ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, CẬN LÂM SÀNG VÀ YẾU TỐ LIÊN QUAN VIÊM PHỔI NẶNG Ở TRẺ EM TẠI TRUNG TÂM NHI KHOA BỆNH VIỆN BẠCH MAI

• Tác giả: Nguyễn Sóng Biển
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Thành Nam
• Trường học: Trường Đại Học Y Dược - Đại Học Quốc Gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Nhi khoa
• Đề tài: Đặc Điểm Lâm Sàng, Cận Lâm Sàng Và Yếu Tố Liên Quan Viêm Phổi Nặng Ở Trẻ Em Tại Trung Tâm Nhi Khoa Bệnh Viện Bạch Mai
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ Y Học
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. Đại cƣơng về viêm phổi
• 1.2. Dịch tễ viêm phổi
• 1.3. Cơ chế tự bảo vệ của đƣờng hô hấp
• 1.4. Dấu hiệu lâm sàng
• 1.5. Triệu chứng cận lâm sàng
• 1.6. Chẩn đoán viêm phổi ở trẻ em
• 1.7. Điều trị viêm phổi
• 1.8. Một số yếu tố liên quan đến viêm phổi nặng
• 1.9. Tính hình nghiên cứu trong và ngoài nước
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng, thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 2.2. Đối tượng nghiên cứu
• 2.3. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 2.4. Phương pháp nghiên cứu
• 2.5. Thiết kế nghiên cứu
• 2.6. Phương pháp chọn mẫu
• 2.7. Nội dung nghiên cứu
• 2.8. Chỉ số và biến số nghiên cứu
• 2.9. Đặc điểm cận lâm sàng
• 2.10. Xử lý số liệu
• 2.11. Các biện pháp khắc phục sai số và nhiễu
• 2.12. Đạo đức trong nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Đặc điểm dịch tễ học
• 3.2. Đặc điểm dịch tễ
• 3.3. Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng
• 3.4. Một số yếu tố liên quan mức độ nặng của viêm phổi
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng viêm phổi nặng ở trẻ em
• 4.2. Đặc điểm chung. Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng
• 4.3. Một số yếu tố liên quan mức độ nặng của viêm phổi ở trẻ em
• 5. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN
• DANH MỤC BẢNG
• DANH MỤC BIỂU ĐỒ

I. Tổng Quan Về Viêm Phổi Nặng ở Trẻ Em Cập Nhật Mới 55 ký tự

Viêm phổi là một trong những bệnh lý hô hấp phổ biến nhất ở trẻ em, đặc biệt là trẻ dưới 1 tuổi. Bệnh không chỉ gây ra tỷ lệ mắc cao mà còn là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở trẻ em trên toàn thế giới. Theo thống kê, viêm phổi có thể chiếm từ 15-18% tỷ lệ tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính rằng nhiễm trùng hô hấp cấp chiếm 11% số ca tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi tại Việt Nam vào năm 2015. Do cấu trúc phổi và hệ miễn dịch của trẻ chưa phát triển đầy đủ, các triệu chứng lâm sàng có thể không điển hình so với người lớn. Trong trường hợp viêm phổi nặng, các triệu chứng như tím tái, da xanh, bỏ bú có thể nổi bật hơn các triệu chứng hô hấp. Việc nghiên cứu và hiểu rõ về đặc điểm lâm sàng và yếu tố liên quan của viêm phổi nặng ở trẻ em là vô cùng quan trọng để cải thiện chẩn đoán và điều trị bệnh.

