Nghiên Cứu Về Tuân Thủ Điều Trị Và Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Ở Người Bệnh Điều Trị Methadone Tại Trung Tâm Kiểm Soát Bệnh Tật Tỉnh Gia Lai Năm 2022

• Tác giả: Lê Tuấn Kiệt
• Người hướng dẫn: TS. Bùi Tú Quyên
• Trường học: Trường Đại Học Y Tế Công Cộng
• Chuyên ngành: Y Tế Công Cộng
• Đề tài: Tuân Thủ Điều Trị Methadone Tại Gia Lai Năm 2022
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Hà Nội

• MỤC LỤC
• DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
• DANH MỤC BẢNG
• DANH MỤC BIỂU
• TÓM TẮT NGHIÊN CỨU
• ĐẶT VẤN ĐỀ
• MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Giới thiệu về điều trị Methadone
• 1.2. Tuân thủ điều trị Methadone và đo lường tuân thủ điều trị Methadone
• 1.2.1. Tuân thủ điều trị Methadone
• 1.2.2. Đo lường tuân thủ điều trị Methadone
• 1.3. Thực trạng tuân thủ điều trị Methadone
• 1.4. Một số yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị Methadone
• 1.5. Thông tin chung về địa bàn nghiên cứu
• 1.6. Khung lý thuyết nghiên cứu
• 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 2.3. Thiết kế nghiên cứu
• 2.4. Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu
• 2.5. Phương pháp thu thập số liệu
• 2.6. Các biến số nghiên cứu
• 2.7. Tiêu chuẩn đánh giá
• 2.8. Phân tích số liệu
• 2.9. Khía cạnh đạo đức của nghiên cứu
• 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Thông tin chung của người điều trị Methadone
• 3.2. Thực trạng tuân thủ điều trị ở Người bệnh điều trị Methadone tại Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Gia Lai năm 2022
• 3.3. Một số yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị của Người bệnh điều trị Methadone tại Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật tỉnh Gia Lai năm 2022
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• Phụ lục 1: Phiếu đồng ý tham gia nghiên cứu
• Phụ lục 2: Phiếu phát vấn NB điều trị Methadone
• Phụ lục 3: Mẫu thu thập thông tin từ hồ sơ bệnh án
• Phụ lục 4: Phiếu phỏng vấn NB đang điều trị Methadone
• Phụ lục 5: Phiếu phỏng vấn Cán bộ y tế tại cơ sở điều trị Methadone
• Phụ lục 6: Phiếu phỏng vấn sâu cán bộ lãnh đạo cơ sở điều trị
• Phụ lục 7: Các biến nghiên cứu
• Phụ lục 8: Bản đồ tỉnh Gia Lai

I. Tổng Quan Về Nghiên Cứu Tuân Thủ Điều Trị Methadone Gia Lai

Nghiện ma túy, đặc biệt là nghiện các chất dạng thuốc phiện (CDTP), được xem là một bệnh mãn tính của não bộ, đòi hỏi các phương pháp điều trị hiệu quả. Điều trị methadone đã được chứng minh là một giải pháp ưu việt, được triển khai rộng rãi trên toàn cầu và tại Việt Nam. Chương trình điều trị methadone ở Việt Nam đã đạt được những thành công đáng kể, giúp cải thiện sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người nghiện ma túy, đồng thời giảm thiểu các tác động tiêu cực đến xã hội. Tại Gia Lai, chương trình đã được triển khai từ năm 2016, tuy nhiên, việc duy trì tuân thủ điều trị methadone vẫn còn nhiều thách thức. Nghiên cứu này tập trung vào việc đánh giá thực trạng tuân thủ điều trị methadone và các yếu tố ảnh hưởng đến nó tại Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật tỉnh Gia Lai năm 2022.

1.1. Lịch Sử và Phát Triển của Điều Trị Methadone

Methadone là một chất CDTP tổng hợp, có tác dụng kéo dài, giúp giảm cảm giác thèm nhớ và hội chứng cai ở người nghiện ma túy. Phương pháp điều trị methadone đã được sử dụng từ năm 1965 và hiện đang được triển khai tại hơn 80 quốc gia. Tại Việt Nam, chương trình được triển khai từ năm 2008, đã điều trị cho hàng chục nghìn người nghiện ma túy, mang lại những kết quả tích cực. Theo báo cáo của Bộ Y tế năm 2021, đã triển khai điều trị nghiện các CDTP bằng thuốc Methadone cho 52.560 NB tại 63 tỉnh, thành phố; triển khai thí điểm cấp phát thuốc Methadone nhiều ngày cho 1.187 NB ở 3 tỉnh, thành phố (2).

