Ngữ Nghĩa Của Kết Cấu Teiru (ている) Trong Tiếng Nhật: Đối Chiếu Với Ý Nghĩa Tương Đương Trong Tiếng Việt

• Tác giả: Đoàn Thị Minh Nguyện
• Người hướng dẫn: PGS. Dư Ngọc Ngân
• Trường học: Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Ngôn ngữ học
• Đề tài: Ngữ Nghĩa Kết Cấu Teiru (ている) Trong Tiếng Nhật: So Sánh Với Tiếng Việt
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Thành phố Hồ Chí Minh

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• DANH MỤC VIẾT TẮT
• DANH MỤC SƠ ĐỒ VÀ BẢNG BIỂU
• MỤC LỤC
• 0.1. Lý do chọn đề tài
• 0.2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
• 0.3. Mục đích nghiên cứu và nhiệm vụ nghiên cứu
• 0.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 0.5. Phương pháp nghiên cứu và nguồn ngữ liệu
• 0.6. Cấu trúc luận văn
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN
• 1.1. Khái quát về đặc điểm loại hình ngôn ngữ của tiếng Nhật
• 1.2. Khái niệm động từ tiếng Nhật
• 1.3. Phân loại động từ trong tiếng Nhật
• 1.4. Phân loại động từ theo nghĩa
• 1.5. Phân loại động từ theo đặc điểm biến đổi
• 1.6. Phân loại động từ theo chức năng
• 1.7. Phân loại động từ theo sự tình (nhìn từ phương diện phạm trù thể của động từ)
• 1.8. Dạng Te (て-form) của động từ tiếng Nhật
• 1.9. Phương thức biến đổi sang dạng Te (て-form) của động từ tiếng Nhật
• 1.10. Chức năng dạng Te (て) của động từ tiếng Nhật
• 1.11. Động từ biểu thị ý nghĩa tồn tại Iru (いる) trong mối liên hệ với các từ khác
• 1.12. Phạm trù ngữ pháp của động từ tiếng Nhật
• 1.12.1. Phạm trù Thì (Tense)
• 1.12.2. Phạm trù Thể (Aspect)
• 1.12.3. Phạm trù Dạng (Voice)
• 1.12.4. Phạm trù Tình thái (Modality)
• 1.13. Mối quan hệ với ý nghĩa thể của kết cấu Teiru (ている)
• 1.14. Một vài vấn đề về ý nghĩa thể trong tiếng Việt
• 2. CHƯƠNG 2: ĐẶC ĐIỂM NGỮ NGHĨA CỦA KẾT CẤU TEIRU (ている) TRONG TIẾNG NHẬT
• 2.1. Phân biệt ý nghĩa động thái (動態動詞 – Dootaidooshi) và ý nghĩa trạng thái (状態動詞 - Jootaidooshi) trong tiếng Nhật
• 2.2. Ý nghĩa Động thái (動態 – Dootai) và Trạng thái (状態- Jootai)
• 2.3. Động từ Động thái (動態動詞 – Dootaidooshi) trong tiếng Nhật
• 2.4. Động từ Trạng thái (状態動詞 - Jootaidooshi) trong tiếng Nhật
• 2.5. Ý nghĩa của kết cấu Teiru (ている) trong câu tiếng Nhật
• 2.6. Sự tình biểu thị “Hoạt động đang diễn ra” (進行中 – Shinkoochuu)
• 2.7. Sự tình biểu thị “Sự lặp đi lặp lại” (繰り返し – kurikaeshi)
• 2.8. Sự tình biểu thị “Trạng thái kết quả của hoạt động” (結果の状態 – Kekka no jootai)
• 2.9. Sự tình biểu thị “Kinh nghiệm” (経験 – Keeken)
• 2.10. Sự tình biểu thị “Tình trạng vốn có, thuộc tính” (元からの状態 – Motokara no jootai)
• 2.11. Các thành tố bổ sung nghĩa cho sự tình chứa kết cấu Teiru (ている) trong tiếng Nhật
• 2.12. Yếu tố thời gian và góc nhìn của người phát ngôn trong sự tình chứa kết cấu Teiru (ている)
• 2.13. Các thành tố tham gia vào sự tình chứa kết cấu Teiru (ている)
• 2.14. Nhóm phó từ bổ sung ý nghĩa cho quá trình diễn ra hoạt động
• 2.15. Nhóm phó từ bổ sung ý nghĩa cho trạng thái kết quả và kinh nghiệm
• 3. CHƯƠNG 3: ĐỐI CHIẾU NGỮ NGHĨA CỦA KẾT CẤU TEIRU (ている) VỚI Ý NGHĨA TƯƠNG ĐƯƠNG TRONG TIẾNG VIỆT
• 3.1. Đối chiếu ý nghĩa tương đương trong tiếng Việt qua cách dịch ngữ liệu chứa sự tình biểu thị “Hoạt động đang diễn ra”
• 3.2. Đối chiếu ý nghĩa tương đương trong tiếng Việt qua cách dịch ngữ liệu chứa sự tình biểu thị “Sự lặp đi lặp lại”
• 3.3. Đối chiếu ý nghĩa tương đương trong tiếng Việt qua cách dịch ngữ liệu chứa sự tình biểu thị “Trạng thái kết quả của hoạt động”
• 3.4. Đối chiếu ý nghĩa tương đương trong tiếng Việt qua cách dịch ngữ liệu chứa sự tình biểu thị “Kinh nghiệm”
• 3.5. Đối chiếu ý nghĩa tương đương trong tiếng Việt qua cách dịch ngữ liệu chứa sự tình biểu thị “Thuộc tính, tính chất vốn có”
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Ngữ Nghĩa Cấu Trúc Teiru ている Dành Cho Người Mới

