Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, tiếng Anh ngày càng trở thành công cụ giao tiếp thiết yếu, đặc biệt đối với học sinh Việt Nam. Tại trường Trung học phổ thông Kinh Môn, tỉnh Hải Dương, tiếng Anh là môn học bắt buộc trong chương trình giáo dục phổ thông với mục tiêu trang bị kiến thức cơ bản để giao tiếp và tiếp cận khoa học công nghệ. Tuy nhiên, theo khảo sát thực tế, nhiều học sinh vẫn gặp khó khăn trong việc sử dụng câu hỏi có từ để hỏi (wh-questions) trong tiếng Anh, đặc biệt là trong giao tiếp nói. Khả năng đặt câu hỏi đúng cấu trúc và ngữ nghĩa là yếu tố quan trọng giúp học sinh phát triển kỹ năng giao tiếp hiệu quả.

Luận văn tập trung nghiên cứu các mô hình cấu trúc và ngữ nghĩa của câu hỏi wh trong tiếng Anh, đồng thời khảo sát các lỗi phổ biến mà học sinh lớp 11 tại trường Kinh Môn thường mắc phải khi sử dụng loại câu hỏi này. Nghiên cứu được thực hiện trong học kỳ đầu năm học 2011-2012 với sự tham gia của 100 học sinh lớp 11. Mục tiêu chính là phân tích đặc điểm cấu trúc, ngữ nghĩa của câu hỏi wh, xác định các lỗi sai thường gặp, từ đó đề xuất giải pháp nâng cao năng lực sử dụng câu hỏi wh cho học sinh.

Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc cải thiện phương pháp giảng dạy tiếng Anh, giúp giáo viên và học sinh nhận thức rõ hơn về vai trò và cách sử dụng câu hỏi wh, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học tiếng Anh tại các trường phổ thông.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết ngôn ngữ học hiện đại về câu hỏi trong tiếng Anh, tập trung vào:

  • Khái niệm câu hỏi và câu hỏi wh: Câu hỏi được định nghĩa là câu dùng để yêu cầu thông tin, trong đó câu hỏi wh bắt đầu bằng các từ để hỏi như who, what, which, where, when, why, how. Các câu hỏi này có đặc điểm cấu trúc và ngữ nghĩa riêng biệt, khác với câu hỏi Yes/No.

  • Chức năng và phân loại wh-words: Wh-words có thể đóng vai trò đại từ nghi vấn, định từ nghi vấn hoặc trạng từ nghi vấn, tùy theo ngữ cảnh. Ví dụ, "who" thường dùng để hỏi về người, "what" dùng để hỏi về vật hoặc khái niệm, "which" dùng để hỏi lựa chọn trong phạm vi giới hạn.

  • Cấu trúc câu hỏi wh: Bao gồm câu hỏi wh làm chủ ngữ và câu hỏi wh không làm chủ ngữ, với các quy tắc đảo ngữ giữa chủ ngữ và trợ động từ (operator). Ngoài ra, các cấu trúc đặc biệt như câu hỏi wh có giới từ, câu hỏi nhấn mạnh, câu hỏi phủ định, câu hỏi ngắn, câu hỏi echo và câu hỏi nhiều từ để hỏi cũng được phân tích.

  • Cấu trúc thông tin và giả định ngữ nghĩa (presupposition): Khái niệm về thông tin đã biết (given) và thông tin mới (new), cấu trúc chủ đề (theme) và phần thông tin bổ sung (rheme) trong câu hỏi wh. Presupposition được xem là giả định ngữ nghĩa nền tảng giúp người nghe hiểu đúng ý nghĩa câu hỏi.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp:

  • Phân tích mô tả: Thu thập và phân tích tài liệu từ các nguồn học thuật để làm rõ các mô hình cấu trúc và ngữ nghĩa của câu hỏi wh trong tiếng Anh.

  • Khảo sát thực nghiệm: Thiết kế bảng câu hỏi khảo sát (questionnaire) với 20 câu hỏi wh, được phát cho 100 học sinh lớp 11 trường Kinh Môn nhằm thu thập dữ liệu về các lỗi sai khi sử dụng câu hỏi wh.

