khủng hoảng tài chính. Vì thế, quản trị rủi ro thanh khoản là nhiệm vụ hàng đầu của ban điều hành ngân hàng.

II. Thách Thức Quản Trị Rủi Ro Thanh Khoản NHTMCP Hiện Nay

Các NHTMCP Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức trong quản trị rủi ro thanh khoản. Sự cạnh tranh gay gắt, biến động kinh tế vĩ mô và yêu cầu tuân thủ các chuẩn mực quốc tế như Basel III tạo thêm áp lực lên khả năng thanh khoản của ngân hàng. Bên cạnh đó, phần lớn khoản huy động của ngân hàng là các khoản tiền gửi ngắn hạn và tiền gửi thanh toán. Trong khi đó, các ngân hàng có xu hướng đáp ứng nhu cầu vay trung hạn và dài hạn của thị trường ngày càng tăng cao, dẫn tới mất cân đối kỳ hạn, từ đó ảnh hưởng tới khả năng quản lý rủi ro thanh khoản của các ngân hàng (Nguyễn Hồng Sơn và cộng sự, 2015).

2.1. Mất cân đối kỳ hạn và tăng trưởng tín dụng nóng

Việc huy động vốn ngắn hạn để cho vay trung và dài hạn tạo ra sự mất cân đối kỳ hạn nghiêm trọng. Tăng trưởng tín dụng quá nhanh, đặc biệt trong các lĩnh vực rủi ro, làm tăng áp lực lên tỷ lệ thanh khoản. Theo báo cáo của Đặng Quyết Thắng (2018), các NHTMCP có xu hướng tăng tỷ trọng cho vay trung và dài hạn cao hơn so với cho vay ngắn hạn.

2.2. Tác động của nợ xấu và suy giảm kinh tế vĩ mô

Nợ xấu gia tăng làm giảm khả năng thanh khoản của ngân hàng do làm giảm dòng tiền thu hồi. Suy giảm kinh tế vĩ mô, lạm phát và tỷ giá hối đoái biến động cũng ảnh hưởng đến rủi ro thanh khoản của NHTMCP. Theo Friedmand (1963), việc thay đổi cung tiền quá mức so với tốc độ phát triển kinh tế là nguồn gốc của lạm phát.

III. Cách Xác Định Yếu Tố Nội Sinh Tác Động Rủi Ro Thanh Khoản

Các yếu tố nội sinh, xuất phát từ bên trong ngân hàng, có ảnh hưởng lớn đến rủi ro thanh khoản. Quản trị hiệu quả các yếu tố này giúp ngân hàng chủ động kiểm soát rủi ro. Những yếu tố đó bao gồm: Hoạt động tín dụng (tăng trưởng tín dụng và nợ quá hạn), Quản lý tài sản nợ và tài sản có (huy động vốn, cho vay, đầu tư), Chất lượng quản trị (hiệu quả hoạt động ngân hàng) và mức độ tuân thủ quy định. Theo Nguyễn Văn Tiến (2010), ngân hàng cần đáp ứng nhu cầu thanh khoản kịp thời và đầy đủ cho khách hàng, khi trục trặc thanh khoản xảy ra sẽ gây mất niềm tin của người dân vào ngân hàng.

3.1. Tỷ lệ cho vay và cơ cấu tín dụng ảnh hưởng thế nào

Cơ cấu tín dụng, đặc biệt là tỷ lệ giữa cho vay ngắn hạn và cho vay trung dài hạn, có tác động đáng kể. Tỷ lệ cho vay trung dài hạn cao làm tăng rủi ro thanh khoản. Tác động của khoản cho vay trung và dài hạn lên rủi ro thanh khoản là thấp hơn so với khoản cho vay ngắn hạn, như vậy việc thay đổi tỷ trọng các khoản cho vay trong các năm gần đây không làm tăng rủi ro thanh khoản của hệ thống ngân hàng. (Đặng Quyết Thắng, 2018)

3.2. Quy mô ngân hàng và vốn điều lệ có liên quan không

Quy mô tổng tài sản và vốn điều lệ ngân hàng ảnh hưởng đến khả năng chống chịu rủi ro thanh khoản. Ngân hàng có vốn điều lệ lớn thường có khả năng thanh khoản tốt hơn. Tuy nhiên, quy mô lớn cũng có thể đi kèm với rủi ro hệ thống cao hơn.