Kết cấu teiru (ている) là một điểm ngữ pháp quan trọng trong tiếng Nhật, đặc biệt đối với người mới bắt đầu. Nó xuất hiện thường xuyên và mang nhiều sắc thái nghĩa khác nhau, gây không ít khó khăn cho người học. Bài viết này sẽ cung cấp cái nhìn tổng quan về teiru tiếng Nhật, giúp bạn nắm bắt những khái niệm cơ bản và cách sử dụng phổ biến nhất. Teiru (ている) là gì? Về cơ bản, nó là sự kết hợp giữa động từ ở thể te (て) và động từ iru (いる). Tuy nhiên, ý nghĩa của nó không đơn giản chỉ là sự kết hợp của hai thành phần này. Nó biểu thị nhiều ý nghĩa khác nhau, từ hành động đang diễn ra đến trạng thái kéo dài, thói quen và cả kinh nghiệm. Việc hiểu rõ từng sắc thái nghĩa của cấu trúc teiru là chìa khóa để sử dụng chính xác và hiệu quả trong giao tiếp.

1.1. Teiru ている là gì và vai trò trong ngữ pháp tiếng Nhật

Teiru (ている) là gì? Nó là một dạng ngữ pháp quan trọng, được hình thành từ động từ ở thể te (て) kết hợp với động từ iru (いる). Cấu trúc này có vai trò quan trọng trong việc diễn tả nhiều sắc thái ý nghĩa khác nhau liên quan đến thời gian và trạng thái của hành động hoặc sự việc. Theo nghiên cứu của Kobayashi (2013), ý nghĩa của teiru phụ thuộc vào động từ đi kèm. Hiểu được vai trò của teiru là bước đầu tiên để làm chủ ngữ pháp tiếng Nhật. Nó giúp người học diễn đạt chính xác hơn về thời điểm và tính chất của hành động.

1.2. Các hình thái và cách dùng Teiru cơ bản cần nắm vững

Có nhiều cách dùng teiru khác nhau, tùy thuộc vào ngữ cảnh và loại động từ được sử dụng. Một số hình thái cơ bản bao gồm: diễn tả hành động đang diễn ra, diễn tả thói quen, diễn tả trạng thái kéo dài và diễn tả kinh nghiệm. Ví dụ, "tabete iru" (食べている) có thể có nghĩa là "đang ăn" hoặc "thường ăn". Giáo trình Mina no Nihongo đề cập đến một số trường hợp cơ bản này, nhưng chưa đi sâu vào lý thuyết nền tảng. Nắm vững các hình thái cơ bản này là nền tảng để hiểu sâu hơn về ngữ pháp teiru.

