Nghiên Cứu Uyển Ngữ Trong Tin Tức Báo Chí Tiếng Hán

Uyển ngữ (euphemism) được định nghĩa là một cách diễn đạt gián tiếp, tế nhị, tránh gây khó chịu hoặc xúc phạm. Khái niệm này thường liên quan đến các từ ngữ cấm kỵ (taboo language) và được sử dụng để che đậy hoặc giảm nhẹ những thông tin nhạy cảm. Theo 《新华汉语小词典》, “委” (wěi) có nghĩa là “khúc chiết, uốn cong”, trong khi “委婉” (wěiwǎn) ám chỉ “lời nói, âm thanh uyển chuyển, khúc chiết”. Việc sử dụng từ ngữ uyển chuyển không chỉ là một kỹ năng giao tiếp mà còn là một biểu hiện của sự tôn trọng và quan tâm đến cảm xúc của người khác. Uyển ngữ đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì hòa khí và giảm thiểu xung đột trong giao tiếp xã hội.

Uyển ngữ được phân loại thành uyển ngữ hẹp và uyển ngữ rộng. Uyển ngữ hẹp là những cụm từ cố định, được chấp nhận rộng rãi, trong khi uyển ngữ rộng bao gồm các cách diễn đạt linh hoạt, được tạo ra tùy theo ngữ cảnh. Mục đích sử dụng uyển ngữ rất đa dạng, bao gồm làm dịu sự trực tiếp, thể hiện sự tôn trọng, bảo vệ thể diện, và tránh những từ ngữ gây khó chịu. Cách phân loại này nhấn mạnh rằng việc sử dụng uyển ngữ phụ thuộc vào ngữ cảnh và mục đích giao tiếp của người nói. Ví dụ, người Trung Quốc thường dùng uyển ngữ để từ chối lời mời mà không làm mất lòng người mời.

Việc sử dụng uyển ngữ trong báo cáo dịch bệnh giúp giảm thiểu hoang mang và tạo cảm giác an toàn cho người dân. Thay vì sử dụng những từ ngữ trực tiếp và gây sốc, các nhà báo thường lựa chọn những cách diễn đạt nhẹ nhàng, tế nhị hơn. Ví dụ, thay vì nói “số người chết vì COVID-19 tăng cao”, họ có thể nói “tình hình dịch bệnh diễn biến phức tạp”. Cách diễn đạt này giúp người đọc tiếp nhận thông tin một cách bình tĩnh hơn, tránh gây ra những phản ứng tiêu cực.

Ngoài việc giảm thiểu hoang mang, uyển ngữ còn giúp duy trì niềm tin của công chúng vào khả năng kiểm soát dịch bệnh của chính phủ. Việc sử dụng từ ngữ uyển chuyển cho thấy sự quan tâm và trách nhiệm của nhà nước đối với sức khỏe và an toàn của người dân. Đồng thời, nó cũng tạo ra một không khí lạc quan, khuyến khích người dân tuân thủ các biện pháp phòng ngừa và chung tay đẩy lùi dịch bệnh. Đây là một trong những giá trị văn hóa cốt lõi của xã hội.

Ẩn dụ là một biện pháp tu từ quan trọng trong việc tạo ra uyển ngữ. Nó cho phép người viết diễn đạt một khái niệm trừu tượng bằng cách so sánh nó với một vật thể hoặc hiện tượng cụ thể. Trong tin tức báo chí tiếng Hán, ẩn dụ thường được sử dụng để mô tả các khía cạnh khác nhau của dịch bệnh, chẳng hạn như virus được ví như “kẻ thù vô hình” hoặc các y bác sĩ được gọi là “những chiến binh áo trắng”. Sử dụng ẩn dụ giúp người đọc dễ dàng hình dung và hiểu rõ hơn về tình hình dịch bệnh.

Cách diễn đạt mơ hồ là một cách khác để tạo ra uyển ngữ. Thay vì sử dụng những từ ngữ chính xác và cụ thể, người viết có thể sử dụng những từ ngữ chung chung và không rõ ràng. Ví dụ, thay vì nói “số ca nhiễm bệnh tăng đột biến”, họ có thể nói “tình hình dịch bệnh có nhiều diễn biến phức tạp”. Cách diễn đạt này giúp giảm nhẹ tác động tiêu cực của thông tin, tránh gây ra những phản ứng quá khích từ phía công chúng. Mục tiêu là để thông tin dễ tiếp thu hơn.