  • Phân tích dữ liệu định lượng: Tổng hợp và phân loại các lỗi sai thành các nhóm chính như sai từ để hỏi, sai trợ động từ, lỗi đảo ngữ, và các lỗi khác. Sử dụng thống kê tỉ lệ phần trăm để đánh giá mức độ phổ biến của từng loại lỗi.

  • Thời gian nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong học kỳ đầu năm học 2011-2012 tại trường Trung học phổ thông Kinh Môn, tỉnh Hải Dương.

Phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên đảm bảo tính đại diện cho nhóm học sinh lớp 11 với độ tuổi từ 16-17, có trình độ tiếng Anh đa dạng. Việc kết hợp phân tích lý thuyết và khảo sát thực tế giúp nghiên cứu có tính ứng dụng cao trong giảng dạy.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Sai sử dụng từ để hỏi (wh-word): Tổng cộng 507 lỗi, chiếm 44% tổng số lỗi. Học sinh thường nhầm lẫn giữa các từ để hỏi như "which" và "what", hoặc sử dụng sai chức năng của từ để hỏi. Ví dụ, 92% học sinh sai khi dùng "which" với tham chiếu xác định, 89% sai khi dùng "what kind of" với tham chiếu không xác định, và 80% sai khi dùng "what...like" để hỏi về ngoại hình.

  2. Sai sử dụng trợ động từ (operator): Ghi nhận 441 lỗi, chiếm 38,3%. Học sinh thường dùng sai trợ động từ "do" và "be", hoặc sai thì, ví dụ dùng "be" thay cho "do" trong câu hỏi cần trợ động từ "do". Ngoài ra, nhiều học sinh bỏ quên từ phủ định "not" trong câu hỏi phủ định.

  3. Lỗi đảo ngữ (non-inversion failure): Có 61 lỗi (5,3%) liên quan đến việc không đảo trợ động từ lên trước chủ ngữ trong câu hỏi không phải chủ ngữ. Ví dụ, học sinh hỏi "Whose car you are driving?" thay vì "Whose car are you driving?".

  4. Các lỗi khác: Bao gồm sai đại từ, bỏ quên động từ dạng -ing trong câu hỏi về động từ, hoặc bỏ quên cụm "are there" trong câu hỏi về số lượng, chiếm 8,3% tổng lỗi.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các lỗi sai là do học sinh chưa nắm vững chức năng và cách sử dụng chính xác của từng từ để hỏi, đặc biệt là sự khác biệt tinh tế giữa các từ như "which" và "what". Việc nhầm lẫn trợ động từ "do" và "be" phản ánh sự thiếu hiểu biết về cấu trúc câu hỏi trong tiếng Anh, cũng như ảnh hưởng của ngôn ngữ mẹ đẻ.

So với các nghiên cứu trước đây, kết quả này tương đồng với nhận định rằng học sinh Việt Nam thường gặp khó khăn trong việc sử dụng câu hỏi wh do sự khác biệt ngữ pháp và ngữ nghĩa giữa tiếng Việt và tiếng Anh. Việc thiếu thực hành đặt câu hỏi trong giao tiếp cũng làm giảm khả năng vận dụng kiến thức ngữ pháp vào thực tế.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỉ lệ phần trăm các loại lỗi sai, giúp minh họa rõ ràng mức độ phổ biến của từng nhóm lỗi. Bảng tổng hợp chi tiết các câu hỏi và tỉ lệ lỗi cũng hỗ trợ phân tích sâu hơn.

Ý nghĩa của nghiên cứu là cung cấp cơ sở khoa học để cải tiến phương pháp giảng dạy câu hỏi wh, giúp giáo viên tập trung vào những điểm khó của học sinh, từ đó nâng cao hiệu quả học tập và khả năng giao tiếp tiếng Anh.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường giảng dạy phân biệt từ để hỏi: Giáo viên cần nhấn mạnh sự khác biệt giữa các từ để hỏi như "which" và "what", "what...like" và "how" trong các tình huống cụ thể. Mục tiêu giảm 30% lỗi sai về từ để hỏi trong vòng 1 học kỳ, do giáo viên bộ môn thực hiện.

