I. Tổng Quan Nghiên Cứu Về Dân Tộc Miền Núi Phía Bắc
Nghiên cứu về dân tộc miền núi phía Bắc sau đổi mới (1986) đã có những bước phát triển mạnh mẽ, đáp ứng nhu cầu thưởng thức của độc giả. Đội ngũ nhà văn tham gia sáng tác về đề tài này ngày càng đông đảo. Trước đây chỉ có một số cây bút là người dân tộc như Hoàng Văn Thụ, Nông Minh Châu, Nông Quốc Chấn (Tày), Bàn Tài Đoàn (Dao), Cầm Biêu, Hoàng Nó, Lương Quỳ Nhân (Thái) và một số cây bút người Kinh như Tô Hoài, Nam Cao, Nguyễn Huy Tưởng, Trung Trung Đỉnh, Ma Văn Kháng, Nguyễn Huy Thiệp. Hiện nay đã xuất hiện hàng trăm nhà văn thuộc nhiều dân tộc khác nhau cùng khai thác mảng đề tài này. Đại diện cho thể loại văn xuôi có Cao Duy Sơn (Tày), Sa Phong Ba (Thái), Đinh Ngọc Lân (Nùng), Hà Thị Cẩm Anh (Mường), Đoàn Hữu Nam, Đỗ Bích Thúy (Kinh).
1.1. Lịch Sử Nghiên Cứu Văn Học Dân Tộc Miền Núi
Các công trình, bài viết về truyện ngắn đề tài dân tộc miền núi còn hạn chế. Chỉ có một vài công trình mang tính tuyển chọn, bình, điểm những tác giả tiêu biểu viết về mảng đề tài này với những nét tiểu sử, các tác phẩm chính và những truyện ngắn tiêu biểu. Bên cạnh đó cũng có một số công trình viết dành riêng cho văn học miền núi nói chung, truyện ngắn về đề tài dân tộc miền núi phía Bắc nói riêng và đã có những hội thảo về văn học dân tộc thiểu số và miền núi. Tuy nhiên, những nhận định, đánh giá đó chỉ dừng lại ở những thế hệ thứ nhất (trước Cách mạng tháng Tám), thứ hai (trong 2 cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ), còn đến thế hệ thứ ba đương đại thì thực sự rất hạn chế.
1.2. Sự Quan Tâm Của Giới Chuyên Môn Và Công Chúng
Thực tế đáng trăn trở hiện nay là những tác phẩm văn học viết về đề tài văn học dân tộc miền núi nói chung, đề tài dân tộc miền núi phía Bắc nói riêng dù được giới chuyên môn đánh giá cao nhưng lại có ít độc giả quan tâm, tìm đọc và hơn nữa hoạt động nghiên cứu về đối tượng này vẫn còn để ngỏ, có chăng chỉ là những bài viết phê bình nhỏ lẻ đăng trên các tờ báo chuyên ngành, thiếu hẳn tính toàn diện, hệ thống, chưa tương xứng với đóng góp của đội ngũ các nhà văn đối với nền văn học nước nhà.
II. Vấn Đề Bảo Tồn Văn Hóa Dân Tộc Miền Núi Phía Bắc
Văn học viết về dân tộc miền núi phía Bắc nói chung, khu vực miền núi phía Bắc nói riêng từ sau thời kỳ đổi mới đến nay đã có những bước phát triển mạnh mẽ, đáp ứng được phần nào nhu cầu thưởng thức của độc giả. Nhìn lại quá trình vận động và phát triển của văn học, ta thấy rằng đội ngũ các nhà văn tham gia sáng tác về đề tài dân tộc thiểu số miền núi nói chung, mảng đề tài về dân tộc miền núi phía Bắc xuất hiện ngày càng đông đảo. Nếu như trước đây chỉ có rải rác một số cây bút là người dân tộc như Hoàng Văn Thụ, Nông Minh Châu, Nông Quốc Chấn (dân tộc Tày), Bàn Tài Đoàn (dân tộc Dao), Cầm Biêu, Hoàng Nó, Lương Quỳ Nhân (dân tộc Thái) và một số cây bút người Kinh như Tô Hoài, Nam Cao, Nguyễn Huy Tưởng, Trung Trung Đỉnh, Ma Văn Kháng, Nguyễn Huy Thiệp. thì hiện nay đã xuất hiện thêm hàng trăm nhà văn thuộc nhiều dân tộc khác nhau cùng khai thác mảng đề tài này.
