Nghiên cứu hành động về việc sử dụng ngôn ngữ cơ thể trong dạy tiếng Anh cho trẻ 5 tuổi tại trường mầm non Sao Mai

• Tác giả: Đỗ Thu Hương
• Người hướng dẫn: Tô Thị Thu Hương, Ph.D
• Trường học: Vietnam National University, Hanoi University of Languages and International Studies
• Chuyên ngành: English Teaching Methodology
• Đề tài: Nghiên Cứu Hành Động: Sử Dụng Ngôn Ngữ Cơ Thể Trong Dạy Tiếng Anh Cho Trẻ 5 Tuổi Tại Trường Mầm Non Sao Mai
• Loại tài liệu: thesis
• Năm xuất bản: 2014
• Địa điểm: Hanoi

• DECLARATION
• ABSTRACT
• ACKNOWLEDGEMENT
• LIST OF ABBREVIATIONS AND SYMBOLS
• LIST OF CHARTS AND TABLES
• TABLE OF CONTENTS
• 1. CHAPTER I: THEORETICAL BACKGROUND
• 1.1. Teaching English to children
• 1.1.1. Typical characteristics of children
• 1.1.2. The teaching of English to children
• 1.2. Using body language in teaching English to children
• 1.2.1. Classification of body language
• 1.2.2. Advantages of using body language in teaching English to children
• 1.2.3. Daily language understanding
• 1.2.4. Some kinds of body language used in English teaching class
• 1.2.4.1. The use of gestures
• 1.2.4.2. The use of facial expression
• 1.2.4.3. The use of eye contact
• 2. CHAPTER II: THE STUDY – USING BODY LANGUAGE IN TEACHING ENGLISH TO CHILDREN
• 2.1. Research questions and design
• 2.2. Observing a lesson that illustrated the problem
• 2.3. Analyzing the video-taped sessions
• 2.4. Consulting with colleagues
• 2.5. Drawing a plan of action to solve the problem
• 2.6. Speaking lesson using body language
• 2.7. Listening lesson using body language
• 2.8. Implications and suggestions for teaching English through body language
• PART A: INTRODUCTION
• 1.1. Rationale of the research
• 1.2. Aims of the research
• 1.3. Scope of the research
• 1.4. Research questions
• 1.5. Methodology
• PART B: DEVELOPMENT

I. Giới thiệu về nghiên cứu hành động

Nghiên cứu hành động là một phương pháp nghiên cứu nhằm cải thiện thực tiễn giảng dạy thông qua việc quan sát và điều chỉnh các phương pháp dạy học. Trong bối cảnh dạy tiếng Anh cho trẻ 5 tuổi tại trường mầm non Sao Mai, nghiên cứu này tập trung vào việc sử dụng ngôn ngữ cơ thể để nâng cao khả năng giao tiếp của trẻ. Mục tiêu chính là tìm hiểu thái độ của trẻ đối với việc sử dụng ngôn ngữ cơ thể trong các bài học tiếng Anh và sự cải thiện trong kỹ năng nói và nghe của trẻ sau khi áp dụng phương pháp này. Kết quả cho thấy trẻ có thái độ tích cực và khả năng giao tiếp được cải thiện rõ rệt khi giáo viên sử dụng nhiều ngôn ngữ cơ thể hơn trong giảng dạy.

1.1. Mục tiêu nghiên cứu

Mục tiêu của nghiên cứu này là xác định thái độ của trẻ đối với việc sử dụng ngôn ngữ cơ thể trong các bài học tiếng Anh và khám phá cách mà việc sử dụng ngôn ngữ cơ thể có thể nâng cao kỹ năng nói và nghe của trẻ. Nghiên cứu này không chỉ giúp giáo viên hiểu rõ hơn về cách thức dạy tiếng Anh cho trẻ em mà còn cung cấp những kiến thức cần thiết để thiết kế và thực hiện các hoạt động học tập hiệu quả hơn. Việc áp dụng ngôn ngữ cơ thể trong giảng dạy không chỉ giúp trẻ dễ dàng tiếp thu kiến thức mà còn tạo ra một môi trường học tập vui vẻ và tích cực.