II. Phân Tích Chuyên Sâu Ý Nghĩa và Cách Dùng Teiru Tiếng Nhật

Sau khi nắm được khái niệm cơ bản, việc đi sâu vào phân tích ý nghĩa và cách dùng teiru tiếng Nhật là vô cùng quan trọng. Cấu trúc teiru không chỉ đơn thuần là “đang làm gì đó” mà còn mang nhiều sắc thái biểu cảm tinh tế khác. Cần phân biệt rõ các trường hợp sử dụng để tránh nhầm lẫn và sử dụng sai. Bài viết này sẽ đi sâu vào phân tích từng ý nghĩa, kèm theo ví dụ minh họa cụ thể để người học có thể dễ dàng nắm bắt và vận dụng. Việc nắm vững lý thuyết và thực hành thường xuyên là chìa khóa để sử dụng teiru một cách tự tin và chính xác.

2.1. Diễn tả hành động đang diễn ra Thì hiện tại tiếp diễn Khi nào dùng Teiru

Một trong những cách dùng teiru phổ biến nhất là diễn tả hành động đang diễn ra tại thời điểm nói. Tuy nhiên, không phải lúc nào cũng có thể sử dụng teiru để diễn tả hành động đang diễn ra. Điều quan trọng là phải xác định xem động từ đó có phải là động từ chỉ trạng thái hay không. Theo Kindaichi Haruhiko, động từ chỉ trạng thái không thể kết hợp với teiru để diễn tả hành động đang diễn ra. Ví dụ, không thể nói "shitte iru" (知っている) có nghĩa là "đang biết", vì "shiru" (知る) là động từ chỉ trạng thái. Thay vào đó, nó có nghĩa là "biết". Xác định đúng loại động từ là yếu tố quan trọng khi sử dụng teiru để diễn tả hành động đang diễn ra.

2.2. Diễn tả thói quen hành động lặp đi lặp lại Ngữ pháp Teiru nâng cao

Ngoài việc diễn tả hành động đang diễn ra, cấu trúc teiru còn có thể diễn tả thói quen hoặc hành động lặp đi lặp lại. Ví dụ, "mainichi jogingu wo shite imasu" (毎日ジョギングをしています) có nghĩa là "tôi chạy bộ mỗi ngày". Trong trường hợp này, teiru không diễn tả hành động đang diễn ra mà diễn tả một hành động thường xuyên được thực hiện. Cách sử dụng này giúp người học diễn tả những hoạt động thường ngày, thói quen một cách tự nhiên hơn. Hiểu rõ cách sử dụng này mở rộng khả năng diễn đạt của ngữ pháp teiru.

2.3. Diễn tả trạng thái là kết quả của hành động Phân tích cách dùng Teiru

Teiru còn diễn tả trạng thái hiện tại là kết quả của một hành động đã xảy ra. Ví dụ, "mado ga aite imasu" (窓が開いています) có nghĩa là "cửa sổ đang mở". Ở đây, trạng thái “mở” là kết quả của hành động “mở cửa sổ”. Cách sử dụng này thường đi kèm với các động từ chỉ sự thay đổi trạng thái. Theo nghiên cứu của Okuda Yasuo, việc phân loại động từ dựa trên "sự biến đổi" giúp phân biệt các sắc thái nghĩa của teiru. Việc nhận biết và sử dụng chính xác cách diễn đạt này giúp câu văn trở nên tự nhiên và chính xác hơn.

III. So Sánh Teiru với Tiếng Việt Khám Phá Điểm Tương Đồng Khác Biệt

Để hiểu sâu hơn về teiru, việc so sánh nó với các cấu trúc tương đương trong tiếng Việt là vô cùng hữu ích. Tiếng Việt là ngôn ngữ đơn lập, sử dụng trật tự từ và hư từ để biểu đạt ý nghĩa ngữ pháp, trong khi tiếng Nhật là ngôn ngữ chắp dính, sử dụng các phụ tố để thay đổi ý nghĩa của từ. Do đó, việc dịch teiru sang tiếng Việt không phải lúc nào cũng đơn giản và trực tiếp. Cần nắm vững các phương pháp dịch thuật phù hợp để truyền tải chính xác ý nghĩa của cấu trúc teiru.

3.1. Đối chiếu Teiru với thì hiện tại tiếp diễn trong tiếng Việt

Khi diễn tả hành động đang diễn ra, teiru thường được dịch sang tiếng Việt bằng thì hiện tại tiếp diễn (ví dụ: "đang", "vẫn còn"). Tuy nhiên, sự tương đồng này không phải lúc nào cũng tuyệt đối. Có những trường hợp teiru không thể dịch trực tiếp bằng thì hiện tại tiếp diễn. Ví dụ, với các động từ chỉ trạng thái như "biết" (shiru), ta không thể nói "đang biết". Do đó, cần cẩn trọng khi dịch teiru và xem xét ngữ cảnh cụ thể.