1.2. Vai Trò Của Chương Trình Methadone tại Gia Lai

Tỉnh Gia Lai đã triển khai chương trình điều trị methadone từ năm 2016, với mục tiêu giảm tác hại của nghiện ma túy và cải thiện sức khỏe cộng đồng. Hiện nay, Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật tỉnh Gia Lai có 91 NB điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng Methadone; hằng ngày đến nhận thuốc Methadone và uống tại chỗ trước sự có mặt của nhân viên y tế theo quy định (3). Ngay cả trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 thì Trung tâm vẫn đảm bảo cho NB được duy trì liều uống hàng ngày.

II. Thách Thức Về Tuân Thủ Điều Trị Methadone Ở Gia Lai Năm 2022

Mặc dù chương trình điều trị methadone đã đạt được những thành công nhất định, nhưng việc duy trì tuân thủ điều trị ở Gia Lai vẫn đối mặt với nhiều khó khăn. Địa hình rộng lớn của tỉnh, với chỉ một cơ sở điều trị methadone duy nhất đặt tại thành phố Pleiku, gây khó khăn cho người nghiện ma túy ở các huyện xa xôi trong việc tiếp cận dịch vụ. Bên cạnh đó, các yếu tố như nhận thức, thái độ của người bệnh về methadone, tác dụng phụ của thuốc, kỳ thị xã hội và điều kiện sống không ổn định cũng ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị methadone.

2.1. Khó Khăn Địa Lý và Tiếp Cận Dịch Vụ Điều Trị

Toàn tỉnh Gia Lai rộng hơn 15,5 nghìn km2 nhưng chỉ có duy nhất một cơ sở điều trị Methadone nằm ở trung tâm thành phố Pleiku phục vụ cho số lượng người bệnh nhiều và nằm rải rác trên các địa bàn huyện xã, khó khăn đi lại vì có những NB ở cách xa cơ sở điều trị trên 40 km như ở huyện Ia Grai, huyện Chư Prông, huyện Chư Pah. Một số NB gặp khó khăn khi phải đến cơ sở điều trị uống thuốc hàng ngày; ở giai đoạn điều trị Methadone chưa đủ thời gian thay thế heroin nên gây khó chịu “vã”, gặp một số tác dụng phụ của thuốc Methadone.

2.2. Yếu Tố Tâm Lý Xã Hội Ảnh Hưởng Tuân Thủ Điều Trị

Nhận thức, thái độ của một số NB chưa đầy đủ về thuốc Methadone và tuân thủ điều trị Methadone; sợ bị mọi người phát hiện đã từng nghiện ma túy, lệ thuộc vào Methadone; tình trạng trầm cảm, một số vấn đề về tâm lý đặc trưng của NB điều trị Methadone; tình trạng vẫn còn sử dụng ma túy trong quá trình điều trị; điều kiện sống chưa ổn định.

2.3. Rào cản về chi phí và thời gian

Việc phải di chuyển hàng ngày tới trung tâm điều trị methadone gây tốn kém về chi phí đi lại và thời gian, đặc biệt đối với những người có công việc bận rộn hoặc thu nhập thấp. Điều này có thể dẫn đến việc người bệnh bỏ điều trị hoặc không tuân thủ lịch uống thuốc.

III. Phương Pháp Nghiên Cứu Tuân Thủ Điều Trị Methadone Năm 2022

Nghiên cứu sử dụng thiết kế cắt ngang, kết hợp cả phương pháp định lượng và định tính, được thực hiện từ tháng 10/2021 đến tháng 8/2022 tại Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật tỉnh Gia Lai. Dữ liệu định lượng được thu thập thông qua phỏng vấn 77 người bệnh bằng phiếu câu hỏi có cấu trúc, và thu thập thông tin thứ cấp từ hồ sơ bệnh án. Dữ liệu định tính được thu thập thông qua 12 cuộc phỏng vấn sâu. Phân tích thống kê sử dụng phần mềm SPSS 20.0 để xác định tỷ lệ tuân thủ điều trị methadone và các yếu tố liên quan.