II. Cơ sở lý thuyết về việc dạy tiếng Anh cho trẻ em

Việc dạy tiếng Anh cho trẻ em cần phải dựa trên những đặc điểm phát triển của trẻ. Trẻ em thường có xu hướng học hỏi thông qua các hoạt động vui chơi và tương tác xã hội. Theo nghiên cứu, việc sử dụng ngôn ngữ cơ thể trong giảng dạy có thể giúp trẻ dễ dàng hiểu và ghi nhớ từ vựng cũng như cấu trúc ngữ pháp. Ngôn ngữ cơ thể bao gồm cử chỉ, biểu cảm khuôn mặt và giao tiếp bằng mắt, tất cả đều có thể tạo ra một môi trường học tập tích cực và khuyến khích trẻ tham gia vào các hoạt động học tập. Việc áp dụng ngôn ngữ cơ thể không chỉ giúp trẻ em phát triển kỹ năng ngôn ngữ mà còn thúc đẩy sự tự tin và khả năng giao tiếp của trẻ.

2.1. Đặc điểm của trẻ em

Trẻ em ở độ tuổi mầm non thường rất hiếu động và thích tham gia vào các hoạt động tương tác. Chúng có khả năng học hỏi thông qua việc quan sát và bắt chước. Do đó, việc sử dụng ngôn ngữ cơ thể trong giảng dạy tiếng Anh là rất quan trọng. Trẻ em không chỉ học từ vựng mà còn học cách sử dụng ngôn ngữ trong các tình huống thực tế. Việc giáo viên sử dụng ngôn ngữ cơ thể sẽ giúp trẻ dễ dàng hiểu và ghi nhớ thông tin, từ đó nâng cao khả năng giao tiếp của trẻ.

III. Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu này sử dụng phương pháp nghiên cứu hành động với các bước cụ thể bao gồm lập kế hoạch, thực hiện, quan sát và đánh giá. Các bài học được thiết kế để tích hợp ngôn ngữ cơ thể vào trong quá trình giảng dạy. Giáo viên sẽ quan sát sự tham gia và thái độ của trẻ trong các hoạt động học tập. Kết quả thu được từ việc quan sát sẽ được phân tích để đánh giá hiệu quả của việc sử dụng ngôn ngữ cơ thể trong giảng dạy tiếng Anh cho trẻ em. Phương pháp này không chỉ giúp cải thiện kỹ năng ngôn ngữ của trẻ mà còn tạo ra một môi trường học tập tích cực và thú vị.

3.1. Thiết kế bài học

Bài học được thiết kế để khuyến khích trẻ tham gia vào các hoạt động tương tác, sử dụng ngôn ngữ cơ thể như một công cụ hỗ trợ. Các hoạt động bao gồm trò chơi, bài hát và các bài học thực hành, nơi trẻ có thể sử dụng cử chỉ và biểu cảm để diễn đạt ý tưởng của mình. Việc này không chỉ giúp trẻ phát triển kỹ năng ngôn ngữ mà còn tạo ra sự hứng thú trong việc học. Kết quả từ các bài học này sẽ được đánh giá thông qua các bài kiểm tra kỹ năng nói và nghe, từ đó xác định mức độ cải thiện của trẻ.

IV. Kết luận và khuyến nghị

Nghiên cứu này đã chỉ ra rằng việc sử dụng ngôn ngữ cơ thể trong dạy tiếng Anh cho trẻ 5 tuổi tại trường mầm non Sao Mai có tác động tích cực đến thái độ và khả năng giao tiếp của trẻ. Kết quả cho thấy trẻ em có xu hướng tham gia tích cực hơn vào các hoạt động học tập khi giáo viên sử dụng ngôn ngữ cơ thể. Điều này không chỉ giúp trẻ cải thiện kỹ năng nói và nghe mà còn tạo ra một môi trường học tập vui vẻ và hiệu quả. Các giáo viên nên tiếp tục áp dụng phương pháp này trong giảng dạy để nâng cao chất lượng giáo dục tiếng Anh cho trẻ em.