3.3. ROE và dự phòng rủi ro tín dụng tác động ra sao

ROE (tỷ lệ lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu) và dự phòng rủi ro tín dụng là những chỉ số quan trọng. ROE cao cho thấy ngân hàng hoạt động hiệu quả, có khả năng tạo ra lợi nhuận để đáp ứng nhu cầu thanh khoản. Dự phòng rủi ro tín dụng giúp giảm thiểu tác động của nợ xấu lên khả năng thanh khoản.

IV. Các Yếu Tố Kinh Tế Vĩ Mô Ảnh Hưởng Rủi Ro Thanh Khoản NHTM

Các yếu tố kinh tế vĩ mô đóng vai trò quan trọng trong việc xác định rủi ro thanh khoản của NHTMCP. Tăng trưởng kinh tế, lạm phát, tỷ giá hối đoái và chính sách tiền tệ đều có tác động trực tiếp hoặc gián tiếp. Việc theo dõi và dự báo chính xác các yếu tố này giúp ngân hàng điều chỉnh chiến lược quản trị rủi ro phù hợp. Ví dụ điển hình vào giai đoạn năm 2008, chính phủ đã thực thi chính sách tiền tệ thắt chặt nhằm điều tiết, khôi phục lại nền kinh tế sau khủng hoảng tại Việt Nam nhưng đồng thời đã tác động đến khả năng huy động vốn của ngân hàng thương mại

4.1. Tăng trưởng kinh tế và chính sách tiền tệ tác động thế nào

Tăng trưởng kinh tế thúc đẩy nhu cầu tín dụng, có thể tạo áp lực lên khả năng thanh khoản nếu ngân hàng không quản lý tốt. Chính sách tiền tệ của Ngân hàng Nhà nước (NHNN), đặc biệt là các quy định về dự trữ bắt buộc và lãi suất, ảnh hưởng trực tiếp đến thanh khoản của hệ thống ngân hàng.

4.2. Lạm phát và tỷ giá hối đoái ảnh hưởng ra sao đến NHTM

Lạm phát làm giảm giá trị thực của tiền gửi, có thể khiến người dân rút tiền khỏi ngân hàng. Tỷ giá hối đoái biến động mạnh ảnh hưởng đến các khoản vay bằng ngoại tệ và khả năng thanh toán của doanh nghiệp, từ đó tác động đến rủi ro thanh khoản của ngân hàng.

V. Giải Pháp Quản Trị Rủi Ro Thanh Khoản NHTMCP Hiệu Quả

Để quản trị rủi ro thanh khoản hiệu quả, các NHTMCP cần áp dụng các giải pháp toàn diện. Xây dựng hệ thống đánh giá rủi ro thanh khoản chặt chẽ, đa dạng hóa nguồn vốn, quản lý tài sản có và tài sản nợ hiệu quả, và tuân thủ các quy định của NHNN là những yếu tố then chốt. Các NHTMCP Việt Nam có xu hướng tăng tỷ trọng cho vay trung và dài hạn cao hơn so với cho vay ngắn hạn. Kết quả cho thấy rủi ro thanh khoản của ngân hàng (2007-2017) bị tác động bởi các yếu tố bên trong ngân hàng như các khoản cho vay, quy mô tài sản, vốn tự có và yếu tố kinh tế vĩ mô khác (Đặng Quyết Thắng, 2018).

5.1. Xây dựng hệ thống đo lường và giám sát rủi ro thanh khoản

Ngân hàng cần xây dựng hệ thống đo lường và giám sát rủi ro thanh khoản toàn diện, sử dụng các chỉ số như tỷ lệ thanh khoản, khe hở thanh khoản và phân tích kịch bản (stress test). Hệ thống này cần được cập nhật thường xuyên và có khả năng cảnh báo sớm các dấu hiệu bất thường.