3.2. Dịch Teiru diễn tả thói quen sang tiếng Việt như thế nào

Khi teiru diễn tả thói quen, nó thường được dịch sang tiếng Việt bằng các cụm từ như "thường", "hay", "mỗi ngày". Ví dụ, "mainichi jogingu wo shite imasu" (毎日ジョギングをしています) có thể được dịch là "tôi thường chạy bộ mỗi ngày". Tuy nhiên, cũng có thể sử dụng các cách diễn đạt khác tùy thuộc vào ngữ cảnh. Việc lựa chọn cách dịch phù hợp giúp câu văn trở nên tự nhiên và dễ hiểu hơn.

3.3. Các phương pháp dịch Teiru biểu thị trạng thái kết quả sang tiếng Việt

Khi teiru biểu thị trạng thái là kết quả của hành động, việc dịch sang tiếng Việt có thể phức tạp hơn. Thường thì, ta cần sử dụng các cụm từ mô tả trạng thái đó. Ví dụ, "mado ga aite imasu" (窓が開いています) có thể được dịch là "cửa sổ đang mở". Trong trường hợp này, không có một cấu trúc tương đương trực tiếp trong tiếng Việt. Việc hiểu rõ ý nghĩa và lựa chọn cách diễn đạt phù hợp là yếu tố then chốt.

IV. Bí Quyết Nắm Vững Teiru Luyện Tập và Ứng Dụng Thực Tế

Việc nắm vững teiru không chỉ dừng lại ở việc hiểu lý thuyết mà còn cần luyện tập và ứng dụng thực tế. Hãy tích cực luyện tập với nhiều ví dụ khác nhau, đọc các tài liệu tiếng Nhật và chú ý cách người bản xứ sử dụng cấu trúc teiru trong giao tiếp hàng ngày. Tham gia các khóa học, diễn đàn, hoặc tìm kiếm người bản xứ để luyện tập giao tiếp cũng là một cách hiệu quả. Chỉ khi thực hành thường xuyên, bạn mới có thể sử dụng teiru một cách tự tin và chính xác.

4.1. Bài tập thực hành Luyện tập cách dùng Teiru qua các ví dụ

Để củng cố kiến thức, hãy làm các bài tập thực hành về teiru. Ví dụ, điền vào chỗ trống, dịch câu từ tiếng Việt sang tiếng Nhật sử dụng teiru, hoặc phân tích ý nghĩa của teiru trong các câu văn cho sẵn. Các bài tập này giúp bạn rèn luyện khả năng nhận biết và sử dụng teiru một cách thành thạo.

4.2. Ứng dụng Teiru trong giao tiếp hàng ngày Hội thoại và viết

Hãy cố gắng sử dụng teiru trong giao tiếp hàng ngày, cả khi nói và khi viết. Ví dụ, khi nói chuyện với bạn bè, hãy sử dụng teiru để diễn tả những gì bạn đang làm hoặc những gì bạn thường làm. Khi viết email hoặc nhật ký, hãy sử dụng teiru để mô tả những sự việc đã xảy ra hoặc những suy nghĩ của bạn. Việc ứng dụng teiru trong thực tế giúp bạn ghi nhớ và sử dụng nó một cách tự nhiên hơn.

V. Nghiên Cứu Ứng Dụng Kết Cấu Teiru Trong Văn Học và Báo Chí

Nghiên cứu việc sử dụng kết cấu teiru trong các tác phẩm văn học và báo chí Nhật Bản mang lại cái nhìn sâu sắc về sự đa dạng và tinh tế của ngôn ngữ. Qua phân tích cách các tác giả và nhà báo sử dụng teiru, chúng ta có thể hiểu rõ hơn về ngữ cảnh, sắc thái biểu cảm và mục đích giao tiếp của họ. Điều này không chỉ giúp nâng cao khả năng đọc hiểu tiếng Nhật mà còn mở rộng kiến thức về văn hóa và xã hội Nhật Bản. Việc nghiên cứu này cần phân tích ngữ cảnh và mục đích của tác giả.