4.1. Khuyến nghị cho giáo viên

Giáo viên nên được đào tạo về cách sử dụng ngôn ngữ cơ thể trong giảng dạy tiếng Anh. Việc này không chỉ giúp họ nâng cao kỹ năng giảng dạy mà còn tạo ra một môi trường học tập tích cực cho trẻ. Ngoài ra, giáo viên cũng nên thường xuyên đánh giá và điều chỉnh phương pháp giảng dạy của mình để phù hợp với nhu cầu và đặc điểm của trẻ. Sự linh hoạt trong phương pháp giảng dạy sẽ giúp trẻ em phát triển tốt hơn trong việc học tiếng Anh.

Tổng quan nghiên cứu

Việc dạy tiếng Anh cho trẻ em, đặc biệt là trẻ 5 tuổi, đang trở thành một xu hướng quan trọng tại Việt Nam nhằm đáp ứng nhu cầu hội nhập quốc tế và phát triển năng lực ngoại ngữ từ sớm. Tại Trường Mầm non Sao Mai, qua quan sát và đánh giá ban đầu, chỉ khoảng 10-16% trẻ đạt mức kỳ vọng cao về kỹ năng nói và nghe tiếng Anh, trong khi hơn 30% không đạt yêu cầu. Nguyên nhân chính được xác định là do phương pháp giảng dạy truyền thống, thiếu sự tương tác và sử dụng ngôn ngữ cơ thể trong lớp học, khiến trẻ e ngại, ít tham gia và khó tiếp thu.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khám phá thái độ của trẻ 5 tuổi đối với việc sử dụng ngôn ngữ cơ thể trong các tiết học tiếng Anh, đồng thời đánh giá sự cải thiện kỹ năng nói và nghe sau khi áp dụng phương pháp này. Nghiên cứu được thực hiện trong học kỳ hai năm học 2013-2014 tại Sao Mai Kindergarten với 30 học sinh và 10 giáo viên tham gia. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả giảng dạy tiếng Anh cho trẻ mầm non, góp phần phát triển phương pháp phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của trẻ, đồng thời cung cấp cơ sở dữ liệu cho các nhà giáo dục và quản lý giáo dục trong việc thiết kế chương trình đào tạo.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về phát triển đặc điểm tâm sinh lý của trẻ mầm non, lý thuyết tiếp thu ngôn ngữ tự nhiên (acquisition) và học ngôn ngữ có ý thức (learning) của Krashen và Terrell (1983), cùng với các khái niệm về ngôn ngữ cơ thể trong giao tiếp phi ngôn ngữ (Barbara, 1957). Các khái niệm chính bao gồm:

• Ngôn ngữ cơ thể: Bao gồm các biểu hiện phi ngôn ngữ như cử chỉ, nét mặt, ánh mắt, tư thế và động tác cơ thể nhằm truyền đạt ý nghĩa trong giao tiếp.
• Đặc điểm trẻ mầm non: Trẻ 5 tuổi có nhu cầu vận động cao, phát triển nhanh về ngôn ngữ, trí tuệ và xã hội, thích các hoạt động vui chơi, sáng tạo và học tập trong môi trường thân thiện, không áp lực.
• Phương pháp tiếp thu ngôn ngữ tự nhiên: Trẻ học tiếng Anh hiệu quả hơn khi được tiếp xúc trong môi trường giao tiếp tự nhiên, sử dụng ngôn ngữ trong các tình huống thực tế, không chỉ học qua lý thuyết.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp nghiên cứu hành động (action research) với thiết kế bốn giai đoạn: Lập kế hoạch, Thực hiện, Quan sát và Đánh giá. Cỡ mẫu gồm 30 học sinh 5 tuổi và 10 giáo viên tại Sao Mai Kindergarten. Phương pháp chọn mẫu là chọn toàn bộ học sinh và giáo viên trong ba lớp học.

Nguồn dữ liệu bao gồm:

• Quan sát lớp học: Ghi hình ba tiết học truyền thống và ba tiết học áp dụng ngôn ngữ cơ thể.
• Bài kiểm tra kỹ năng nói và nghe: Thực hiện trước và sau khi áp dụng phương pháp mới.
• Phiếu khảo sát và bảng đánh giá: Thu thập ý kiến giáo viên về thái độ và hiệu quả của phương pháp.
• Nhật ký giảng dạy: Ghi chép quá trình thực hiện và phản hồi trong lớp học.

