Tổng quan nghiên cứu

Viết là một trong bốn kỹ năng ngôn ngữ khó nhất đối với người học tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai (EFL), đặc biệt là ở trình độ tiền trung cấp. Tại Việt Nam, nhiều học viên đã học tiếng Anh từ bậc tiểu học đến đại học nhưng vẫn gặp khó khăn trong việc sử dụng các phương tiện liên kết (cohesive devices) để tạo nên đoạn văn mạch lạc và logic. Nghiên cứu này được thực hiện với 80 học viên EFL trình độ tiền trung cấp tại hai trung tâm tiếng Anh ở thành phố Nha Trang, thu thập 400 đoạn văn viết về năm chủ đề khác nhau. Mục tiêu chính là khảo sát các loại phương tiện liên kết được sử dụng, chất lượng sử dụng (bao gồm lỗi mắc phải) và những khó khăn học viên gặp phải khi vận dụng các phương tiện này trong đoạn văn. Thời gian nghiên cứu diễn ra trong vòng một tháng, với các bài viết được thực hiện qua blog học tập nhằm tạo điều kiện thuận lợi trong bối cảnh dịch bệnh. Kết quả nghiên cứu không chỉ góp phần làm rõ thực trạng sử dụng phương tiện liên kết trong đoạn văn của học viên EFL Việt Nam mà còn cung cấp cơ sở để cải thiện phương pháp giảng dạy kỹ năng viết, đặc biệt là viết đoạn văn, tại các trung tâm ngoại ngữ và môi trường tương tự.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên khung lý thuyết về cohesion của Halliday và Hasan (1976), trong đó phân loại các phương tiện liên kết thành hai nhóm chính: liên kết ngữ pháp (gồm reference, substitution, ellipsis, conjunction) và liên kết từ vựng (gồm reiteration và collocation).

  • Reference: Bao gồm personal (đại từ nhân xưng), demonstrative (đại từ chỉ định), và comparative (so sánh).
  • Substitution và Ellipsis: Thay thế hoặc lược bỏ từ/cụm từ mà không làm thay đổi nghĩa.
  • Conjunction: Các liên từ biểu thị quan hệ thêm, đối lập, nguyên nhân, thời gian.
  • Lexical cohesion: Bao gồm việc lặp lại từ, sử dụng từ đồng nghĩa, trái nghĩa, từ thuộc trường nghĩa và sự kết hợp từ vựng.

Ngoài ra, nghiên cứu áp dụng mô hình phân tích lỗi của Ellis và Barkhuizen (2005) để xác định và giải thích các lỗi trong việc sử dụng phương tiện liên kết, từ đó hiểu rõ nguyên nhân và mức độ ảnh hưởng đến chất lượng đoạn văn.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp phân tích định lượng và định tính.

  • Nguồn dữ liệu: 400 đoạn văn của 80 học viên tiền trung cấp tại hai trung tâm tiếng Anh ở Nha Trang, viết về năm chủ đề khác nhau, mỗi đoạn khoảng 80-90 từ. Dữ liệu được thu thập qua blog học tập trong vòng một tháng.
  • Phương pháp phân tích:
    • Phân loại và đếm tần suất các phương tiện liên kết theo khung Halliday và Hasan (1976).
    • Phân tích lỗi dựa trên mô hình của Ellis và Barkhuizen (2005), bao gồm nhận diện, mô tả, giải thích và đánh giá lỗi.
    • Phỏng vấn nhóm tập trung với 20 học viên để thu thập dữ liệu định tính về khó khăn và nguyên nhân gây lỗi.
  • Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu trong một tháng, phân tích dữ liệu định lượng và định tính song song, đảm bảo độ tin cậy qua kiểm tra chéo với người mã hóa thứ hai (interrater reliability đạt 83-85%).

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tần suất sử dụng phương tiện liên kết: Tổng cộng 4237 phương tiện liên kết được sử dụng trong 400 đoạn văn. Trong đó, phương tiện liên kết ngữ pháp chiếm đa số (90,7%), với reference chiếm 51%, conjunction 38,3%, substitution 1% và ellipsis 0,7%. Liên kết từ vựng chiếm 9,3%, gồm collocation 4% và reiteration 5,3%.

  2. Sử dụng reference: Trong nhóm reference, personal và demonstrative reference được sử dụng phổ biến nhất, mỗi loại chiếm khoảng 46,1%. Trong demonstrative reference, từ "the" chiếm 57,8%, tiếp theo là "this" (15,7%) và "that" (11,2%). Các từ như "those" gần như không được sử dụng. Trong personal reference, đại từ "it/its" chiếm 36,3%, "their" 22%, còn lại các đại từ khác như "I", "me/my" được dùng với tần suất thấp hơn.