Sự xuất hiện của dịch bệnh thường kéo theo sự ra đời của những từ ngữ mới hoặc những nghĩa mới của từ ngữ cũ. Những từ ngữ này thường được sử dụng để mô tả các khía cạnh khác nhau của dịch bệnh, chẳng hạn như “COVID-19”, “giãn cách xã hội”, hay “khẩu trang y tế”. Việc sử dụng những tân từ và cựu từ mang lại sự mới mẻ và sinh động cho ngôn ngữ, đồng thời cũng giúp người đọc dễ dàng tiếp cận và hiểu rõ hơn về dịch bệnh.

Đại từ nhân xưng và từ viết tắt thường được sử dụng làm uyển ngữ tạm thời trong báo chí tiếng Hán. Chẳng hạn, thay vì đề cập trực tiếp đến một cá nhân cụ thể, các nhà báo có thể sử dụng đại từ nhân xưng để bảo vệ sự riêng tư của họ. Tương tự, từ viết tắt có thể được sử dụng để rút gọn những cụm từ dài dòng, giúp bài viết trở nên ngắn gọn và dễ đọc hơn. Tính sáng tạo trong sử dụng ngôn ngữ giúp bài viết thêm phần hấp dẫn.

Ngôn ngữ uyển chuyển trong báo chí tiếng Hán thường mang tính trang trọng và cập nhật. Các nhà báo luôn cố gắng sử dụng những từ ngữ lịch sự và phù hợp với ngữ cảnh, đồng thời tránh sử dụng những từ ngữ thô tục hoặc gây khó chịu. Ngoài ra, họ cũng luôn cập nhật những xu hướng mới nhất trong ngôn ngữ để đảm bảo bài viết của mình luôn phù hợp với thời đại. Cập nhật liên tục giúp bài viết không bị lỗi thời.

Việc sử dụng uyển ngữ trong truyền thông có thể giúp tạo ra sự đồng thuận xã hội. Khi mọi người cảm thấy rằng thông tin được truyền tải một cách tế nhị và tôn trọng, họ sẽ có xu hướng tin tưởng và ủng hộ những nỗ lực của chính phủ trong việc đối phó với khủng hoảng. Ngược lại, việc sử dụng những từ ngữ thô tục hoặc gây sốc có thể gây ra sự phản ứng dữ dội từ phía công chúng. Đồng thuận xã hội là chìa khóa để vượt qua khủng hoảng.

Nghiên cứu này cung cấp những bài học kinh nghiệm quý giá cho việc ứng dụng uyển ngữ trong tương lai. Các nhà báo cần phải cẩn trọng trong việc lựa chọn từ ngữ, đảm bảo rằng thông tin được truyền tải một cách chính xác và hiệu quả, đồng thời tránh gây hoang mang và lo sợ cho người dân. Ngoài ra, họ cũng cần phải nhạy bén với những thay đổi trong xã hội và văn hóa để đảm bảo rằng từ ngữ uyển chuyển luôn phù hợp với thời đại. Linh hoạt và sáng tạo là yếu tố then chốt.

Trong tương lai, cần có những nghiên cứu liên ngành về uyển ngữ, kết hợp ngôn ngữ học, văn hóa học, xã hội học, và truyền thông học. Điều này sẽ giúp chúng ta có cái nhìn toàn diện hơn về vai trò của uyển ngữ trong xã hội và cách nó ảnh hưởng đến hành vi và nhận thức của con người. Kết hợp đa ngành mang lại cái nhìn toàn diện hơn.

Nghiên cứu về uyển ngữ có thể giúp chúng ta hiểu rõ hơn về cách ngôn ngữ có thể định hình nhận thức của con người về thế giới xung quanh. Bằng cách sử dụng uyển ngữ một cách khéo léo, chúng ta có thể thay đổi cách mọi người nhìn nhận những vấn đề khó khăn và nhạy cảm, tạo ra một xã hội công bằng và nhân ái hơn. Thay đổi nhận thức là mục tiêu cuối cùng.