Nghiên Cứu Về Liên Kết Và Mạch Lạc Trong Văn Bản Khoa Học

Các công trình nghiên cứu hiện đại tiếp tục khẳng định vai trò của liên kết và mạch lạc. Brown và Yule (1983) nhấn mạnh tầm quan trọng của chúng trong diễn ngôn. David Nunan (1993) cho rằng mạch lạc là khả năng người đọc/người nghe sử dụng kiến thức ngôn ngữ để hiểu văn bản và liên hệ với thế giới bên ngoài. Các nhà nghiên cứu thống nhất rằng liên kết là việc sử dụng các phương tiện liên kết hình thức, còn mạch lạc là sự nối kết về mặt ngữ nghĩa giữa các thành phần trong văn bản và phù hợp với tình huống ngoài văn bản. "Một văn bản là một đoạn ngôn ngữ có mạch lạc ở hai mặt: nó mạch lạc đối với ngữ cảnh và vì vậy mà nó nhất quán trong trường ngữ vực". (Halliday và Hasan, 1976).

Liên kết và mạch lạc được ứng dụng rộng rãi trong nhiều ngôn ngữ khác nhau, trong ngôn ngữ học máy tính, và trong phân tích văn bản khoa học kỹ thuật. Tầm quan trọng của chúng được khẳng định trong nhiều loại văn bản, bao gồm cả những hướng dẫn sử dụng và tạo lập văn bản. Nghiên cứu về liên kết và mạch lạc cung cấp thông tin hữu ích cho ngôn ngữ học ứng dụng và nghiên cứu dịch thuật, đặc biệt là trong giảng dạy ngôn ngữ. Furkó (2013) cho rằng, nghiên cứu về liên kết có tầm quan trọng lớn, bởi chúng đóng vai trò chủ chốt trong việc tạo ra các mối quan hệ mạch lạc và ý nghĩa VB.

Quan điểm này cho rằng, liên kết và mạch lạc là hai tiêu chuẩn riêng biệt của tính văn bản (textuality). Enkvist (1978), Widdowson (1978), Ellis (1992), Hellman (1995), Sanford & Moxey ( 1995 ) cho rằng mạch lạc quyết định một chuỗi câu là văn bản và không cần sử dụng các phép liên kết. De Beaugrande và Dressler cho rằng đó là hai hiện tượng riêng biệt rõ ràng, không ảnh hưởng đến nhau. Bell (1991) cũng quan niệm liên kết và mạch lạc là hai thuộc tính không thể thiếu của văn bản nhưng chúng có sự phân biệt nhau.

Quan điểm này đề cao vai trò của liên kết trong việc tạo ra sự mạch lạc trong các văn bản. Hoey (1991), Parsons (1991), Hoover (1997), Martin (1992), Thompson (1994), Dahl năm 2000 khẳng định điều này. Furkó (2013) cho rằng, dù liên kết chỉ đóng vai trò là yếu tố nhỏ trong diễn ngôn/ văn bản, nhƣng nghiên cứu về chúng có tầm quan trọng lớn nhất, bởi chúng đóng vai trò chủ chốt trong việc tạo ra các mối quan hệ mạch lạc và ý nghĩa VB.

Lặp từ là việc sử dụng lại một từ hoặc cụm từ đã xuất hiện trước đó trong văn bản. Điều này giúp nhấn mạnh khái niệm và tạo sự liên tục. Các biến thể của lặp từ bao gồm lặp từ nguyên dạng, lặp từ với hình thái biến đổi (ví dụ: từ loại khác), và lặp từ với các từ đồng nghĩa hoặc gần nghĩa. Việc sử dụng lặp từ cần được thực hiện một cách khéo léo để tránh gây nhàm chán cho người đọc.

Đồng nghĩa và trái nghĩa là những công cụ hữu ích để tạo sự đa dạng và phong phú cho văn bản, đồng thời vẫn đảm bảo tính mạch lạc. Việc sử dụng các từ đồng nghĩa giúp tránh lặp lại một từ duy nhất quá nhiều lần, trong khi các từ trái nghĩa có thể được sử dụng để tạo ra sự đối lập và làm nổi bật ý nghĩa. "Liên kết từ vựng là một phạm trù không thể tách rời của văn bản, chính sự liên kết làm cho thông tin nội dung sự việc được lý giải nhất quán" (I. Galperin).

Để đảm bảo sự mạch lạc, đề tài và chủ đề cần được xác định rõ ràng ngay từ phần mở đầu của văn bản. Điều này giúp người đọc có được cái nhìn tổng quan về nội dung sẽ được trình bày và định hướng cho việc tiếp nhận thông tin. Tiêu đề, tóm tắt và phần giới thiệu là những phần quan trọng để truyền đạt thông tin về đề tài và chủ đề.

Trong suốt quá trình viết văn bản, tác giả cần duy trì sự thống nhất giữa đề tài và chủ đề. Mọi luận điểm, bằng chứng và phân tích cần phải liên quan trực tiếp đến chủ đề đã được xác định. Việc lạc đề hoặc đưa ra những thông tin không liên quan có thể làm giảm tính mạch lạc của văn bản và gây khó khăn cho người đọc. "Mạch lạc là sự liên kết ngữ nghĩa (semantic cohesion) còn liên kết là mạch lạc văn bản (textual coherence)".(Wales)

Phần kết luận nên bắt đầu bằng việc tóm tắt các kết quả nghiên cứu chính một cách ngắn gọn và súc tích. Điều này giúp người đọc ôn lại những điểm quan trọng nhất của văn bản và củng cố sự hiểu biết của họ. Việc tóm tắt cần tránh lặp lại toàn bộ nội dung đã trình bày mà chỉ tập trung vào những điểm cốt lõi.

Các kết luận được đưa ra trong phần kết luận cần phải dựa trên những bằng chứng và phân tích đã được trình bày trong văn bản. Không nên đưa ra những kết luận mơ hồ hoặc không được chứng minh. Việc sử dụng các bằng chứng cụ thể và dẫn chứng từ các nghiên cứu khác có thể tăng cường tính thuyết phục của các kết luận. "Có sự hiện diện của các phép liên kết trong một văn bản mạch lạc, do đó chúng độc lập và phụ thuộc vào nhau".(Ta n sk a nen)

Việc lựa chọn và sử dụng các phép liên kết phù hợp với từng loại văn bản là rất quan trọng. Ví dụ, trong văn bản mô tả, các phép liên kết không gian và thời gian có thể được sử dụng nhiều hơn, trong khi trong văn bản tranh luận, các phép liên kết nhân quả và đối lập lại quan trọng hơn.

Trước khi hoàn thiện văn bản, cần kiểm tra kỹ lưỡng tính mạch lạc của nó. Điều này bao gồm việc đảm bảo rằng các ý tưởng được trình bày một cách logic và có mối liên hệ chặt chẽ với nhau, và rằng các kết luận được rút ra dựa trên bằng chứng xác thực. Sự mạch lạc đóng vai trò quan trọng giúp giao tiếp thành công, phụ thuộc vào cả sự liên kết và mạch lạc của VB .