2.1. Thực Trạng Đời Sống Văn Hóa Vùng Núi Phía Bắc
Những tác phẩm văn học này đã thực sự góp phần làm phong phú thêm đời sống tinh thần của người dân trên các làng bản vùng cao, trở thành nhân tố quan trọng thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội. Bằng tài năng và những trải nghiệm của mình, đội ngũ những tác giả tâm huyết với đề tài dân tộc miền núi phía Bắc đã cho ra đời những tác phẩm hay, có nội dung lành mạnh, mang tư tưởng nhân văn cao.
2.2. Giải Pháp Bảo Tồn Bản Sắc Văn Hóa Dân Tộc
Việc dành thời gian nghiên cứu các tác phẩm viết về đề tài dân tộc miền núi là nhiệm vụ cấp thiết để làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận về quan niệm nghệ thuật, cảm hứng sáng tác, đề tài, chủ đề. Hơn nữa, việc nghiên cứu hệ thống văn học nói chung, các tác phẩm truyện ngắn nói riêng về đề tài dân tộc miền núi còn mang ý nghĩa thời sự thực tiễn nhất là trong giai đoạn hiện nay khi Đảng và Nhà nước đang dành rất nhiều quan tâm đến sự phát triển mọi mặt của các khu vực miền núi cả nước trong đó có khu vực miền núi phía Bắc.
III. Phương Pháp Nghiên Cứu Kinh Tế Xã Hội Dân Tộc Miền Núi
Để có cái nhìn tổng quan về các truyện ngắn của cả 3 tác giả, chúng tôi sử dụng phương pháp thống kê, phân loại tập hợp các truyện ngắn theo từng chủ đề khác nhau. Tiếp đó, chúng tôi dùng phương pháp phân tích, trích dẫn tác phẩm để chứng minh cho từng luận điểm thuộc phạm vi đề tài. Từ việc khảo sát truyện ngắn về đề tài dân tộc miền núi phía Bắc chúng tôi sẽ rút ra những thành công và hạn chế trong sáng tác của từng tác giả.
3.1. So Sánh Đối Chiếu Trong Nghiên Cứu
Phương pháp so sánh đồng đại, lịch đại được chúng tôi sử dụng trong một số tình huống để tìm ra những đặc điểm riêng trong truyện ngắn cùng một phạm vi đề tài, thể loại của 3 nhà văn này so với các tác giả trước và sau đó.
3.2. Tổng Hợp Và Đánh Giá Kết Quả Nghiên Cứu
Phương pháp tổng hợp sẽ hỗ trợ chúng tôi trong việc rút ra những đánh giá, nhận định chung nhất về thành tựu cũng như đóng góp của từng nhà văn cũng như của cả 3 nhà văn này về phương diện nội dung, nghệ thuật đối với mảng đề tài dân tộc miền núi phía Bắc nói riêng, nền văn học nước nhà nói chung. Từ thực tiễn nghiên cứu, chúng tôi sẽ rút ra một số vấn đề mang tính chất lý luận làm kinh nghiệm cho những công trình nghiên cứu sau.
3.3. Phân Tích Tác Phẩm Văn Học Dân Tộc
Để thực hiện công trình này chúng tôi sẽ tập trung khảo sát, nghiên cứu toàn bộ những truyện ngắn viết về đề tài dân tộc miền núi phía Bắc của: Cao Duy Sơn là các tập truyện gồm: Người lang thang, Người săn gấu, Hoa mận đỏ, Cự lại, Những chuyện ở Lũng Cô Sầu, Hoa bay cuối trời, Ngôi nhà xưa bên suối; Đỗ Bích Thúy là các tập truyện ngắn: Sau những mùa trăng; Những buổi chiều ngang qua cuộc đời; Ký ức đôi guốc đỏ; Tiếng đàn môi sau bờ rào đá và Nguyễn Huy Thiệp là 11 truyện trong Những ngọn gió Hua Tát, Những người thợ xẻ, Sống dễ lắm, Muối của rừng, Tội ác và trừng phạt, Truyện tình kể trong đêm mưa.
IV. Ứng Dụng Nghiên Cứu Dân Tộc Học Miền Núi Phía Bắc
Từ việc nghiên cứu, khảo sát các truyện ngắn viết về đề tài dân tộc miền núi phía Bắc của 3 nhà văn: Cao Duy Sơn, Đỗ Bích Thúy và Nguyễn Huy Thiệp, tác giả công trình muốn tạo ra một góc nhìn đầy đủ hơn về văn xuôi nói chung, truyện ngắn đương đại Việt Nam nói riêng công trình sẽ chỉ ra những thành tựu sáng tác của các nhà văn viết về mảng đề tài dân tộc miền núi phía Bắc, về thế giới thiên nhiên, phong tục tập quán, những hình tượng, số phận nhân vật tiêu biểu.