3.1. Thiết Kế Nghiên Cứu và Thu Thập Dữ Liệu Định Lượng

Nghiên cứu sử dụng thiết kế cắt ngang, nghiên cứu áp dụng định lượng và định tính. Thời gian nghiên cứu từ tháng 10/2021 đến tháng 8/2022 tại cơ sở điều trị Methadone Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Gia Lai. Phương pháp thu thập số liệu: thu thập thông tin qua phát vấn 77 người bệnh chọn mẫu toàn bộ, sử dụng phiếu có cấu trúc và thu thập thông tin số liệu thứ cấp về tuân thủ điều trị Methadone từ hồ sơ bệnh án.

3.2. Phỏng Vấn Sâu và Phân Tích Dữ Liệu Định Tính

Nghiên cứu tiến hành 12 cuộc phỏng vấn sâu. Số liệu định lượng sau thu thập, được làm sạch mã hóa và nhập phần mềm Epidata 3.1, phân tích số liệu bằng phần mềm SPSS 20.0 với các thuật toán thống kê sử dụng các thông số như tần số, tỷ lệ. Phân tích hồi qui logistic đơn biến, đa biến OR, CI95% của OR. Thông tin định tính khi thực hiện PVS dùng băng ghi âm và ghi chép lại, sau đó được gỡ và tổng hợp thành bản Word, một số thông tin tiêu biểu được trích dẫn để minh chứng cho kết quả nghiên cứu.

IV. Kết Quả Nghiên Cứu Tỷ Lệ Tuân Thủ Methadone Tại Gia Lai 2022

Kết quả nghiên cứu cho thấy tỷ lệ tuân thủ điều trị chung là 85.7%. Trong đó, tuân thủ uống thuốc là 90.9%, tuân thủ xét nghiệm ngẫu nhiên là 100%, và tuân thủ không tái sử dụng CDTP là 94.8%. Tuy nhiên, vẫn còn 9.1% người bệnh không tuân thủ uống thuốc, và 5.2% có sử dụng CDTP trong tháng qua. Nghiên cứu cũng xác định một số yếu tố liên quan đến tuân thủ điều trị, bao gồm thời gian tham gia điều trị, khoảng cách đến cơ sở điều trị, và tình hình kinh tế gia đình.

4.1. Tỷ Lệ Tuân Thủ Điều Trị Methadone và Các Tiêu Chí Đánh Giá

Kết quả nghiên cứu cho thấy tỷ lệ người bệnh tuân thủ điều trị chung là 85,7%, trong đó: tuân thủ uống thuốc là 90,9%, tuân thủ xét nghiệm ngẫu nhiên là 100%, tuân thủ không tái sử dụng chất dạng thuốc phiện là 94,8%. Có 9,1% người bệnh không tuân thủ uống thuốc là 5,2% có sử dụng chất dạng thuốc phiện trong 1 tháng qua.

4.2. Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Tuân Thủ Điều Trị Methadone

Người bệnh có khả năng không tuân thủ điều trị khi có thời gian tham gia điều trị dưới 12 tháng, có khoảng cách đến cơ sở điều trị trên 10 km, hay không lệ thuộc vào kinh tế gia đình.

4.3. So sánh tỷ lệ tuân thủ với các nghiên cứu khác

So sánh với các nghiên cứu khác cho thấy tỷ lệ tuân thủ điều trị methadone tại Gia Lai tương đối cao so với một số địa phương khác, tuy nhiên vẫn cần có các biện pháp can thiệp để cải thiện hơn nữa, đặc biệt là đối với nhóm người có nguy cơ không tuân thủ.

V. Giải Pháp Tăng Cường Tuân Thủ Điều Trị Methadone Ở Gia Lai

Từ kết quả nghiên cứu, cần tăng cường tư vấn, nâng cao kiến thức và thái độ về tuân thủ điều trị methadone cho người bệnh. Đồng thời, cần xem xét cấp phát thuốc dài ngày cho người bệnh ở xa cơ sở điều trị. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ sở y tế, gia đình và cộng đồng để hỗ trợ người nghiện ma túy trong quá trình điều trị methadone và tái hòa nhập xã hội.