5.1. Phân tích teiru trong các tác phẩm văn học kinh điển Nhật Bản

Phân tích cách Natsume Souseki sử dụng teiru trong các tác phẩm của mình, như đã đề cập trong luận án của Trương Thị Mai (2016), cho thấy sự tinh tế trong việc diễn tả tâm trạng và diễn biến sự kiện. Việc nghiên cứu này giúp chúng ta hiểu rõ hơn về vai trò của teiru trong việc xây dựng cốt truyện và tạo dựng nhân vật.

5.2. Khảo sát cách sử dụng teiru trong báo chí Nhật Bản hiện đại

Việc khảo sát cách các nhà báo sử dụng teiru trong các bài viết cho thấy sự linh hoạt của cấu trúc này trong việc truyền tải thông tin và tạo sự gần gũi với độc giả. Phân tích cách teiru được sử dụng trong các bài báo khác nhau giúp chúng ta hiểu rõ hơn về phong cách viết và mục đích giao tiếp của từng tờ báo.

VI. Kết Luận Triển Vọng Tương Lai Của Nghiên Cứu Về Teiru

Bài viết đã cung cấp cái nhìn tổng quan về ngữ nghĩa kết cấu teiru trong tiếng Nhật, từ khái niệm cơ bản đến các cách sử dụng nâng cao và so sánh với tiếng Việt. Việc nắm vững teiru là một bước quan trọng trong quá trình học tiếng Nhật, giúp người học diễn đạt chính xác và tự tin hơn. Nghiên cứu về teiru vẫn còn nhiều tiềm năng phát triển, đặc biệt trong việc ứng dụng công nghệ và phân tích ngôn ngữ tự nhiên. Sự phát triển của lĩnh vực ngôn ngữ học sẽ tiếp tục mang đến những khám phá mới về cấu trúc teiru.

6.1. Tổng kết những điểm quan trọng cần nhớ về ngữ pháp Teiru

Hãy nhớ rằng teiru có nhiều ý nghĩa khác nhau, tùy thuộc vào ngữ cảnh và loại động từ được sử dụng. Cần phân biệt rõ các trường hợp sử dụng để tránh nhầm lẫn. Luyện tập thường xuyên và ứng dụng teiru trong thực tế là chìa khóa để nắm vững cấu trúc này.

6.2. Hướng nghiên cứu tiếp theo Ứng dụng AI trong phân tích Teiru

Trong tương lai, việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong phân tích teiru có thể giúp chúng ta hiểu sâu hơn về cấu trúc này và phát triển các công cụ hỗ trợ học tập hiệu quả hơn. AI có thể giúp phân tích một lượng lớn dữ liệu và tìm ra những quy luật, xu hướng mà con người khó có thể nhận ra.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh quan hệ Việt Nam – Nhật Bản ngày càng phát triển, đặc biệt trong lĩnh vực giáo dục và văn hóa, việc nghiên cứu tiếng Nhật trở nên cấp thiết. Theo báo cáo của Quỹ Giao lưu Quốc tế Nhật Bản năm 2018, Việt Nam đứng thứ 6 thế giới về số người học tiếng Nhật, đồng thời là quốc gia đứng thứ 3 trong khu vực Đông Nam Á. Điều này đặt ra yêu cầu nâng cao chất lượng giảng dạy và nghiên cứu tiếng Nhật, đặc biệt về ngữ pháp và ngữ nghĩa, nhằm hỗ trợ người học Việt Nam tiếp cận hiệu quả hơn với ngôn ngữ này.

Luận văn tập trung nghiên cứu ngữ nghĩa của kết cấu Teiru (ている) trong tiếng Nhật, một cấu trúc ngữ pháp phức tạp và đa dạng về ý nghĩa, đồng thời đối chiếu với ý nghĩa tương đương trong tiếng Việt. Mục tiêu chính là làm rõ các trường hợp sử dụng của Teiru (ている), phân tích các yếu tố bổ sung nghĩa và so sánh cách biểu đạt tương ứng trong tiếng Việt. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các ngữ liệu tiếng Nhật chuẩn mực, các tác phẩm văn học dịch sang tiếng Việt, và các công trình nghiên cứu chuyên sâu về ngôn ngữ Nhật – Việt. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp tài liệu tham khảo cho giảng dạy tiếng Nhật, đồng thời góp phần làm sáng tỏ các vấn đề ngữ pháp – ngữ nghĩa liên quan đến thể và thì trong tiếng Nhật và tiếng Việt.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết ngôn ngữ học hiện đại về loại hình ngôn ngữ, ngữ pháp hình thái và cú pháp tiếng Nhật, đặc biệt tập trung vào phạm trù thể (aspect) và thì (tense). Các mô hình phân loại động từ theo Kindaichi (1950, 1955), Okuda (1988, 1994, 1997) và Kudoo (1995) được vận dụng để phân biệt các nhóm động từ và ý nghĩa của kết cấu Teiru (ている). Ngoài ra, lý thuyết về phạm trù thể trong tiếng Việt được tham khảo từ các công trình của Nguyễn Thiện Giáp (2016), Nguyễn Hoàng Trung (2006) và Trần Kim Phượng (2005) nhằm đối chiếu và phân tích sự tương đồng, khác biệt trong biểu đạt ngữ pháp giữa hai ngôn ngữ.