1.1. Viêm Phổi Nặng ở Trẻ Em Định Nghĩa và Các Thể Bệnh

Viêm phổi được định nghĩa là tình trạng viêm của các phế nang, ống phế nang, và tổ chức kẽ của phổi. Tác nhân gây bệnh có thể là vi khuẩn, virus, nấm hoặc ký sinh trùng. Viêm phổi nặng là một thể bệnh đặc biệt, thường được định nghĩa dựa trên các tiêu chí lâm sàng và cận lâm sàng nghiêm trọng hơn, như suy hô hấp, tím tái, hoặc các biến chứng khác. Xác định chính xác thể bệnh giúp bác sĩ đưa ra phác đồ điều trị phù hợp.Theo luận văn nghiên cứu của Nguyễn Sóng Biển, có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến mức độ nặng của viêm phổi, đặc biệt là ở các nước đang phát triển như: tuổi nhỏ, cân nặng lúc sinh thấp, suy dinh dưỡng, trình độ học vấn của bố mẹ thấp, thiếu sữa mẹ, không được chủng ngừa vắc xin đầy đủ, có bệnh mạn tính kết hợp, tiếp xúc khói thuốc lá hoặc ô nhiễm trong không khí.

1.2. Dịch Tễ Học Viêm Phổi Nặng Số Liệu Thống Kê Quan Trọng

Viêm phổi là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ dưới 5 tuổi. Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ước tính có khoảng 156 triệu trường hợp viêm phổi mỗi năm ở trẻ dưới 5 tuổi, trong đó có khoảng 20 triệu trường hợp nặng cần phải nhập viện cấp cứu. Tỷ lệ tử vong do viêm phổi vẫn còn cao ở các nước đang phát triển. Việc nắm bắt các số liệu dịch tễ học này giúp chúng ta hiểu rõ hơn về gánh nặng bệnh tật và ưu tiên các biện pháp phòng ngừa hiệu quả. Ở các nước phát triển, tỷ lệ viêm phổi hàng năm là 33/10.000 trẻ dưới 5 tuổi và 14,5/10.000 trẻ từ 0-16 tuổi.

II. Thách Thức Chẩn Đoán Viêm Phổi Nặng ở Trẻ Em 58 ký tự

Chẩn đoán viêm phổi nặng ở trẻ em là một thách thức đối với các bác sĩ lâm sàng. Các triệu chứng có thể không điển hình, đặc biệt ở trẻ nhỏ. Việc phân biệt giữa viêm phổi do virus và vi khuẩn cũng rất quan trọng để lựa chọn phương pháp điều trị thích hợp. Khả năng tiếp cận các xét nghiệm chẩn đoán, đặc biệt là ở các vùng nông thôn hoặc các nước đang phát triển, cũng là một trở ngại lớn. Chẩn đoán chậm trễ có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng và tăng nguy cơ tử vong. Vì vậy, cần có các hướng dẫn chẩn đoán rõ ràng và dễ áp dụng, cũng như đào tạo chuyên môn cho nhân viên y tế. Các nghiên cứu về các đặc điểm cận lâm sàng giúp chẩn đoán sớm được quan tâm. Chẩn đoán sớm giúp nâng cao hiệu quả điều trị và giảm thiểu các biến chứng.

2.1. Triệu Chứng Lâm Sàng Không Điển Hình ở Trẻ Nhỏ

Ở trẻ nhỏ, các triệu chứng lâm sàng của viêm phổi có thể không rõ ràng và dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý hô hấp khác. Trẻ có thể chỉ sốt nhẹ, quấy khóc, hoặc bỏ bú. Các dấu hiệu suy hô hấp như thở nhanh, rút lõm lồng ngực có thể không rõ ràng. Do đó, các bác sĩ cần phải khám kỹ lưỡng và dựa vào các dấu hiệu khác như tím tái, da xanh, hoặc các biểu hiện thần kinh để chẩn đoán viêm phổi nặng. Bên cạnh đó, cũng có nhiều nghiên cứu về các đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng viêm phổi ở trẻ em đã được nhắc đến trong các nghiên cứu như: Tác giả Trịnh Thị Ngọc và cộng sự nghiên cứu tại Bệnh viện Nhi Thanh Hóa năm 2020, nghiên cứu của Lưu Thị Thùy Dương và cộng sự năm 2019.