  3. Sử dụng substitution và ellipsis: Học viên chủ yếu sử dụng verbal substitution (58%) và nominal substitution (41,8%), không sử dụng clausal substitution. Ellipsis chỉ xuất hiện dưới dạng nominal ellipsis với tần suất rất thấp (8 lần), không có ellipsis loại verbal và clausal.

  4. Sử dụng conjunction: Additive conjunction chiếm ưu thế với 60%, tiếp theo là temporal (24,1%), adversative (6,6%) và causal (9,2%). Trong additive, liên từ "and" được sử dụng nhiều nhất (58%).

  5. Lỗi trong sử dụng phương tiện liên kết: Lỗi chủ yếu tập trung ở reference (chiếm 70,3% tổng lỗi), đặc biệt là trong việc sử dụng demonstrative và personal reference. Lỗi ở conjunction chiếm 22,6%, còn lại là lỗi ở lexical cohesion (7%). Nguyên nhân chính được xác định gồm sự can thiệp từ tiếng mẹ đẻ, thiếu kiến thức ngữ pháp và từ vựng, cũng như sự cẩu thả trong quá trình viết.

Thảo luận kết quả

Việc học viên sử dụng chủ yếu các phương tiện liên kết ngữ pháp, đặc biệt là reference và conjunction, phù hợp với các nghiên cứu trước đây trên thế giới và trong nước. Tuy nhiên, tỉ lệ sử dụng substitution và ellipsis rất thấp cho thấy học viên chưa khai thác hết các phương tiện liên kết đa dạng, có thể do hạn chế về kiến thức và kỹ năng ngôn ngữ. Lỗi phổ biến trong reference phản ánh sự khó khăn trong việc vận dụng đại từ và từ chỉ định phù hợp ngữ cảnh, điều này cũng được nhiều nghiên cứu khác ghi nhận.

Việc sử dụng nhiều additive conjunction như "and" cho thấy học viên có xu hướng nối các ý một cách đơn giản, thiếu đa dạng trong liên kết ý nghĩa, ảnh hưởng đến tính mạch lạc và phong phú của đoạn văn. Các lỗi và hạn chế này có thể được minh họa qua biểu đồ tần suất sử dụng và lỗi theo từng loại phương tiện liên kết, giúp trực quan hóa mức độ và phân bố lỗi.

Kết quả phỏng vấn cho thấy học viên nhận thức được tầm quan trọng của phương tiện liên kết nhưng thiếu kiến thức sâu về cách sử dụng chính xác, đồng thời bị ảnh hưởng bởi cấu trúc ngôn ngữ tiếng Việt và hạn chế vốn từ vựng. Điều này nhấn mạnh nhu cầu giảng dạy có trọng tâm và thực hành có hướng dẫn rõ ràng về các phương tiện liên kết trong kỹ năng viết đoạn văn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường giảng dạy kiến thức về phương tiện liên kết: Giáo viên cần thiết kế bài giảng tập trung vào từng loại phương tiện liên kết, đặc biệt là reference và conjunction, với các ví dụ minh họa cụ thể và bài tập thực hành có phản hồi chi tiết. Mục tiêu nâng tỷ lệ sử dụng đúng phương tiện liên kết lên ít nhất 80% trong vòng 6 tháng.

  2. Phát triển kỹ năng sử dụng substitution và ellipsis: Tổ chức các hoạt động luyện tập nhằm giúp học viên nhận biết và vận dụng substitution, ellipsis để tránh lặp từ và làm đoạn văn phong phú hơn. Thời gian thực hiện trong 3 tháng, chủ yếu qua bài tập viết và sửa lỗi nhóm.

  3. Mở rộng vốn từ vựng liên quan đến lexical cohesion: Tích hợp các bài học từ vựng theo chủ đề và các hoạt động liên quan đến đồng nghĩa, trái nghĩa, collocation để học viên nâng cao khả năng sử dụng liên kết từ vựng hiệu quả. Thực hiện liên tục trong suốt khóa học.

  4. Sử dụng công nghệ hỗ trợ viết: Khuyến khích học viên sử dụng blog, phần mềm kiểm tra ngữ pháp và từ vựng để luyện tập viết đoạn văn, đồng thời nhận phản hồi kịp thời từ giáo viên. Áp dụng ngay trong các lớp học hiện tại.