Phân tích dữ liệu kết hợp định lượng (thống kê mô tả, tỷ lệ phần trăm) và định tính (phân tích nội dung quan sát, nhận xét giáo viên). Thời gian nghiên cứu kéo dài trong học kỳ hai năm học 2013-2014.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Cải thiện kỹ năng nói: Sau khi áp dụng ngôn ngữ cơ thể, 50% học sinh đạt mức kỳ vọng cao trong việc nhận biết người, vật và động vật (tăng từ 10%), 40% đạt mức cao trong việc nói câu đơn giản (tăng từ 16.66%), và 50% đạt mức cao trong việc cung cấp thông tin cá nhân (tăng từ 10%).

2. Cải thiện kỹ năng nghe: 53.33% học sinh đạt mức cao trong nghe tên gọi (tăng từ 16.66%), 50% đạt mức cao trong nghe từ, màu sắc và thông tin cụ thể (tăng từ 6.66%), và 43.33% đạt mức cao trong nghe thông tin đa dạng (tăng từ 3.33%).

3. Thái độ tích cực của trẻ: 90% giáo viên đánh giá trẻ có thái độ tích cực, hứng thú và tập trung cao trong các hoạt động sử dụng ngôn ngữ cơ thể, so với 0% trong phương pháp truyền thống.

4. Tăng cường giao tiếp ý tưởng và cảm xúc: 90% giáo viên nhận thấy trẻ có khả năng biểu đạt ý tưởng và cảm xúc tốt hơn thông qua kết hợp nói và ngôn ngữ cơ thể.

Thảo luận kết quả

Việc sử dụng ngôn ngữ cơ thể giúp trẻ 5 tuổi vượt qua rào cản ngôn ngữ, giảm sự e ngại khi giao tiếp tiếng Anh, đồng thời tạo môi trường học tập vui vẻ, không áp lực. Các biểu cảm khuôn mặt, cử chỉ và ánh mắt của giáo viên đóng vai trò như tín hiệu hỗ trợ giúp trẻ hiểu nhanh và nhớ lâu hơn từ vựng mới. So với các nghiên cứu trước đây về phương pháp giảng dạy tiếng Anh cho trẻ em, kết quả này khẳng định vai trò quan trọng của giao tiếp phi ngôn ngữ trong việc phát triển kỹ năng ngôn ngữ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ phần trăm học sinh đạt mức kỳ vọng cao trước và sau khi áp dụng phương pháp, hoặc bảng so sánh chi tiết các kỹ năng nói và nghe. Mặc dù có một số khó khăn về kiểm soát lớp học do trẻ năng động, kết quả cho thấy phương pháp này phù hợp với đặc điểm phát triển của trẻ mầm non và có thể áp dụng rộng rãi.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đào tạo giáo viên về ngôn ngữ cơ thể: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về kỹ thuật sử dụng cử chỉ, nét mặt và ánh mắt trong giảng dạy tiếng Anh cho trẻ mầm non nhằm nâng cao năng lực sư phạm. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: Sở Giáo dục và Đào tạo, các trung tâm đào tạo giáo viên.

2. Thiết kế chương trình giảng dạy tích hợp ngôn ngữ cơ thể: Xây dựng giáo trình và tài liệu học tập có lồng ghép các hoạt động sử dụng ngôn ngữ cơ thể phù hợp với lứa tuổi 5-6 tuổi, giúp trẻ phát triển toàn diện kỹ năng nghe và nói. Thời gian: 1 năm; Chủ thể: Nhà xuất bản giáo dục, các trường mầm non.

3. Tạo môi trường học tập thân thiện, khuyến khích vận động: Sắp xếp không gian lớp học rộng rãi, linh hoạt để trẻ có thể vận động, tương tác và thực hành ngôn ngữ cơ thể hiệu quả. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Ban giám hiệu trường mầm non.

4. Khuyến khích sự phối hợp giữa gia đình và nhà trường: Tuyên truyền, hướng dẫn phụ huynh sử dụng ngôn ngữ cơ thể hỗ trợ con em học tiếng Anh tại nhà, tạo sự đồng bộ trong quá trình học tập. Thời gian: 3 tháng; Chủ thể: Giáo viên chủ nhiệm, ban đại diện cha mẹ học sinh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giáo viên tiếng Anh mầm non: Nắm bắt phương pháp sử dụng ngôn ngữ cơ thể để nâng cao hiệu quả giảng dạy, thiết kế các hoạt động phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý trẻ.