2.2. Phân Biệt Viêm Phổi Do Virus và Vi Khuẩn Phương Pháp

Viêm phổi có thể do nhiều tác nhân gây ra, trong đó virus và vi khuẩn là hai nguyên nhân phổ biến nhất. Việc phân biệt giữa viêm phổi do virus và vi khuẩn rất quan trọng vì phương pháp điều trị khác nhau. Viêm phổi do vi khuẩn thường được điều trị bằng kháng sinh, trong khi viêm phổi do virus thường không cần điều trị đặc hiệu. Các xét nghiệm như xét nghiệm máu, xét nghiệm dịch tỵ hầu có thể giúp phân biệt hai loại viêm phổi này. Hiện nay, test nhanh RSV với ưu điểm có độ nhạy, độ đặc hiệu cao, thời gian làm xét nghiệm nhanh và giá thành rẻ hiện đang được ưu tiên sử dụng rộng rãi trong các bệnh viện.

III. Cách Chẩn Đoán Sớm Viêm Phổi Nặng cho Trẻ Em 54 ký tự

Để chẩn đoán sớm viêm phổi nặng ở trẻ em, cần kết hợp đánh giá lâm sàng và các xét nghiệm cận lâm sàng. Đánh giá lâm sàng bao gồm việc khám kỹ lưỡng các triệu chứng như sốt, ho, khó thở, tím tái, và các dấu hiệu suy hô hấp. Các xét nghiệm cận lâm sàng bao gồm chụp X-quang ngực, xét nghiệm máu, xét nghiệm dịch tỵ hầu, và xét nghiệm khí máu động mạch. Việc sử dụng các tiêu chuẩn chẩn đoán viêm phổi nặng đã được chuẩn hóa cũng giúp tăng độ chính xác của chẩn đoán. Mục tiêu là chẩn đoán nhanh chóng và chính xác để có thể bắt đầu điều trị kịp thời.

3.1. Đánh Giá Lâm Sàng Toàn Diện Triệu Chứng và Dấu Hiệu

Đánh giá lâm sàng là bước đầu tiên và quan trọng nhất trong chẩn đoán viêm phổi nặng. Các bác sĩ cần phải hỏi bệnh sử kỹ lưỡng, bao gồm tiền sử bệnh tật, tiền sử tiêm chủng, và các yếu tố nguy cơ. Khám lâm sàng cần tập trung vào các triệu chứng hô hấp như thở nhanh, rút lõm lồng ngực, ran nổ, ran rít, và các dấu hiệu suy hô hấp như tím tái, thở rên, và cánh mũi phập phồng. Việc đánh giá toàn diện các triệu chứng và dấu hiệu lâm sàng giúp bác sĩ có được cái nhìn tổng quan về tình trạng của bệnh nhân. Tuy nhiên, ở trẻ nhỏ, các triệu chứng lâm sàng của viêm phổi có thể không rõ ràng và dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý hô hấp khác.

3.2. Xét Nghiệm Cận Lâm Sàng X Quang Xét Nghiệm Máu...

Các xét nghiệm cận lâm sàng đóng vai trò quan trọng trong việc xác định chẩn đoán viêm phổi và đánh giá mức độ nặng của bệnh. Chụp X-quang ngực giúp xác định vị trí và mức độ tổn thương phổi. Xét nghiệm máu giúp đánh giá tình trạng nhiễm trùng, chức năng gan, thận, và các yếu tố đông máu. Xét nghiệm dịch tỵ hầu giúp xác định tác nhân gây bệnh. Xét nghiệm khí máu động mạch giúp đánh giá tình trạng oxy hóa máu và tình trạng toan kiềm. Kết quả của các xét nghiệm cận lâm sàng cần được kết hợp với đánh giá lâm sàng để đưa ra chẩn đoán chính xác nhất.