  5. Tổ chức các buổi workshop về kỹ năng viết đoạn văn: Tập trung vào việc xây dựng đoạn văn mạch lạc, sử dụng phương tiện liên kết đúng cách, với sự tham gia của chuyên gia và giáo viên giàu kinh nghiệm. Lên kế hoạch tổ chức định kỳ 2 lần/năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên tiếng Anh tại các trung tâm ngoại ngữ: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn và giải pháp giảng dạy phương tiện liên kết trong đoạn văn, giúp cải thiện phương pháp dạy viết cho học viên trình độ tiền trung cấp.

  2. Học viên EFL trình độ tiền trung cấp: Tham khảo để hiểu rõ hơn về các loại phương tiện liên kết, nhận diện lỗi phổ biến và cách khắc phục nhằm nâng cao kỹ năng viết đoạn văn.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành ngôn ngữ Anh: Cung cấp cơ sở lý thuyết và dữ liệu thực nghiệm về cohesion trong đoạn văn viết của học viên Việt Nam, mở rộng nghiên cứu trong lĩnh vực ngôn ngữ học ứng dụng và giảng dạy tiếng Anh.

  4. Nhà quản lý giáo dục và thiết kế chương trình đào tạo: Thông tin từ nghiên cứu giúp xây dựng chương trình học và tài liệu giảng dạy phù hợp, tập trung phát triển kỹ năng viết đoạn văn mạch lạc cho học viên EFL.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phương tiện liên kết là gì và tại sao quan trọng trong viết đoạn văn?
    Phương tiện liên kết là các từ hoặc cụm từ giúp kết nối các câu trong đoạn văn, tạo sự mạch lạc và logic. Chúng giúp người đọc dễ dàng theo dõi ý tưởng và hiểu nội dung một cách rõ ràng hơn.

  2. Học viên tiền trung cấp thường gặp khó khăn gì khi sử dụng phương tiện liên kết?
    Khó khăn chủ yếu là sử dụng sai hoặc thiếu các đại từ chỉ định, đại từ nhân xưng, liên từ, cũng như hạn chế trong việc vận dụng substitution và ellipsis, dẫn đến đoạn văn thiếu mạch lạc hoặc lặp từ nhiều.

  3. Làm thế nào để cải thiện kỹ năng sử dụng phương tiện liên kết trong viết?
    Học viên nên luyện tập viết thường xuyên với sự hướng dẫn cụ thể về từng loại phương tiện liên kết, đồng thời đọc nhiều đoạn văn mẫu để nhận biết cách sử dụng hiệu quả.

  4. Phương pháp phân tích lỗi trong nghiên cứu này có thể áp dụng cho các kỹ năng khác không?
    Có, mô hình phân tích lỗi của Ellis và Barkhuizen (2005) có thể áp dụng để nhận diện và giải thích lỗi trong các kỹ năng ngôn ngữ khác như nói, nghe, đọc, giúp cải thiện quá trình học tập.

  5. Tại sao việc sử dụng substitution và ellipsis lại ít được học viên sử dụng?
    Nguyên nhân chính là do học viên thiếu kiến thức và thực hành về các phương tiện này, cũng như sự khác biệt cấu trúc giữa tiếng Việt và tiếng Anh khiến họ ít tự tin vận dụng.

Kết luận

  • Học viên tiền trung cấp tại các trung tâm tiếng Anh ở Việt Nam sử dụng chủ yếu các phương tiện liên kết ngữ pháp, đặc biệt là reference và conjunction, trong đoạn văn viết.
  • Lỗi phổ biến nhất liên quan đến reference, tiếp theo là conjunction và lexical cohesion, chủ yếu do ảnh hưởng từ tiếng mẹ đẻ và hạn chế về kiến thức ngữ pháp, từ vựng.
  • Việc sử dụng substitution và ellipsis còn rất hạn chế, cho thấy nhu cầu tăng cường giảng dạy và luyện tập các phương tiện liên kết này.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp thực tiễn nhằm nâng cao kỹ năng viết đoạn văn mạch lạc cho học viên EFL, đồng thời cung cấp cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo trong lĩnh vực cohesion và giảng dạy tiếng Anh.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các chương trình đào tạo theo đề xuất, đánh giá hiệu quả qua các bài kiểm tra viết định kỳ và mở rộng nghiên cứu sang các trình độ và môi trường học khác.

Hành động ngay hôm nay: Giáo viên và nhà quản lý giáo dục nên áp dụng các khuyến nghị từ nghiên cứu để cải thiện chất lượng giảng dạy kỹ năng viết đoạn văn, đồng thời khuyến khích học viên thực hành và tự đánh giá kỹ năng sử dụng phương tiện liên kết trong viết.