5.1. Tư Vấn và Nâng Cao Nhận Thức về Tuân Thủ Điều Trị

Cơ sở điều trị cần tăng cường tư vấn nâng cao kiến thức, thái độ tuân thủ điều trị. Cần xây dựng các chương trình tư vấn phù hợp với từng đối tượng người bệnh, giúp họ hiểu rõ hơn về lợi ích của việc tuân thủ điều trị và các biện pháp phòng ngừa tái nghiện.

5.2. Cấp Phát Thuốc Methadone Dài Ngày cho Người Bệnh Ở Xa

Đề nghị cấp phát thuốc dài ngày cho người bệnh có khoảng cách đến cơ sở điều trị trên 10 km. Việc này giúp giảm bớt gánh nặng về chi phí và thời gian đi lại, tạo điều kiện thuận lợi cho người bệnh duy trì tuân thủ điều trị.

5.3. Hỗ trợ cộng đồng và gia đình

Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ sở y tế, gia đình và cộng đồng để hỗ trợ người nghiện ma túy trong quá trình điều trị methadone. Gia đình và cộng đồng cần tạo môi trường hỗ trợ, khuyến khích và giảm kỳ thị đối với người bệnh.

VI. Hướng Đi Mới Cho Nghiên Cứu Tuân Thủ Methadone Tại Gia Lai

Nghiên cứu này cung cấp những thông tin quan trọng về thực trạng tuân thủ điều trị methadone tại Gia Lai. Trong tương lai, cần có thêm các nghiên cứu sâu hơn về hiệu quả của các biện pháp can thiệp, cũng như các yếu tố tâm lý, xã hội khác ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị của người nghiện ma túy.

6.1. Đánh Giá Hiệu Quả Của Các Biện Pháp Can Thiệp Tuân Thủ

Cần có các nghiên cứu đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp khác nhau, như tư vấn nhóm, hỗ trợ tâm lý, và cấp phát thuốc dài ngày, để xác định các biện pháp hiệu quả nhất trong việc cải thiện tuân thủ điều trị.

6.2. Nghiên Cứu Các Yếu Tố Tâm Lý và Xã Hội

Nghiên cứu sâu hơn về các yếu tố tâm lý và xã hội, như kỳ thị, trầm cảm, và hỗ trợ xã hội, có thể giúp hiểu rõ hơn về những rào cản trong việc tuân thủ điều trị và từ đó phát triển các biện pháp can thiệp phù hợp.

6.3. Sử dụng công nghệ trong quản lý tuân thủ điều trị

Nghiên cứu về việc sử dụng các ứng dụng di động hoặc các công nghệ khác để theo dõi và hỗ trợ người bệnh trong quá trình điều trị methadone có thể giúp cải thiện tuân thủ điều trị và giảm chi phí quản lý.

Tổng quan nghiên cứu

Nghiện các chất dạng thuốc phiện (CDTP) là một bệnh mãn tính của não bộ, chưa có thuốc đặc hiệu để điều trị triệt để. Điều trị thay thế nghiện CDTP bằng Methadone (MMT) được xem là giải pháp ưu việt, đã triển khai tại hơn 80 quốc gia từ năm 1965. Tại Việt Nam, chương trình MMT bắt đầu từ năm 2008, với hơn 52.560 người bệnh (NB) tham gia tại 63 tỉnh, thành phố. Tỉnh Gia Lai triển khai điều trị MMT từ năm 2016, hiện có 91 NB điều trị tại Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật tỉnh Gia Lai (CDC Gia Lai). Nghiên cứu này tập trung đánh giá thực trạng tuân thủ điều trị Methadone và các yếu tố ảnh hưởng tại CDC Gia Lai trong nửa đầu năm 2022.

Mục tiêu nghiên cứu gồm: (1) mô tả thực trạng tuân thủ điều trị Methadone ở NB tại CDC Gia Lai; (2) phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị. Nghiên cứu được thực hiện từ tháng 10/2021 đến tháng 8/2022, sử dụng thiết kế cắt ngang kết hợp định lượng và định tính. Việc đánh giá tuân thủ điều trị Methadone có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả điều trị, giảm tái sử dụng ma túy, cải thiện sức khỏe NB và góp phần ổn định an ninh xã hội.