IV. Điều Trị Viêm Phổi Nặng ở Trẻ Em Phác Đồ Mới 55 ký tự

Điều trị viêm phổi nặng ở trẻ em cần phải toàn diện và tích cực. Nguyên tắc điều trị bao gồm: sử dụng kháng sinh thích hợp để diệt tác nhân gây bệnh, hỗ trợ hô hấp để đảm bảo cung cấp đủ oxy cho cơ thể, điều trị các biến chứng, và chăm sóc dinh dưỡng để tăng cường sức đề kháng. Việc lựa chọn kháng sinh cần dựa trên kết quả xét nghiệm dịch tỵ hầu và tình hình kháng kháng sinh tại địa phương. Hỗ trợ hô hấp có thể bao gồm thở oxy, thở máy không xâm nhập, hoặc thở máy xâm nhập. Chăm sóc dinh dưỡng cần đảm bảo cung cấp đủ calo và protein để phục hồi sức khỏe.

4.1. Lựa Chọn Kháng Sinh Thích Hợp Hướng Dẫn Chi Tiết

Việc lựa chọn kháng sinh thích hợp là yếu tố then chốt trong điều trị viêm phổi nặng do vi khuẩn. Kháng sinh cần phải có phổ kháng khuẩn rộng, bao phủ các tác nhân gây bệnh phổ biến nhất. Việc lựa chọn kháng sinh cũng cần dựa trên tình hình kháng kháng sinh tại địa phương. Nếu có kết quả xét nghiệm dịch tỵ hầu, kháng sinh nên được lựa chọn dựa trên kết quả kháng sinh đồ. Thời gian điều trị kháng sinh thường kéo dài từ 7-10 ngày. Vi khuẩn không điển hình:Mycoplasma pneumoniae (M. Pneumoniae) thường liên quan đến các triệu chứng hô hấp nhẹ đến trung bình.

4.2. Hỗ Trợ Hô Hấp Thở Oxy Thở Máy...

Hỗ trợ hô hấp là biện pháp quan trọng để đảm bảo cung cấp đủ oxy cho cơ thể trong trường hợp viêm phổi nặng gây suy hô hấp. Thở oxy là biện pháp đơn giản nhất, có thể được thực hiện qua mặt nạ hoặc ống thông mũi. Thở máy không xâm nhập (CPAP, BiPAP) có thể được sử dụng để hỗ trợ hô hấp mà không cần đặt ống nội khí quản. Thở máy xâm nhập (đặt ống nội khí quản và thở máy) được sử dụng trong trường hợp suy hô hấp nặng không đáp ứng với các biện pháp hỗ trợ hô hấp khác. Biểu đồ 3.9 nghiên cứu về hỗ trợ hô hấp có cho thấy sự phân bố các biện pháp hỗ trợ hô hấp thường được sử dụng trong điều trị viêm phổi nặng ở trẻ em.

V. Yếu Tố Liên Quan Viêm Phổi Nặng ở Trẻ Em Nghiên Cứu 59 ký tự

Nhiều yếu tố có thể làm tăng nguy cơ viêm phổi nặng ở trẻ em. Các yếu tố này bao gồm: tuổi nhỏ, cân nặng lúc sinh thấp, suy dinh dưỡng, không được bú sữa mẹ hoàn toàn, không được tiêm chủng đầy đủ, tiếp xúc với khói thuốc lá, ô nhiễm không khí, và các bệnh lý mạn tính. Việc xác định các yếu tố nguy cơ giúp các bác sĩ có thể tập trung vào các đối tượng có nguy cơ cao và đưa ra các biện pháp phòng ngừa phù hợp. Bên cạnh đó, cũng có nhiều nghiên cứu về các đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng viêm phổi ở trẻ em đã được nhắc đến trong các nghiên cứu như: Tác giả Trịnh Thị Ngọc và cộng sự nghiên cứu tại Bệnh viện Nhi Thanh Hóa năm 2020, nghiên cứu của Lưu Thị Thùy Dương và cộng sự năm 2019.

5.1. Suy Dinh Dưỡng và Ảnh Hưởng Đến Viêm Phổi Nặng

Suy dinh dưỡng là một trong những yếu tố nguy cơ quan trọng nhất của viêm phổi nặng ở trẻ em. Trẻ suy dinh dưỡng có hệ miễn dịch suy yếu, dễ bị nhiễm trùng và khó phục hồi. Việc cải thiện tình trạng dinh dưỡng cho trẻ em là một trong những biện pháp phòng ngừa viêm phổi hiệu quả nhất. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng trẻ suy dinh dưỡng có nguy cơ mắc viêm phổi cao hơn gấp nhiều lần so với trẻ có dinh dưỡng tốt.

