## Tổng quan nghiên cứu

Ngành xuất khẩu sầu riêng tại tỉnh Tiền Giang, Việt Nam, là một trong những ngành kinh tế chủ lực với diện tích trồng lên đến hơn 17.600 ha và sản lượng khoảng 300.000 tấn mỗi năm, chiếm khoảng 10% tổng sản lượng sầu riêng cả nước. Tuy nhiên, trong giai đoạn 2019-2022, ngành này gặp nhiều khó khăn do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 và các yếu tố khách quan khác, dẫn đến sự sụt giảm doanh thu đáng kể. Năm 2022, xuất khẩu sầu riêng đạt khoảng 100.000 tấn, tạo ra giá trị trên 100 triệu đô la Mỹ, nhưng vẫn còn nhiều thách thức về quy trình sản xuất, bảo quản, vận chuyển và thích nghi với yêu cầu thị trường quốc tế. Mục tiêu nghiên cứu là tối ưu hóa chuỗi giá trị sản xuất, chế biến và tiếp thị sầu riêng tại Tiền Giang, nhằm nâng cao hiệu quả xuất khẩu, phát triển bền vững ngành công nghiệp sầu riêng và gia tăng đóng góp kinh tế cho tỉnh và quốc gia. Nghiên cứu tập trung trong phạm vi tỉnh Tiền Giang, với thời gian thực hiện từ tháng 4 đến tháng 10 năm 2023, nhằm đề xuất các giải pháp cụ thể dựa trên phân tích dữ liệu thực tế và mô hình ra quyết định đa tiêu chí.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai phương pháp ra quyết định đa tiêu chí phổ biến là Analytic Hierarchy Process (AHP) và Technique for Order Preference by Similarity to Ideal Solution (TOPSIS). AHP giúp xác định trọng số các tiêu chí đánh giá như chất lượng sản phẩm, giá cả, kỹ thuật canh tác, dịch vụ và vận chuyển thông qua so sánh cặp đôi và kiểm tra tính nhất quán. TOPSIS được sử dụng để xếp hạng các giải pháp dựa trên khoảng cách đến điểm lý tưởng và điểm không lý tưởng, từ đó lựa chọn giải pháp tối ưu. Các khái niệm chính bao gồm: chuỗi giá trị sản xuất sầu riêng, quản lý chất lượng sản phẩm, logistics xuất khẩu, và tiêu chuẩn an toàn thực phẩm quốc tế.

### Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với dữ liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát trực tuyến từ các chuyên gia và doanh nghiệp xuất khẩu sầu riêng tại Tiền Giang, cùng dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo tài chính và thống kê ngành. Cỡ mẫu khảo sát gồm 3 chuyên gia có kinh nghiệm từ 4 đến 10 năm trong lĩnh vực. Phân tích dữ liệu thực hiện qua phần mềm Super Decision để xây dựng ma trận so sánh cặp và kiểm tra tính nhất quán của AHP, sau đó áp dụng TOPSIS để xếp hạng các giải pháp. Timeline nghiên cứu gồm ba giai đoạn: thu thập dữ liệu (4/2023 - 6/2023), nghiên cứu thực địa và phân tích (7/2023 - 8/2023), đánh giá kết quả và hoàn thiện báo cáo (9/2023 - 10/2023).

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- **Diện tích và sản lượng sầu riêng:** Diện tích trồng sầu riêng tại Tiền Giang tăng từ 10.000 ha năm 2010 lên 17.600 ha năm 2022, tương ứng tăng 76%. Sản lượng ước đạt khoảng 293.000 tấn, với năng suất trung bình trên 28 tấn/ha.
- **Doanh thu xuất khẩu:** Doanh thu của các công ty xuất khẩu sầu riêng có biến động lớn. Ví dụ, Công ty TNHH MTV XNK MSH FRUITS INTERTRADE tăng trưởng doanh thu hơn 900% năm 2021, trong khi Công ty TNHH Tâm Thùy giảm 16% cùng năm. Năm 2022, cả ba công ty đều ghi nhận tăng trưởng doanh thu, với mức tăng từ 17% đến 294%.
- **Trọng số tiêu chí xuất khẩu:** Qua AHP, chất lượng sản phẩm được đánh giá là tiêu chí quan trọng nhất với trọng số khoảng 0.5, tiếp theo là giá cả (0.11), dịch vụ (0.11), vận chuyển (0.09) và kỹ thuật canh tác (0.04).
- **Xếp hạng giải pháp:** TOPSIS cho thấy các giải pháp tập trung vào cải thiện chất lượng sản phẩm và kỹ thuật canh tác có khả năng nâng cao hiệu quả xuất khẩu cao nhất, trong khi các giải pháp về dịch vụ và vận chuyển cũng đóng vai trò quan trọng nhưng ít ưu tiên hơn.