Tỉnh Gia Lai có diện tích hơn 15.510 km² với địa hình miền núi rộng lớn, chỉ có một cơ sở điều trị Methadone duy nhất tại thành phố Pleiku, gây khó khăn trong việc tiếp cận dịch vụ cho NB ở các huyện xa trung tâm. Tỷ lệ tuân thủ điều trị Methadone chung của NB tại CDC Gia Lai năm 2022 đạt 85,7%, trong đó tuân thủ uống thuốc 90,9%, tuân thủ xét nghiệm 100%, và tuân thủ không tái sử dụng CDTP 94,8%. Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn để đề xuất các giải pháp nâng cao tuân thủ điều trị Methadone tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên khung lý thuyết tổng hợp các yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị Methadone, bao gồm:

• Yếu tố cá nhân: Tuổi, giới tính, trình độ học vấn, nghề nghiệp, sự lệ thuộc kinh tế gia đình, thời gian tham gia điều trị, liều điều trị, nhận thức và thái độ về Methadone, tình trạng sử dụng ma túy, rượu bia, thuốc lá trong quá trình điều trị.
• Yếu tố gia đình và bạn bè: Sự hỗ trợ tinh thần, kinh tế, nhắc nhở tuân thủ điều trị, ảnh hưởng của bạn bè sử dụng ma túy.
• Yếu tố môi trường xã hội: Sự hỗ trợ xã hội, thái độ kỳ thị, tác động của dịch bệnh Covid-19.
• Yếu tố dịch vụ y tế: Khoảng cách đến cơ sở điều trị, thời gian chờ khám và uống thuốc, chi phí điều trị, thái độ và kỹ năng của cán bộ y tế.

Khung lý thuyết này được xây dựng dựa trên các nghiên cứu trong và ngoài nước, đồng thời tham khảo các hướng dẫn điều trị Methadone của Bộ Y tế Việt Nam.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế cắt ngang kết hợp phương pháp định lượng và định tính:

• Nguồn dữ liệu: Thu thập thông tin từ 77 NB đang điều trị Methadone tại CDC Gia Lai, sử dụng phương pháp chọn mẫu toàn bộ. Dữ liệu định lượng gồm thông tin phỏng vấn trực tiếp qua bộ câu hỏi có cấu trúc và hồi cứu hồ sơ bệnh án (HSBA). Dữ liệu định tính thu thập qua 12 cuộc phỏng vấn sâu với NB, cán bộ y tế và lãnh đạo cơ sở điều trị.

• Phương pháp phân tích: Số liệu định lượng được nhập và xử lý bằng phần mềm Epidata 3.1 và SPSS 20.0. Phân tích mô tả sử dụng tần số, tỷ lệ; phân tích hồi qui logistic đơn biến và đa biến để xác định các yếu tố liên quan đến tuân thủ điều trị Methadone. Dữ liệu định tính được mã hóa, tổng hợp và trích dẫn minh chứng.

• Timeline nghiên cứu: Thực hiện từ tháng 10/2021 đến tháng 8/2022 tại Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật tỉnh Gia Lai.

• Cỡ mẫu và chọn mẫu: Cỡ mẫu tối thiểu 60 NB theo công thức tính tỷ lệ với sai số 0,1 và độ tin cậy 95%. Thực tế thu thập được 77 NB, chọn toàn bộ NB đang điều trị đáp ứng tiêu chí.

• Tiêu chuẩn đánh giá tuân thủ: NB được xem là tuân thủ khi đáp ứng đồng thời 3 tiêu chí: không bỏ liều trong 1 tháng, tuân thủ xét nghiệm ngẫu nhiên, và có kết quả xét nghiệm âm tính với CDTP trong 1 tháng.

• Đạo đức nghiên cứu: Được Hội đồng Đạo đức Trường Đại học Y tế Công cộng phê duyệt, đảm bảo bảo mật thông tin và sự đồng thuận tự nguyện của NB.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ tuân thủ điều trị Methadone: 85,7% NB tuân thủ điều trị chung, trong đó 90,9% tuân thủ uống thuốc, 100% tuân thủ xét nghiệm, 94,8% không tái sử dụng CDTP. Tỷ lệ không tuân thủ uống thuốc là 9,1%, có 5,2% NB sử dụng CDTP trong 1 tháng qua.

2. Yếu tố cá nhân ảnh hưởng đến tuân thủ: NB có thời gian điều trị dưới 12 tháng có khả năng không tuân thủ cao gấp 5,3 lần so với NB trên 12 tháng (OR=5,3; 95%CI: 1,01-25,4). NB không lệ thuộc vào gia đình có khả năng không tuân thủ cao gấp 17,2 lần so với NB lệ thuộc (OR=17,2; 95%CI: 1,0-287,7). Tuổi, giới tính, trình độ học vấn, nghề nghiệp, liều điều trị, sử dụng ma túy, rượu bia, thuốc lá không có liên quan ý nghĩa thống kê.