5.2. Tiêm Chủng và Khả Năng Phòng Ngừa Viêm Phổi

Tiêm chủng là một trong những biện pháp phòng ngừa viêm phổi hiệu quả nhất. Vắc xin phế cầu khuẩn (PCV) có thể giúp phòng ngừa viêm phổi do phế cầu khuẩn, một trong những tác nhân gây bệnh phổ biến nhất. Vắc xin Hib có thể giúp phòng ngừa viêm phổi do Haemophilus influenzae type b. Việc tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch giúp bảo vệ trẻ em khỏi các bệnh nhiễm trùng nguy hiểm. Hiệu quả của việc sử dụng vaccine phế cầu trong chương trình tiêm chủng đã được chứng minh.

VI. Kết Luận Hướng Nghiên Cứu Mới về Viêm Phổi Trẻ Em 58 ký tự

Viêm phổi nặng ở trẻ em vẫn là một thách thức lớn đối với ngành y tế. Việc nghiên cứu và hiểu rõ hơn về đặc điểm lâm sàng, yếu tố liên quan, và các phương pháp điều trị mới là rất quan trọng để giảm tỷ lệ mắc bệnh và tử vong. Các nghiên cứu trong tương lai nên tập trung vào việc phát triển các phương pháp chẩn đoán nhanh chóng và chính xác hơn, cũng như các phương pháp điều trị hiệu quả hơn, đặc biệt là đối với các trường hợp viêm phổi do các tác nhân kháng thuốc.

6.1. Phát Triển Phương Pháp Chẩn Đoán Nhanh Chóng

Việc phát triển các phương pháp chẩn đoán nhanh chóng và chính xác là rất quan trọng để cải thiện tiên lượng của bệnh nhân viêm phổi. Các phương pháp chẩn đoán nhanh chóng có thể giúp các bác sĩ đưa ra quyết định điều trị kịp thời, giảm nguy cơ biến chứng và tử vong. Các nghiên cứu nên tập trung vào việc phát triển các xét nghiệm tại giường (point-of-care tests) có thể được thực hiện dễ dàng và nhanh chóng.

6.2. Nghiên Cứu Điều Trị Viêm Phổi Do Tác Nhân Kháng Thuốc

Tình trạng kháng kháng sinh ngày càng gia tăng là một thách thức lớn trong điều trị viêm phổi, đặc biệt là viêm phổi nặng. Các nghiên cứu nên tập trung vào việc tìm kiếm các phương pháp điều trị mới, bao gồm các loại kháng sinh mới, các phương pháp điều trị không kháng sinh, và các biện pháp tăng cường hệ miễn dịch. Đặc biệt chú trọng đến các vi khuẩn không thể phòng ngừa được bằng vắc-xin bao gồm S. aureus, Klebsiella pneumoniae.

Tổng quan nghiên cứu

Viêm phổi là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở trẻ em dưới 5 tuổi trên toàn cầu, chiếm khoảng 15-18% tỷ lệ tử vong ở nhóm tuổi này. Tại Việt Nam, theo ước tính của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) năm 2015, nhiễm trùng hô hấp cấp chiếm 11% tỷ lệ tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi, vượt xa các nguyên nhân khác như suy giảm miễn dịch mắc phải và sốt rét. Viêm phổi nặng ở trẻ em đặc biệt phổ biến tại các nước đang phát triển, trong đó trẻ dưới 12 tháng tuổi chiếm tỷ lệ mắc cao nhất, khoảng 72,7% trong nghiên cứu tại Trung tâm Nhi khoa Bệnh viện Bạch Mai. Nghiên cứu nhằm mục tiêu mô tả đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và xác định các yếu tố liên quan đến viêm phổi nặng ở trẻ em, với phạm vi nghiên cứu từ 01/01/2021 đến 30/06/2022 tại Trung tâm Nhi khoa Bệnh viện Bạch Mai. Việc hiểu rõ các đặc điểm và yếu tố nguy cơ sẽ góp phần nâng cao hiệu quả chẩn đoán, điều trị và giảm tỷ lệ tử vong do viêm phổi nặng ở trẻ em, đồng thời cung cấp dữ liệu tham khảo cho các chính sách y tế và chương trình phòng chống bệnh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về cơ chế tự bảo vệ của đường hô hấp và các yếu tố nguy cơ ảnh hưởng đến mức độ nặng của viêm phổi ở trẻ em. Cơ chế tự bảo vệ bao gồm hàng rào niêm mạc với hệ thống lông mao và tiết nhầy, hệ thống thực bào và miễn dịch tại phế nang, cùng khả năng đề kháng miễn dịch bẩm sinh và thích ứng. Các khái niệm chính bao gồm:

• Viêm phổi nặng: được định nghĩa theo hướng dẫn của Bộ Y tế Việt Nam năm 2014, với các dấu hiệu toàn thân nặng và suy hô hấp nặng.
• Yếu tố nguy cơ: tuổi nhỏ (<12 tháng), tiền sử đẻ non, suy dinh dưỡng, tiếp xúc khói thuốc lá, thiếu máu, và tiêm chủng không đầy đủ.
• Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng: triệu chứng ho, sốt, thở nhanh, rút lõm lồng ngực, kết quả xét nghiệm CRP, công thức máu, và hình ảnh X-quang phổi.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thiết kế theo phương pháp mô tả cắt ngang hồi cứu, thu thập dữ liệu từ hồ sơ bệnh án của 438 trẻ em dưới 15 tuổi được chẩn đoán viêm phổi và viêm phổi nặng tại Trung tâm Nhi khoa Bệnh viện Bạch Mai trong giai đoạn từ 01/01/2021 đến 30/06/2022. Cỡ mẫu gồm toàn bộ trẻ đủ tiêu chuẩn, được chọn theo phương pháp thuận tiện không xác suất. Các biến số nghiên cứu bao gồm đặc điểm chung (tuổi, giới, địa lý), tiền sử bệnh, triệu chứng lâm sàng, kết quả xét nghiệm cận lâm sàng và các yếu tố nguy cơ liên quan. Phân tích số liệu sử dụng phần mềm SPSS 22.0 với các phương pháp thống kê mô tả, kiểm định χ2, Fisher exact test và phân tích hồi quy logistic để xác định mối liên quan giữa các yếu tố với viêm phổi nặng. Các biện pháp khắc phục sai số bao gồm xây dựng chuẩn mực công cụ thu thập số liệu và thu thập dữ liệu đồng nhất. Nghiên cứu tuân thủ các quy định đạo đức, bảo mật thông tin và không gây nguy hiểm thêm cho bệnh nhân.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Đặc điểm dịch tễ học: Trong 88 trẻ viêm phổi nặng, 72,7% là trẻ dưới 12 tháng tuổi, 73,9% là trẻ trai, và 87,5% đến từ khu vực thành phố. Thời gian ủ bệnh dưới 3 ngày chiếm 52,3%. Tỷ lệ trẻ đã dùng kháng sinh trước khi vào viện là 54,5%, và 54,4% trẻ có tiền sử mắc Covid-19.

2. Đặc điểm lâm sàng: Triệu chứng phổ biến nhất là ho (98,3%), sốt (82%), thở nhanh (90%), khò khè (73%), và rút lõm lồng ngực (50%). Các triệu chứng ngoài hô hấp như nôn, ỉa lỏng và nhịp tim nhanh cũng xuất hiện với tỷ lệ lần lượt 55/88 và 48/88 trẻ.