5.2. Đa dạng hóa nguồn vốn và quản lý dòng tiền hiệu quả

Đa dạng hóa nguồn vốn huy động, bao gồm tiền gửi, vay trên thị trường liên ngân hàng và phát hành giấy tờ có giá. Quản lý dòng tiền chặt chẽ, đảm bảo cân đối giữa nguồn vào và nguồn ra, tránh tình trạng thiếu hụt thanh khoản đột ngột.

5.3. Ứng dụng Basel III và các chuẩn mực quản trị quốc tế

Tuân thủ các quy định của Basel III về quản trị rủi ro thanh khoản, bao gồm các yêu cầu về tỷ lệ thanh khoản (LCR, NSFR) và ICAAP. Áp dụng các chuẩn mực quản trị quốc tế giúp nâng cao hiệu quả hoạt động ngân hàng và khả năng chống chịu trước các cú sốc.

VI. Nghiên Cứu Rủi Ro Thanh Khoản NHTMCP Hướng Đi Tương Lai

Nghiên cứu về rủi ro thanh khoản NHTMCP tại Việt Nam vẫn còn nhiều dư địa phát triển. Các nghiên cứu trong tương lai cần tập trung vào tác động của các yếu tố mới như Fintech, tiền điện tử và các thay đổi trong quy định pháp luật. Ngoài ra, cần có các nghiên cứu chuyên sâu về quản trị rủi ro thanh khoản trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. Luận văn có đóng góp cả về mặt lý luận và thực tiễn (Đặng Quyết Thắng, 2018).

6.1. Tác động của Fintech và tiền điện tử đến thanh khoản ngân hàng

Fintech và tiền điện tử đang thay đổi cách thức hoạt động của ngành ngân hàng. Các nghiên cứu cần đánh giá tác động của các yếu tố này đến thanh khoản và rủi ro thanh khoản của NHTMCP.

6.2. Quản trị rủi ro thanh khoản trong bối cảnh hội nhập quốc tế

Hội nhập kinh tế quốc tế tạo ra nhiều cơ hội nhưng cũng đi kèm với rủi ro. Nghiên cứu cần tập trung vào các biện pháp quản trị rủi ro thanh khoản hiệu quả trong bối cảnh thị trường tài chính toàn cầu biến động.

Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2007-2017, hệ thống các ngân hàng thương mại cổ phần (NHTMCP) Việt Nam đã trải qua nhiều biến động kinh tế và sự cạnh tranh ngày càng gay gắt trong huy động vốn. Theo số liệu thu thập từ 17 NHTMCP, tỷ lệ khe hở tài trợ (FGAP) – chỉ số đo lường rủi ro thanh khoản – có xu hướng tăng dần, từ mức thấp nhất -38,05% năm 2011 lên -28,12% năm 2017. Điều này phản ánh rủi ro thanh khoản của các ngân hàng có chiều hướng gia tăng dù quy mô tài sản và vốn tự có cũng tăng mạnh. Đặc biệt, trong giai đoạn 2015-2017, các ngân hàng có xu hướng tăng tỷ trọng cho vay trung và dài hạn so với cho vay ngắn hạn, làm dấy lên câu hỏi về tác động của sự thay đổi này đến rủi ro thanh khoản.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm xác định các nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro thanh khoản của các NHTMCP Việt Nam, đặc biệt phân tích tác động riêng biệt của các khoản cho vay ngắn hạn và trung dài hạn. Nghiên cứu sử dụng dữ liệu bảng không cân xứng với 170 quan sát từ 17 ngân hàng trong giai đoạn 2007-2017, kết hợp các chỉ số tài chính và kinh tế vĩ mô như tỷ lệ lạm phát và tốc độ tăng trưởng kinh tế. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp bằng chứng thực nghiệm giúp nhà quản trị ngân hàng và cơ quan quản lý chính sách tiền tệ có cơ sở để điều chỉnh chính sách quản trị rủi ro thanh khoản phù hợp, góp phần nâng cao sự ổn định của hệ thống ngân hàng Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên lý thuyết về rủi ro thanh khoản ngân hàng, trong đó thanh khoản được định nghĩa là khả năng ngân hàng đáp ứng nghĩa vụ tài chính kịp thời với chi phí hợp lý thông qua chuyển đổi tài sản thành tiền hoặc huy động vốn. Rủi ro thanh khoản phát sinh khi ngân hàng không đủ nguồn vốn để đáp ứng các nghĩa vụ đến hạn mà không ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh.

Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

• Lý thuyết khe hở tài trợ (Financing Gap - FGAP): Đo lường rủi ro thanh khoản bằng hiệu số giữa dư nợ cho vay bình quân và số dư tiền gửi bình quân trên tổng tài sản. FGAP > 0 cho thấy ngân hàng có nguy cơ rủi ro thanh khoản do nguồn vốn huy động không đủ tài trợ cho các khoản cho vay.
• Lý thuyết về tác động của các yếu tố vi mô và vĩ mô: Bao gồm các yếu tố nội bộ như tỷ lệ cho vay ngắn hạn, cho vay trung và dài hạn, quy mô tài sản, vốn tự có, lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu, dự phòng rủi ro tín dụng; và các yếu tố kinh tế vĩ mô như tăng trưởng GDP và lạm phát.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu gồm: rủi ro thanh khoản, khe hở tài trợ, cho vay ngắn hạn, cho vay trung và dài hạn, vốn tự có, lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu, dự phòng rủi ro tín dụng, tăng trưởng kinh tế, lạm phát.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với dữ liệu bảng không cân xứng thu thập từ 17 NHTMCP Việt Nam trong giai đoạn 2007-2017, tổng cộng 170 quan sát. Dữ liệu tài chính được lấy từ báo cáo tài chính hợp nhất và các báo cáo thường niên, trong khi các chỉ số kinh tế vĩ mô được lấy từ Tổng cục Thống kê Việt Nam.

Phân tích dữ liệu sử dụng các mô hình hồi quy: Pooled OLS, Fixed Effects Model (FEM), Random Effects Model (REM) và phương pháp Generalized Least Squares (GLS) để khắc phục các khiếm khuyết như tự tương quan và phương sai thay đổi. Các kiểm định nội sinh, đa cộng tuyến và bỏ sót biến được thực hiện nhằm đảm bảo tính phù hợp và độ tin cậy của mô hình. Timeline nghiên cứu bao gồm thu thập dữ liệu, kiểm định mô hình, chạy hồi quy và phân tích kết quả trong suốt quá trình nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tác động của các khoản cho vay đến rủi ro thanh khoản: Tỷ lệ cho vay ngắn hạn (STL) và cho vay trung và dài hạn (MLTL) trên tổng tài sản đều có tác động cùng chiều và có ý nghĩa thống kê cao đến rủi ro thanh khoản (FGAP). Hệ số hồi quy lần lượt khoảng 0,655 và 0,662 trong mô hình FEM, cho thấy tăng tỷ trọng các khoản cho vay này làm tăng rủi ro thanh khoản. Tuy nhiên, tác động của khoản cho vay trung và dài hạn thấp hơn so với khoản cho vay ngắn hạn.

2. Quy mô tài sản (LSIZE): Quy mô tài sản có tương quan dương với rủi ro thanh khoản, tuy nhiên trong mô hình FEM không có ý nghĩa thống kê, trong khi Pooled OLS cho thấy tác động có ý nghĩa. Điều này phản ánh rằng các ngân hàng lớn có thể gặp rủi ro thanh khoản cao hơn do tâm lý dựa vào sự hỗ trợ của chính phủ.

3. Tỷ lệ vốn tự có trên tổng nguồn vốn (ETA): Có tác động cùng chiều và có ý nghĩa thống kê cao đến rủi ro thanh khoản, với hệ số khoảng 1,029 trong mô hình FEM. Điều này cho thấy vốn tự có tăng không nhất thiết làm giảm rủi ro thanh khoản trong bối cảnh nghiên cứu.

4. Tăng trưởng kinh tế (GDP): Tăng trưởng kinh tế có tác động ngược chiều với rủi ro thanh khoản, với hệ số âm và có ý nghĩa thống kê ở mức 5%. Khi nền kinh tế tăng trưởng, rủi ro thanh khoản giảm do nhu cầu vay vốn tăng và khả năng huy động vốn tốt hơn.