3. Yếu tố dịch vụ y tế: NB có khoảng cách đến cơ sở điều trị trên 10 km có khả năng không tuân thủ cao gấp 31,2 lần so với NB dưới 10 km (OR=31,2; 95%CI: 2,8-349,3). Thời gian chờ khám, uống thuốc không ảnh hưởng đáng kể.

4. Yếu tố gia đình và xã hội: Sự hỗ trợ của gia đình có ảnh hưởng tích cực đến tuân thủ điều trị; NB không có sự hỗ trợ gia đình đều không tuân thủ. Sự hỗ trợ của bạn bè, xã hội và tác động của dịch Covid-19 không có ảnh hưởng rõ rệt.

Thảo luận kết quả

Tỷ lệ tuân thủ điều trị Methadone tại Gia Lai (85,7%) tương đồng với tỷ lệ trung bình của Việt Nam năm 2021 (83%) và cao hơn một số nghiên cứu trước đây. Điều này có thể do thời gian điều trị trung bình dài (81,8% NB trên 12 tháng), thái độ tích cực của NB (97,4% có thái độ đúng về Methadone), và sự quản lý chặt chẽ của cơ sở điều trị (100% NB không đến uống thuốc được nhắc nhở).

Khoảng cách địa lý là rào cản lớn nhất, do Gia Lai có địa hình rộng, chỉ có một cơ sở điều trị duy nhất. NB ở xa trên 10 km khó khăn trong việc đến uống thuốc hàng ngày, ảnh hưởng trực tiếp đến tuân thủ. Điều này phù hợp với các nghiên cứu trong nước và quốc tế về ảnh hưởng của khoảng cách đến dịch vụ y tế.

Thời gian điều trị trên 12 tháng giúp NB ổn định hơn, giảm triệu chứng lệ thuộc và thèm nhớ heroin, từ đó tăng khả năng tuân thủ. Sự lệ thuộc vào gia đình cũng là yếu tố quan trọng, có thể do NB nhận được sự hỗ trợ tinh thần, vật chất giúp duy trì điều trị.

Mặc dù các yếu tố như nghề nghiệp, trình độ học vấn, sử dụng rượu bia không có ý nghĩa thống kê trong nghiên cứu này, các nghiên cứu khác cho thấy chúng có thể ảnh hưởng đến tuân thủ. Do đó, cần tiếp tục theo dõi và nghiên cứu sâu hơn.

Dịch Covid-19 không ảnh hưởng đáng kể đến tuân thủ do CDC Gia Lai đã có biện pháp hỗ trợ NB duy trì uống thuốc hàng ngày trong thời gian giãn cách.

Kết quả có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ tuân thủ theo từng tiêu chí và bảng hồi qui logistic đa biến minh họa các yếu tố ảnh hưởng chính.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Mở rộng cơ sở điều trị Methadone: Thiết lập thêm các điểm cấp phát thuốc Methadone tại các huyện xa trung tâm để giảm khoảng cách đi lại, nâng cao tỷ lệ tuân thủ. Thời gian thực hiện: 1-2 năm. Chủ thể: Sở Y tế tỉnh Gia Lai phối hợp CDC Gia Lai.

2. Thí điểm cấp phát thuốc Methadone nhiều ngày: Áp dụng cấp phát thuốc dài ngày cho NB có khoảng cách trên 10 km, giảm tần suất đến cơ sở, phù hợp với hướng dẫn của Bộ Y tế. Thời gian: 6-12 tháng. Chủ thể: CDC Gia Lai, cơ sở điều trị Methadone.

3. Tăng cường tư vấn, truyền thông nâng cao nhận thức: Tổ chức các buổi tư vấn, truyền thông về lợi ích và cách tuân thủ điều trị Methadone, đặc biệt cho NB mới tham gia dưới 12 tháng. Thời gian: liên tục. Chủ thể: cán bộ y tế, tư vấn viên tại CDC Gia Lai.