3. Kết quả cận lâm sàng: 45,4% trẻ có kết quả cấy dịch tỵ hầu dương tính, trong đó vi khuẩn phổ biến nhất là Escherichia coli (57,5%) và Staphylococcus aureus (32,5%). Trên phim X-quang, 76,1% trẻ có tổn thương đám mờ không đều rải rác hai bên rốn phổi. Số lượng bạch cầu bình thường chiếm 93,2%, CRP tăng trên 6 mg/l chiếm 11,4%. Về hỗ trợ hô hấp, 88,6% trẻ được thở oxy, 6,8% thở CPAP và 4,6% thở máy.

4. Yếu tố liên quan đến viêm phổi nặng: Trẻ dưới 12 tháng tuổi có nguy cơ viêm phổi nặng cao hơn nhóm 12 tháng đến 5 tuổi (p<0,01). Giới tính nam có liên quan thuận với viêm phổi nặng (OR=2,09; p=0,05). Tiền sử đẻ non làm tăng nguy cơ viêm phổi nặng gấp 3,5 lần (OR=3,5; p<0,01). Tiền sử mắc Covid-19 không có mối liên quan đáng kể với mức độ nặng của viêm phổi (p=0,9).

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các báo cáo trong và ngoài nước, khẳng định trẻ dưới 12 tháng tuổi và trẻ đẻ non là nhóm có nguy cơ cao mắc viêm phổi nặng do hệ miễn dịch và chức năng phổi chưa hoàn thiện. Tỷ lệ trẻ trai mắc viêm phổi nặng cao hơn có thể liên quan đến yếu tố sinh học và môi trường. Việc phát hiện Escherichia coli và Staphylococcus aureus là các tác nhân phổ biến phản ánh tình hình vi khuẩn gây bệnh tại địa phương, đồng thời cho thấy sự cần thiết trong lựa chọn kháng sinh phù hợp. Tỷ lệ CRP tăng thấp cho thấy CRP có thể không phải là chỉ số nhạy trong đánh giá mức độ nặng của viêm phổi ở trẻ em. Hình ảnh X-quang với tổn thương đám mờ rải rác hai bên rốn phổi là dấu hiệu đặc trưng của viêm phổi nặng, hỗ trợ chẩn đoán và theo dõi điều trị. Các biểu đồ phân bố triệu chứng và yếu tố nguy cơ có thể được trình bày để minh họa rõ ràng hơn mối liên quan giữa các biến số và mức độ nặng của bệnh.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường sàng lọc và theo dõi trẻ dưới 12 tháng tuổi và trẻ đẻ non: Các cơ sở y tế cần ưu tiên phát hiện sớm và theo dõi chặt chẽ nhóm trẻ này nhằm giảm thiểu nguy cơ viêm phổi nặng. Thời gian thực hiện: ngay lập tức và liên tục. Chủ thể thực hiện: Trung tâm Nhi khoa, các bệnh viện nhi.

2. Đẩy mạnh chương trình tiêm chủng đầy đủ, đặc biệt vắc xin phế cầu: Giảm tỷ lệ mắc viêm phổi do vi khuẩn và hạn chế mức độ nặng của bệnh. Thời gian thực hiện: trong vòng 12 tháng tới. Chủ thể thực hiện: Bộ Y tế, các trung tâm tiêm chủng.

3. Tuyên truyền và hạn chế tiếp xúc khói thuốc lá trong gia đình và môi trường sống trẻ em: Giảm nguy cơ tổn thương niêm mạc hô hấp và nhiễm khuẩn. Thời gian thực hiện: liên tục. Chủ thể thực hiện: các tổ chức y tế cộng đồng, trường học, gia đình.

4. Nâng cao năng lực chẩn đoán và điều trị viêm phổi nặng tại các cơ sở y tế: Đào tạo nhân viên y tế về nhận biết dấu hiệu lâm sàng, sử dụng hiệu quả các phương tiện hỗ trợ hô hấp và lựa chọn kháng sinh phù hợp. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng. Chủ thể thực hiện: Bệnh viện, Sở Y tế.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Bác sĩ nhi khoa và nhân viên y tế: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn về đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và yếu tố nguy cơ viêm phổi nặng, hỗ trợ nâng cao chất lượng chẩn đoán và điều trị.