Ba khái niệm chính được tập trung nghiên cứu gồm:

• Phạm trù thể (Aspect): biểu thị trạng thái hoàn thành hoặc chưa hoàn thành của sự tình.
• Phạm trù thì (Tense): phân biệt thời điểm diễn ra sự việc (quá khứ, hiện tại, tương lai).
• Kết cấu Teiru (ている): dạng kết hợp giữa dạng Te (て) của động từ và động từ bổ trợ iru (いる), biểu thị nhiều ý nghĩa ngữ pháp như tiếp diễn, trạng thái kết quả, thói quen, kinh nghiệm.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính kết hợp với phân tích ngữ nghĩa – cú pháp và so sánh đối chiếu. Cỡ mẫu ngữ liệu gồm các câu chứa kết cấu Teiru (ている) được thu thập từ các tác phẩm văn học Nhật Bản tiêu biểu đã được dịch sang tiếng Việt, cùng với các tài liệu nghiên cứu chuyên ngành. Phương pháp chọn mẫu là chọn lọc ngữ liệu đại diện cho các trường hợp sử dụng khác nhau của Teiru (ている) nhằm đảm bảo tính đa dạng và toàn diện.

Quá trình nghiên cứu được thực hiện theo timeline gồm:

• Thu thập và phân loại ngữ liệu (3 tháng).
• Phân tích ngữ nghĩa – cú pháp từng trường hợp (4 tháng).
• Đối chiếu với tiếng Việt và tổng hợp kết quả (2 tháng).
• Viết luận văn và hoàn thiện (3 tháng).

Phương pháp phân tích ngữ nghĩa – cú pháp giúp làm rõ chức năng và ý nghĩa của kết cấu Teiru (ている) trong từng ngữ cảnh cụ thể. Phương pháp so sánh – đối chiếu được áp dụng để xác định các phương thức biểu đạt tương đương trong tiếng Việt, từ đó rút ra những điểm tương đồng và khác biệt ngôn ngữ.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Phân loại ý nghĩa của kết cấu Teiru (ている):
   Kết cấu Teiru (ている) biểu thị ít nhất năm trường hợp ngữ nghĩa chính:

   • Hoạt động đang diễn ra (進行中 – Shinkoochuu)
   • Hoạt động lặp đi lặp lại (繰り返し – Kurikaeshi)
   • Trạng thái kết quả của hoạt động (結果の状態 – Kekka no jootai)
   • Kinh nghiệm (経験 – Keeken)
   • Tính chất vốn có, thuộc tính (元からの状態 – Motokara no jootai)
     Trong đó, khoảng 65% ngữ liệu khảo sát thuộc hai trường hợp đầu tiên, thể hiện tính phổ biến của ý nghĩa tiếp diễn và lặp lại.

2. Mối liên hệ với loại động từ:
   Động từ biểu thị trạng thái (状態動詞) thường kết hợp với Teiru (ている) để biểu thị trạng thái kết quả hoặc tính chất vốn có, chiếm khoảng 40% ngữ liệu. Động từ biểu thị hoạt động (動態動詞) chủ yếu sử dụng Teiru (ている) để biểu thị hoạt động đang diễn ra hoặc lặp lại, chiếm khoảng 55%. Số còn lại là các trường hợp đặc biệt hoặc kết hợp phức tạp.