4.1. Phát Triển Du Lịch Cộng Đồng Bền Vững
Chỉ ra con đường khám phá nghệ thuật, xây dựng cốt truyện, kết cấu, cách xây dựng nhân vật, ngôn ngữ nghệ thuật. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, luận văn sẽ gồm 3 chương. Truyện ngắn về đề tài dân tộc miền núi phía Bắc trong truyện ngắn đương đại
4.2. Xây Dựng Chính Sách Phát Triển Kinh Tế Xã Hội
Chương 2. Hình tượng cuộc sống và con người các dân tộc miền núi phía Bắc qua truyện ngắn của Cao Duy Sơn, Đỗ Bích Thúy, Nguyễn Huy Thiệp * Chương 3. Phương thức biểu hiện
V. Phân Tích Phong Tục Tập Quán Dân Tộc Miền Núi Phía Bắc
Từ sau 1986, sự đổi mới tư duy nghệ thuật, sự mở rộng phạm trù thẩm mĩ trong văn học khiến truyện ngắn không những đa dạng về đề tài, phong phú về nội dung mà còn có nhiều thể nghiệm, cách tân về thi pháp. Mỗi nhà văn đều lí giải cuộc sống từ một góc nhìn riêng, với những cách xử lí ngôn ngữ riêng. Hệ quả tất yếu là truyện ngắn Việt đương đại đã gặt hái được không ít thành công trên nhiều phương diện.
5.1. Chuyển Biến Nội Dung Và Khuynh Hướng Phản Ánh
Chúng ta đều biết rằng khi xem xét quá trình đổi mới văn học phải đặt các tác phẩm trong tương quan giữa hình thức - nội dung, quá khứ - hiện tại, bản thân tác giả - các thế hệ cùng thời và đương đại. Sự chuyển biến theo hướng đổi mới để phát triển là một đòi hỏi tất yếu của bất kỳ một giai đoạn văn học nào và chính đội ngũ các nhà văn ở mỗi thế hệ, mỗi thời kỳ đều nhận diện cũng như ý thức được tầm quan trọng của nhiệm vụ này.
5.2. Khả Năng Mới Trong Thể Hiện Con Người
Chiến thắng hào hùng năm 1975 mở ra một chặng đường mới cho dân tộc Việt Nam, giai đoạn hòa bình, xây dựng, tái thiết đất nước. Chiến tranh đã lùi vào quá khứ, tiếng kèn và cờ hoa thắng trận bớt rực rỡ, ồn ào. Sau một quãng lùi lịch sử, một khoảng cách về thời gian, các truyện ngắn được sáng tác trong thời kỳ này đã nhạt dần chất sử thi, bớt đi khí vị anh hùng cao cả mà thay thế vào đó là giọng điệu trầm, sâu lắng hơn với những sắc màu tình cảm, cung bậc thể hiện và bình diện mới.
VI. Đánh Giá Nghiên Cứu Văn Hóa Dân Tộc Miền Núi Phía Bắc
Ở mọi thời đại, bao giờ nhân vật của truyện ngắn cũng được đặt trong vô vàn các quan hệ và các bình diện như tập thể - cá nhân, lý tưởng - hiện thực, tiền tuyến - hậu phương, sống - chết, được - mất, cho - nhận, cống hiến - hưởng thụ, vì người - vì mình, lý tưởng chung - số phận riêng, ra đi - trở về. Nếu trong chiến tranh, những con người ấy được khai thác thiên về khía cạnh dân tộc, tập thể, lý tưởng, chiến trường, cống hiến. thì trong thời bình, khám phá của các nhà văn đã nghiêng về trục đối lập. Không gian trong các tác phẩm cũng được chuyển từ rộng sang hẹp, từ không gian lịch sử sang không gian đời tư, từ chiến trường về cuộc sống thường nhật...
6.1. Tầm Quan Trọng Của Nghiên Cứu Dân Tộc Học
Nghiên cứu về dân tộc miền núi phía Bắc có vai trò quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống. Các nghiên cứu giúp chúng ta hiểu rõ hơn về lịch sử, phong tục tập quán, ngôn ngữ và nghệ thuật của các dân tộc thiểu số, từ đó có những chính sách phù hợp để bảo tồn và phát triển các giá trị này.
6.2. Hướng Nghiên Cứu Tương Lai Về Dân Tộc Miền Núi
Các nghiên cứu trong tương lai cần tập trung vào các vấn đề như biến đổi khí hậu, di cư, đô thị hóa và tác động của chúng đến đời sống của các dân tộc thiểu số. Ngoài ra, cần có những nghiên cứu sâu hơn về vai trò của phụ nữ, trẻ em và người già trong các cộng đồng dân tộc thiểu số.