5. Các biến khác như tỷ lệ lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE), tỷ lệ dự phòng rủi ro tín dụng (LLR), tỷ lệ lạm phát (INF) không có ý nghĩa thống kê rõ ràng trong mô hình FEM, cho thấy tác động của các yếu tố này đến rủi ro thanh khoản không đồng nhất hoặc không mạnh trong giai đoạn nghiên cứu.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy rủi ro thanh khoản của các NHTMCP Việt Nam chịu ảnh hưởng chủ yếu từ các yếu tố nội bộ như cấu trúc khoản cho vay và vốn tự có, cũng như yếu tố kinh tế vĩ mô là tăng trưởng kinh tế. Việc tăng tỷ trọng cho vay trung và dài hạn không làm tăng rủi ro thanh khoản quá mức so với cho vay ngắn hạn, phù hợp với xu hướng thực tế các ngân hàng Việt Nam trong giai đoạn nghiên cứu.

So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả tương đồng với nghiên cứu của Trương Quang Thông (2013) và Đặng Văn Dân (2015) khi chỉ ra tác động cùng chiều của khoản cho vay lên rủi ro thanh khoản. Tuy nhiên, sự khác biệt về tác động của vốn tự có và lợi nhuận cho thấy đặc thù riêng của hệ thống ngân hàng Việt Nam trong giai đoạn biến động kinh tế. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ xu hướng khe hở tài trợ, tỷ lệ cho vay theo kỳ hạn và biểu đồ phân bố vốn tự có để minh họa rõ nét hơn các biến động và mối quan hệ.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tối ưu hóa cơ cấu khoản cho vay: Các ngân hàng cần cân đối tỷ trọng cho vay ngắn hạn và trung dài hạn phù hợp với khả năng huy động vốn và điều kiện thị trường nhằm giảm thiểu rủi ro thanh khoản. Mục tiêu giảm tỷ lệ cho vay ngắn hạn dưới 25% tổng tài sản trong vòng 2 năm tới, do bộ phận quản trị rủi ro ngân hàng thực hiện.

2. Tăng cường quản lý vốn tự có: Mặc dù vốn tự có có tác động cùng chiều với rủi ro thanh khoản, ngân hàng cần nâng cao chất lượng vốn và sử dụng vốn hiệu quả hơn để làm đệm chống rủi ro. Đề xuất tăng tỷ lệ vốn tự có tối thiểu lên 12% trong 3 năm tới, phối hợp với cơ quan quản lý nhà nước.

3. Phát triển nguồn vốn huy động dài hạn: Khuyến khích các ngân hàng đa dạng hóa nguồn vốn huy động, đặc biệt là vốn dài hạn ổn định để tài trợ cho các khoản cho vay trung và dài hạn, giảm áp lực thanh khoản. Mục tiêu tăng tỷ trọng vốn huy động dài hạn lên 40% tổng nguồn vốn trong 5 năm, do phòng kinh doanh và huy động vốn thực hiện.

4. Theo dõi sát sao biến động kinh tế vĩ mô: Ngân hàng và cơ quan quản lý cần thường xuyên cập nhật và phân tích các chỉ số kinh tế như tăng trưởng GDP, lạm phát để điều chỉnh chính sách tín dụng và quản trị rủi ro thanh khoản kịp thời. Thiết lập hệ thống cảnh báo sớm trong vòng 1 năm, do ban quản lý rủi ro và NHNN phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà quản trị ngân hàng thương mại cổ phần: Giúp hiểu rõ các nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro thanh khoản, từ đó xây dựng chiến lược quản trị rủi ro hiệu quả, tối ưu hóa cơ cấu tài sản và nguồn vốn.

2. Cơ quan quản lý nhà nước (Ngân hàng Nhà nước Việt Nam): Cung cấp cơ sở khoa học để điều chỉnh chính sách tiền tệ, chính sách tín dụng nhằm ổn định thanh khoản hệ thống ngân hàng.