### Thảo luận kết quả

Sự tăng trưởng diện tích và sản lượng sầu riêng tại Tiền Giang phản ánh tiềm năng phát triển mạnh mẽ của ngành. Tuy nhiên, biến động doanh thu các công ty xuất khẩu cho thấy sự không đồng đều trong hiệu quả kinh doanh, có thể do khác biệt trong quản lý chất lượng, chuỗi cung ứng và khả năng thích ứng thị trường. Kết quả AHP và TOPSIS phù hợp với các nghiên cứu quốc tế về chuỗi cung ứng nông sản, nhấn mạnh vai trò then chốt của chất lượng sản phẩm và kỹ thuật canh tác trong cạnh tranh xuất khẩu. Việc sử dụng mô hình ra quyết định đa tiêu chí giúp xác định rõ trọng số và ưu tiên các giải pháp, từ đó hỗ trợ doanh nghiệp và chính quyền địa phương trong việc hoạch định chiến lược phát triển bền vững. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ doanh thu theo năm và bảng trọng số tiêu chí để minh họa rõ ràng hơn.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Cải thiện chất lượng sản phẩm:** Áp dụng kỹ thuật canh tác hiện đại, kiểm soát sâu bệnh và thu hoạch đúng thời điểm nhằm nâng cao chất lượng sầu riêng, mục tiêu tăng năng suất và đồng nhất chất lượng trong vòng 2 năm, do các doanh nghiệp và nông dân thực hiện.
- **Đầu tư hạ tầng logistics:** Xây dựng hệ thống kho lạnh và vận chuyển chuyên dụng để bảo quản sản phẩm trong quá trình xuất khẩu, giảm thiểu tổn thất, hoàn thành trong 3 năm, do chính quyền địa phương phối hợp với doanh nghiệp.
- **Nâng cao năng lực nguồn nhân lực:** Tổ chức đào tạo kỹ thuật canh tác, quản lý chất lượng và kỹ năng xuất khẩu cho người lao động trong ngành, với mục tiêu nâng cao hiệu quả sản xuất và xuất khẩu trong 1 năm, do các tổ chức đào tạo và doanh nghiệp thực hiện.
- **Xây dựng và quảng bá thương hiệu:** Phát triển thương hiệu sầu riêng Tiền Giang trên thị trường quốc tế, tăng cường marketing và tham gia các hội chợ quốc tế, nhằm mở rộng thị trường xuất khẩu trong 2 năm, do các cơ quan quản lý và doanh nghiệp phối hợp thực hiện.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Doanh nghiệp xuất khẩu nông sản:** Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả xuất khẩu và lựa chọn giải pháp tối ưu để nâng cao năng lực cạnh tranh.
- **Chính quyền địa phương và cơ quan quản lý:** Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách hỗ trợ phát triển ngành sầu riêng, cải thiện hạ tầng và đào tạo nguồn nhân lực.
- **Nông dân và hợp tác xã:** Áp dụng các kỹ thuật canh tác và quản lý chất lượng được đề xuất nhằm nâng cao năng suất và giá trị sản phẩm.
- **Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành nông nghiệp, kinh tế:** Tham khảo phương pháp nghiên cứu đa tiêu chí AHP và TOPSIS trong lĩnh vực nông nghiệp và xuất khẩu, cũng như các phân tích thực tiễn về chuỗi giá trị nông sản.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Tại sao chất lượng sản phẩm lại được đánh giá quan trọng nhất trong xuất khẩu sầu riêng?**  
Chất lượng quyết định sự chấp nhận của thị trường quốc tế, ảnh hưởng trực tiếp đến giá bán và uy tín thương hiệu. Ví dụ, sầu riêng Ri6 với chất lượng đồng nhất được ưa chuộng tại nhiều thị trường.

2. **Phương pháp AHP và TOPSIS giúp gì cho việc lựa chọn giải pháp?**  
AHP xác định trọng số các tiêu chí dựa trên đánh giá chuyên gia, TOPSIS xếp hạng các giải pháp dựa trên khoảng cách đến điểm lý tưởng, giúp lựa chọn giải pháp tối ưu một cách khách quan.

3. **Các doanh nghiệp xuất khẩu sầu riêng tại Tiền Giang đang gặp những khó khăn gì?**  
Khó khăn chính gồm thiếu hệ thống bảo quản hiện đại, quy trình sản xuất chưa đồng bộ, và cạnh tranh gay gắt từ các nước trong khu vực.

4. **Làm thế nào để nâng cao hiệu quả vận chuyển trong chuỗi xuất khẩu?**  
Đầu tư kho lạnh, cải tiến phương tiện vận chuyển, và áp dụng công nghệ quản lý logistics giúp giảm tổn thất và duy trì chất lượng sản phẩm.

5. **Vai trò của chính quyền địa phương trong phát triển ngành sầu riêng là gì?**  
Chính quyền cần hỗ trợ chính sách, đầu tư hạ tầng, đào tạo nguồn nhân lực và thúc đẩy quảng bá thương hiệu để tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp và nông dân.

## Kết luận

- Nghiên cứu đã xác định được các tiêu chí quan trọng ảnh hưởng đến hiệu quả xuất khẩu sầu riêng tại Tiền Giang, trong đó chất lượng sản phẩm giữ vai trò chủ đạo.  
- Phương pháp AHP và TOPSIS được áp dụng thành công để đánh giá và lựa chọn giải pháp tối ưu cho ngành xuất khẩu sầu riêng.  
- Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho việc xây dựng chính sách và chiến lược phát triển ngành sầu riêng bền vững tại Tiền Giang.  
- Đề xuất các giải pháp cụ thể về cải thiện chất lượng, hạ tầng logistics, đào tạo nhân lực và xây dựng thương hiệu nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường quốc tế.  
- Các bước tiếp theo bao gồm triển khai thực hiện các giải pháp đề xuất, theo dõi đánh giá hiệu quả và mở rộng nghiên cứu sang các vùng trồng sầu riêng khác.  

Hãy hành động ngay để góp phần phát triển ngành xuất khẩu sầu riêng Tiền Giang, nâng cao giá trị kinh tế và vị thế trên thị trường quốc tế.