2. Nhà quản lý y tế và hoạch định chính sách: Thông tin về tỷ lệ mắc, yếu tố nguy cơ và hiệu quả các biện pháp can thiệp giúp xây dựng chương trình phòng chống viêm phổi hiệu quả.

3. Nhà nghiên cứu và sinh viên y khoa: Cơ sở dữ liệu khoa học để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về bệnh lý viêm phổi và các bệnh hô hấp ở trẻ em.

4. Phụ huynh và cộng đồng: Hiểu biết về các dấu hiệu cảnh báo viêm phổi nặng và các yếu tố nguy cơ giúp chủ động phòng tránh và đưa trẻ đến cơ sở y tế kịp thời.

Câu hỏi thường gặp

1. Viêm phổi nặng ở trẻ em được chẩn đoán dựa trên những dấu hiệu nào?
   Viêm phổi nặng được chẩn đoán khi trẻ có dấu hiệu viêm phổi kèm theo ít nhất một trong các dấu hiệu toàn thân nặng như bỏ bú, rối loạn tri giác, hoặc dấu hiệu suy hô hấp nặng như thở rên, rút lõm lồng ngực rất nặng, tím tái hoặc SpO2 < 90%.

2. Yếu tố nào làm tăng nguy cơ viêm phổi nặng ở trẻ?
   Tuổi dưới 12 tháng, tiền sử đẻ non, giới tính nam, suy dinh dưỡng, tiếp xúc khói thuốc lá và thiếu tiêm chủng là các yếu tố làm tăng nguy cơ viêm phổi nặng.

3. Vai trò của xét nghiệm CRP trong đánh giá viêm phổi nặng là gì?
   CRP tăng phản ánh quá trình viêm nhiễm do vi khuẩn, tuy nhiên trong nghiên cứu này tỷ lệ CRP tăng chỉ chiếm khoảng 11,4%, cho thấy CRP có thể không phải là chỉ số nhạy để đánh giá mức độ nặng của viêm phổi ở trẻ.

4. Các vi khuẩn nào thường gây viêm phổi nặng ở trẻ em tại Việt Nam?
   Escherichia coli và Staphylococcus aureus là hai tác nhân vi khuẩn phổ biến nhất được phát hiện trong dịch tỵ hầu của trẻ viêm phổi nặng tại Trung tâm Nhi khoa Bệnh viện Bạch Mai.

5. Biện pháp hỗ trợ hô hấp nào được sử dụng phổ biến nhất cho trẻ viêm phổi nặng?
   Thở oxy qua mask hoặc gọng mũi là biện pháp hỗ trợ hô hấp phổ biến nhất, chiếm 88,6% các trường hợp, tiếp theo là thở CPAP và thở máy trong các trường hợp nặng hơn.

Kết luận

• Trẻ dưới 12 tháng tuổi và trẻ có tiền sử đẻ non có nguy cơ cao mắc viêm phổi nặng, cần được ưu tiên theo dõi và chăm sóc đặc biệt.
• Giới tính nam có liên quan thuận với mức độ nặng của viêm phổi, trong khi tiền sử mắc Covid-19 không ảnh hưởng đáng kể.
• Các triệu chứng lâm sàng như ho, sốt, thở nhanh và rút lõm lồng ngực là dấu hiệu quan trọng trong chẩn đoán viêm phổi nặng.
• Vi khuẩn Escherichia coli và Staphylococcus aureus là nguyên nhân phổ biến, cần lưu ý trong lựa chọn kháng sinh điều trị.
• Đề xuất tăng cường tiêm chủng, hạn chế tiếp xúc khói thuốc và nâng cao năng lực chẩn đoán, điều trị tại các cơ sở y tế nhằm giảm tỷ lệ tử vong do viêm phổi nặng ở trẻ em.

Tiếp theo, cần triển khai các chương trình can thiệp dựa trên kết quả nghiên cứu và theo dõi hiệu quả trong thực tế. Các chuyên gia và nhà quản lý y tế được khuyến khích áp dụng các khuyến nghị này để cải thiện sức khỏe trẻ em.