3. Yếu tố bổ sung nghĩa:
   Các phó từ như いつも (itsumo – luôn luôn), たびたび (tabitabi – thường xuyên), もう (mou – đã), まだ (mada – vẫn) đóng vai trò quan trọng trong việc xác định ý nghĩa cụ thể của Teiru (ている). Ví dụ, khi kết hợp với いつも, Teiru (ている) biểu thị thói quen hoặc sự lặp lại.

4. Đối chiếu với tiếng Việt:
   Ý nghĩa tương đương trong tiếng Việt được biểu đạt qua các cấu trúc như:

   • Đang + động từ (ví dụ: đang ăn) cho trường hợp tiếp diễn.
   • Thường + động từ hoặc lặp lại + động từ cho trường hợp lặp đi lặp lại.
   • Đã + động từ hoặc trạng thái + rồi cho trạng thái kết quả.
   • Kinh nghiệm được biểu thị qua các cấu trúc như “đã từng”.
     Tuy nhiên, tiếng Việt không có cấu trúc tương đương trực tiếp cho một số ý nghĩa phức tạp của Teiru (ている), dẫn đến sự khác biệt trong cách biểu đạt.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của sự đa dạng ý nghĩa Teiru (ている) xuất phát từ tính chất loại hình ngôn ngữ chắp dính của tiếng Nhật, trong đó các phụ tố như Te (て) và iru (いる) kết hợp tạo thành các sắc thái ngữ pháp phong phú. So với tiếng Việt – ngôn ngữ đơn lập, sử dụng trật tự từ và hư từ để biểu đạt ý nghĩa, tiếng Nhật có khả năng biểu đạt ý nghĩa thể và thì ngay trong hình thái động từ.

So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả nghiên cứu phù hợp với quan điểm của Kudoo (1995) và Mihara (1997) về mối liên hệ giữa thể và thì trong tiếng Nhật, đồng thời mở rộng thêm khía cạnh đối chiếu với tiếng Việt, một điểm còn hạn chế trong các nghiên cứu trước. Việc phân tích các yếu tố bổ sung nghĩa cũng làm rõ vai trò của ngữ cảnh và góc nhìn người nói trong việc xác định ý nghĩa của Teiru (ている).

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố tỷ lệ các trường hợp ý nghĩa của Teiru (ている) trong ngữ liệu khảo sát, cũng như bảng so sánh các cấu trúc tương đương trong tiếng Việt, giúp minh họa rõ nét sự đa dạng và khác biệt trong biểu đạt ngữ pháp giữa hai ngôn ngữ.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Xây dựng tài liệu giảng dạy chi tiết về kết cấu Teiru (ている):
   Phát triển giáo trình và tài liệu tham khảo có phân loại rõ ràng các trường hợp sử dụng Teiru (ている) kèm theo ví dụ minh họa cụ thể, nhằm giúp người học nắm vững và vận dụng chính xác. Thời gian thực hiện: 6 tháng. Chủ thể: các trường đại học và trung tâm đào tạo tiếng Nhật.

2. Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu cho giảng viên:
   Tăng cường năng lực giảng dạy qua các khóa tập huấn về ngữ pháp tiếng Nhật chuyên sâu, đặc biệt về thể và thì, giúp giảng viên truyền đạt hiệu quả hơn. Thời gian: 3 tháng. Chủ thể: các khoa Nhật Bản học, trung tâm ngoại ngữ.

3. Phát triển phần mềm hỗ trợ học tập ngữ pháp tiếng Nhật:
   Thiết kế ứng dụng hoặc website cung cấp bài tập tương tác về kết cấu Teiru (ている) và các dạng thể khác, giúp người học luyện tập và kiểm tra kiến thức. Thời gian: 9 tháng. Chủ thể: các đơn vị công nghệ giáo dục, nhà xuất bản.

4. Nghiên cứu tiếp tục về mối quan hệ thể – thì trong tiếng Nhật và tiếng Việt:
   Khuyến khích các nghiên cứu sâu hơn về phạm trù thể và thì, mở rộng đối chiếu với tiếng Việt và các ngôn ngữ khác, nhằm hoàn thiện lý thuyết và ứng dụng thực tiễn. Thời gian: 1-2 năm. Chủ thể: các viện nghiên cứu ngôn ngữ, trường đại học.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Sinh viên và học viên cao học ngành Ngôn ngữ học, Nhật Bản học:
   Luận văn cung cấp kiến thức chuyên sâu về ngữ pháp tiếng Nhật, giúp nâng cao hiểu biết và kỹ năng phân tích ngôn ngữ.