3. Các nhà nghiên cứu và học viên ngành Tài chính - Ngân hàng: Là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu định lượng, mô hình phân tích rủi ro thanh khoản và các yếu tố tác động trong bối cảnh Việt Nam.

4. Nhà đầu tư và chuyên gia phân tích tài chính: Hỗ trợ đánh giá rủi ro thanh khoản của các ngân hàng thương mại cổ phần, từ đó đưa ra quyết định đầu tư và tư vấn tài chính chính xác hơn.

Câu hỏi thường gặp

1. Rủi ro thanh khoản là gì và tại sao nó quan trọng với ngân hàng?
   Rủi ro thanh khoản là khả năng ngân hàng không đủ tiền mặt hoặc nguồn vốn để đáp ứng các nghĩa vụ tài chính đến hạn. Đây là yếu tố quan trọng vì ảnh hưởng trực tiếp đến uy tín, hoạt động và sự ổn định của ngân hàng.

2. Tại sao cần phân biệt cho vay ngắn hạn và trung dài hạn khi đánh giá rủi ro thanh khoản?
   Hai loại cho vay này có kỳ hạn và tính chất rủi ro khác nhau. Cho vay ngắn hạn thường dễ dàng thu hồi vốn hơn, trong khi cho vay trung dài hạn có rủi ro biến động kinh tế cao hơn, ảnh hưởng khác nhau đến thanh khoản.

3. Tăng trưởng kinh tế ảnh hưởng thế nào đến rủi ro thanh khoản của ngân hàng?
   Tăng trưởng kinh tế cao thường làm tăng nhu cầu vay vốn và khả năng huy động vốn, giúp giảm rủi ro thanh khoản. Ngược lại, suy thoái kinh tế làm giảm khả năng thanh khoản do nhu cầu vay giảm và rủi ro tín dụng tăng.

4. Vốn tự có có phải lúc nào cũng giúp giảm rủi ro thanh khoản?
   Không nhất thiết. Mặc dù vốn tự có là tấm đệm chống rủi ro, nghiên cứu cho thấy trong một số trường hợp vốn tự có tăng có thể đi kèm với rủi ro thanh khoản cao hơn do cách sử dụng vốn hoặc đặc thù hoạt động ngân hàng.

5. Làm thế nào để ngân hàng giảm thiểu rủi ro thanh khoản trong thực tế?
   Ngân hàng cần cân đối cơ cấu khoản cho vay và nguồn vốn huy động, tăng cường quản lý vốn tự có, đa dạng hóa nguồn vốn dài hạn, đồng thời theo dõi sát sao các biến động kinh tế vĩ mô để điều chỉnh chính sách kịp thời.

Kết luận

• Rủi ro thanh khoản của các NHTMCP Việt Nam trong giai đoạn 2007-2017 có xu hướng gia tăng, chịu ảnh hưởng bởi các khoản cho vay, quy mô tài sản, vốn tự có và yếu tố kinh tế vĩ mô.
• Tác động của khoản cho vay trung và dài hạn lên rủi ro thanh khoản thấp hơn so với khoản cho vay ngắn hạn, phản ánh sự thay đổi cơ cấu cho vay không làm tăng rủi ro quá mức.
• Tăng trưởng kinh tế có tác động giảm rủi ro thanh khoản, trong khi vốn tự có và quy mô tài sản có tác động cùng chiều với rủi ro.
• Nghiên cứu cung cấp bằng chứng thực nghiệm quan trọng giúp nhà quản trị và cơ quan quản lý xây dựng chính sách quản trị rủi ro thanh khoản hiệu quả.
• Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp tối ưu hóa cơ cấu cho vay, tăng cường quản lý vốn và theo dõi biến động kinh tế để nâng cao sự ổn định của hệ thống ngân hàng.

Hành động ngay hôm nay: Các nhà quản trị ngân hàng và cơ quan quản lý nên áp dụng kết quả nghiên cứu để rà soát và điều chỉnh chính sách quản trị rủi ro thanh khoản, đảm bảo sự phát triển bền vững của hệ thống ngân hàng Việt Nam.