2. Nhà quản lý giáo dục mầm non: Áp dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách đào tạo, cải tiến chương trình giảng dạy và điều kiện cơ sở vật chất.

3. Sinh viên, nghiên cứu sinh chuyên ngành sư phạm tiếng Anh: Tham khảo mô hình nghiên cứu hành động và ứng dụng thực tiễn trong giảng dạy tiếng Anh cho trẻ em.

4. Phụ huynh có con trong độ tuổi mầm non: Hiểu rõ vai trò của ngôn ngữ cơ thể trong việc hỗ trợ con học tiếng Anh, từ đó phối hợp hiệu quả với nhà trường.

Câu hỏi thường gặp

1. Ngôn ngữ cơ thể là gì và tại sao quan trọng trong dạy tiếng Anh cho trẻ?
   Ngôn ngữ cơ thể bao gồm cử chỉ, nét mặt, ánh mắt và tư thế giúp truyền đạt ý nghĩa không bằng lời nói. Với trẻ 5 tuổi, đây là công cụ hỗ trợ hiệu quả giúp trẻ hiểu bài nhanh hơn và giảm áp lực khi học tiếng Anh.

2. Phương pháp nghiên cứu hành động được áp dụng như thế nào trong nghiên cứu này?
   Nghiên cứu gồm bốn giai đoạn: lập kế hoạch, thực hiện, quan sát và đánh giá. Qua đó, tác giả điều chỉnh phương pháp dạy sử dụng ngôn ngữ cơ thể dựa trên phản hồi thực tế để nâng cao hiệu quả.

3. Kết quả cải thiện kỹ năng nói và nghe của trẻ sau khi áp dụng ngôn ngữ cơ thể ra sao?
   Tỷ lệ trẻ đạt mức kỳ vọng cao trong kỹ năng nói tăng từ khoảng 10-16% lên 40-50%, kỹ năng nghe cũng tăng tương tự, chứng tỏ sự tiến bộ rõ rệt.

4. Có những khó khăn nào khi áp dụng ngôn ngữ cơ thể trong lớp học?
   Khó khăn gồm việc kiểm soát lớp học do trẻ năng động, không phải bài học nào cũng phù hợp để sử dụng ngôn ngữ cơ thể, và hạn chế về không gian lớp học.

5. Làm thế nào để giáo viên có thể áp dụng hiệu quả ngôn ngữ cơ thể trong giảng dạy?
   Giáo viên cần được đào tạo bài bản, lựa chọn hoạt động phù hợp, kết hợp ngôn ngữ cơ thể với các phương tiện hỗ trợ khác như flashcards, bài hát, đồng thời tạo môi trường học tập vui vẻ, không áp lực.

Kết luận

• Sử dụng ngôn ngữ cơ thể trong dạy tiếng Anh cho trẻ 5 tuổi tại Sao Mai Kindergarten giúp cải thiện đáng kể kỹ năng nói và nghe của học sinh.
• Trẻ có thái độ tích cực, hứng thú và tham gia chủ động hơn trong các hoạt động học tập khi được dạy bằng phương pháp này.
• Phương pháp này phù hợp với đặc điểm phát triển tâm sinh lý của trẻ mầm non, tạo môi trường học tập tự nhiên, vui vẻ và hiệu quả.
• Cần có sự đầu tư đào tạo giáo viên, thiết kế chương trình giảng dạy và cải thiện điều kiện lớp học để phát huy tối đa lợi ích của ngôn ngữ cơ thể.
• Các bước tiếp theo bao gồm mở rộng nghiên cứu trên quy mô lớn hơn, đa dạng kỹ năng và áp dụng trong nhiều trường mầm non khác nhằm hoàn thiện phương pháp giảng dạy.

Hãy áp dụng và phát triển phương pháp sử dụng ngôn ngữ cơ thể để nâng cao chất lượng dạy và học tiếng Anh cho trẻ mầm non ngay hôm nay!