2. Giảng viên và giáo viên dạy tiếng Nhật:
   Tài liệu tham khảo hữu ích để thiết kế bài giảng, giải thích các trường hợp sử dụng Teiru (ている) một cách rõ ràng và khoa học.

3. Nhà nghiên cứu ngôn ngữ học so sánh:
   Luận văn cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích đối chiếu giữa tiếng Nhật và tiếng Việt, hỗ trợ các nghiên cứu liên ngôn ngữ.

4. Người học tiếng Nhật trình độ trung cấp trở lên:
   Giúp người học hiểu sâu sắc hơn về các cấu trúc ngữ pháp phức tạp, từ đó nâng cao khả năng sử dụng tiếng Nhật trong giao tiếp và viết.

Câu hỏi thường gặp

1. Kết cấu Teiru (ている) trong tiếng Nhật có những ý nghĩa chính nào?
   Kết cấu Teiru (ている) biểu thị ít nhất năm ý nghĩa chính: hoạt động đang diễn ra, hoạt động lặp lại, trạng thái kết quả, kinh nghiệm và tính chất vốn có. Ví dụ, 食べている (tabeteiru) có thể nghĩa là “đang ăn” hoặc “đã ăn xong và đang trong trạng thái no”.

2. Làm thế nào để phân biệt Teiru (ている) biểu thị hoạt động đang diễn ra hay trạng thái kết quả?
   Yếu tố bổ sung nghĩa như phó từ và ngữ cảnh đóng vai trò quan trọng. Ví dụ, khi dùng với phó từ いつも (itsumo – luôn luôn), Teiru thường biểu thị thói quen hoặc lặp lại; khi dùng với もう (mou – đã), thường biểu thị trạng thái kết quả.

3. Tiếng Việt biểu đạt ý nghĩa của Teiru (ている) như thế nào?
   Tiếng Việt sử dụng các cấu trúc như “đang + động từ” cho tiếp diễn, “thường + động từ” cho lặp lại, “đã + động từ” hoặc “rồi” cho trạng thái kết quả, và “đã từng” cho kinh nghiệm. Tuy nhiên, không có cấu trúc đơn giản tương đương cho tất cả các ý nghĩa của Teiru.

4. Tại sao việc nghiên cứu Teiru (ている) lại quan trọng trong giảng dạy tiếng Nhật?
   Vì Teiru (ている) là một trong những cấu trúc ngữ pháp cơ bản nhưng đa nghĩa, người học dễ nhầm lẫn và khó vận dụng chính xác. Hiểu rõ giúp nâng cao khả năng giao tiếp và viết tiếng Nhật chuẩn xác.

5. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng để phân tích Teiru (ている)?
   Luận văn sử dụng phương pháp miêu tả, phân tích ngữ nghĩa – cú pháp và so sánh đối chiếu giữa tiếng Nhật và tiếng Việt, dựa trên ngữ liệu thực tế từ văn học và các công trình nghiên cứu chuyên ngành.

Kết luận

• Kết cấu Teiru (ている) trong tiếng Nhật biểu thị đa dạng ý nghĩa ngữ pháp, bao gồm tiếp diễn, lặp lại, trạng thái kết quả, kinh nghiệm và tính chất vốn có.
• Ý nghĩa của Teiru (ている) phụ thuộc chặt chẽ vào loại động từ và các yếu tố bổ sung nghĩa trong câu.
• Tiếng Việt có các cấu trúc tương đương nhưng không hoàn toàn đồng nhất, dẫn đến những khác biệt trong biểu đạt ngữ pháp.
• Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý thuyết và ngữ liệu tham khảo quan trọng cho giảng dạy và học tập tiếng Nhật tại Việt Nam.
• Đề xuất phát triển tài liệu giảng dạy, đào tạo giảng viên và nghiên cứu tiếp tục nhằm nâng cao hiệu quả học tập và nghiên cứu ngôn ngữ Nhật – Việt.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất, mở rộng nghiên cứu về thể và thì trong tiếng Nhật và tiếng Việt, đồng thời phát triển công cụ hỗ trợ học tập.

Call to action: Các nhà nghiên cứu, giảng viên và người học tiếng Nhật được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu này để nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập, đồng thời đóng góp ý kiến để hoàn thiện nghiên cứu trong tương lai.