4. Hỗ trợ gia đình và cộng đồng: Xây dựng chương trình hỗ trợ gia đình NB, tăng cường vai trò người thân trong việc nhắc nhở, động viên NB tuân thủ điều trị. Thời gian: 1 năm. Chủ thể: CDC Gia Lai, các tổ chức xã hội.

5. Điều chỉnh giờ uống thuốc linh hoạt: Cơ sở điều trị cần xem xét mở rộng khung giờ uống thuốc để phù hợp với đặc thù công việc của NB, giảm bỏ liều do không sắp xếp được thời gian. Thời gian: 6 tháng. Chủ thể: CDC Gia Lai.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ y tế và quản lý chương trình MMT: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn về tuân thủ điều trị và các yếu tố ảnh hưởng, giúp xây dựng chính sách, kế hoạch nâng cao hiệu quả điều trị Methadone.

2. Nhà nghiên cứu và học viên ngành Y tế công cộng, Tâm lý học: Tài liệu tham khảo về thiết kế nghiên cứu kết hợp định lượng và định tính, phân tích các yếu tố xã hội, tâm lý ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị.

3. Cơ quan quản lý nhà nước về phòng chống ma túy: Cung cấp thông tin về thực trạng và khó khăn trong điều trị nghiện CDTP, hỗ trợ xây dựng các chương trình can thiệp phù hợp.

4. Tổ chức phi chính phủ và cộng đồng hỗ trợ người nghiện: Hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị Methadone để thiết kế các hoạt động hỗ trợ, tư vấn, giảm kỳ thị và tăng cường sự tham gia của gia đình, cộng đồng.

Câu hỏi thường gặp

1. Tuân thủ điều trị Methadone được đánh giá như thế nào?
   Tuân thủ được đánh giá dựa trên 3 tiêu chí: không bỏ liều trong 1 tháng, tuân thủ xét nghiệm ngẫu nhiên, và kết quả xét nghiệm âm tính với CDTP trong 1 tháng. Ví dụ, tại Gia Lai, 85,7% NB đáp ứng đủ các tiêu chí này.

2. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến tuân thủ điều trị Methadone?
   Khoảng cách đến cơ sở điều trị là yếu tố quan trọng nhất, NB sống cách trên 10 km có khả năng không tuân thủ cao gấp 31 lần so với NB gần hơn. Do đó, việc mở rộng điểm cấp phát thuốc là cần thiết.

3. Thời gian tham gia điều trị ảnh hưởng thế nào đến tuân thủ?
   NB điều trị trên 12 tháng có tỷ lệ tuân thủ cao hơn nhiều so với NB dưới 12 tháng, do thời gian dài giúp ổn định tâm lý và giảm lệ thuộc ma túy.

4. Dịch Covid-19 có ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị Methadone không?
   Tại Gia Lai, dịch Covid-19 không ảnh hưởng đáng kể vì cơ sở điều trị đã duy trì cấp phát thuốc hàng ngày và hỗ trợ NB trong thời gian giãn cách.

5. Gia đình và bạn bè có vai trò thế nào trong tuân thủ điều trị?
   Sự hỗ trợ của gia đình giúp NB duy trì tuân thủ tốt hơn, bao gồm nhắc nhở uống thuốc, động viên tinh thần. Sự hỗ trợ của bạn bè không có ảnh hưởng rõ rệt trong nghiên cứu này.

Kết luận

• Tỷ lệ tuân thủ điều trị Methadone tại CDC Gia Lai năm 2022 đạt 85,7%, tương đương mức trung bình quốc gia.
• Các yếu tố ảnh hưởng chính gồm thời gian tham gia điều trị, khoảng cách đến cơ sở điều trị và sự lệ thuộc vào gia đình.
• Khoảng cách địa lý là rào cản lớn nhất, cần mở rộng điểm cấp phát thuốc và áp dụng cấp phát thuốc dài ngày.
• Sự hỗ trợ của gia đình và thái độ tích cực của NB góp phần nâng cao tuân thủ điều trị.
• Đề xuất các giải pháp can thiệp cụ thể nhằm nâng cao tuân thủ điều trị Methadone, góp phần cải thiện sức khỏe NB và ổn định xã hội.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý và cơ sở điều trị cần phối hợp triển khai các giải pháp mở rộng dịch vụ, tăng cường tư vấn và hỗ trợ NB, đồng thời tiếp tục nghiên cứu để cập nhật, hoàn thiện chương trình điều trị Methadone tại địa phương.