  2. Rèn luyện sử dụng trợ động từ và đảo ngữ: Tổ chức các bài tập thực hành về cấu trúc câu hỏi, đặc biệt là cách dùng trợ động từ "do" và "be", cũng như đảo ngữ trong câu hỏi. Mục tiêu cải thiện 25% lỗi sai về trợ động từ và đảo ngữ trong 6 tháng, do giáo viên và trung tâm ngoại ngữ phối hợp thực hiện.

  3. Tăng cường thực hành giao tiếp đặt câu hỏi: Tạo môi trường học tập thân thiện, khuyến khích học sinh chủ động đặt câu hỏi trong các hoạt động thảo luận nhóm, trò chơi ngôn ngữ. Mục tiêu nâng cao kỹ năng đặt câu hỏi và phản xạ giao tiếp trong 1 năm học, do giáo viên chủ nhiệm và giáo viên tiếng Anh phối hợp.

  4. Sử dụng tài liệu và bài tập đa dạng, phù hợp: Phát triển bộ tài liệu giảng dạy câu hỏi wh có minh họa rõ ràng, bài tập thực hành phong phú, bao gồm cả các tình huống giao tiếp thực tế. Mục tiêu tăng cường sự hứng thú và hiệu quả học tập, do nhà trường và giáo viên biên soạn.

  5. Đào tạo nâng cao năng lực giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về ngữ pháp câu hỏi wh và phương pháp giảng dạy tích cực. Mục tiêu nâng cao chất lượng giảng dạy trong vòng 1 năm, do phòng giáo dục và nhà trường phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên tiếng Anh phổ thông: Nhận diện các lỗi phổ biến của học sinh khi sử dụng câu hỏi wh, từ đó điều chỉnh phương pháp giảng dạy phù hợp, nâng cao hiệu quả truyền đạt kiến thức.

  2. Học sinh và sinh viên ngành sư phạm tiếng Anh: Nắm vững kiến thức về cấu trúc và ngữ nghĩa câu hỏi wh, hiểu rõ các khó khăn thực tế của người học để chuẩn bị tốt cho công tác giảng dạy tương lai.

  3. Nhà nghiên cứu ngôn ngữ học ứng dụng: Tham khảo các phân tích chi tiết về cấu trúc, chức năng và lỗi sai trong câu hỏi wh, làm cơ sở cho các nghiên cứu sâu hơn về ngôn ngữ học và giáo dục ngôn ngữ.

  4. Các trung tâm đào tạo tiếng Anh: Áp dụng kết quả nghiên cứu để thiết kế chương trình học, bài tập và phương pháp giảng dạy phù hợp với đặc điểm học viên Việt Nam, đặc biệt là học sinh phổ thông.

Câu hỏi thường gặp

  1. Câu hỏi wh là gì và tại sao quan trọng trong tiếng Anh?
    Câu hỏi wh là câu hỏi bắt đầu bằng các từ để hỏi như who, what, which, where, when, why, how, dùng để yêu cầu thông tin cụ thể. Chúng quan trọng vì giúp người học phát triển kỹ năng giao tiếp và hiểu biết ngữ pháp tiếng Anh.

  2. Học sinh thường mắc lỗi gì khi sử dụng câu hỏi wh?
    Phổ biến nhất là sai từ để hỏi, sai trợ động từ, không đảo ngữ đúng, và bỏ quên các thành phần cần thiết như động từ dạng -ing hoặc cụm từ "are there". Ví dụ, dùng "what" thay cho "which" hoặc hỏi "Whose car you are driving?" thay vì "Whose car are you driving?".

  3. Nguyên nhân chính dẫn đến các lỗi sai này là gì?
    Nguyên nhân bao gồm sự nhầm lẫn về chức năng từ để hỏi, thiếu hiểu biết về cấu trúc câu hỏi tiếng Anh, ảnh hưởng của tiếng mẹ đẻ, và thiếu thực hành giao tiếp đặt câu hỏi.

  4. Làm thế nào để cải thiện kỹ năng đặt câu hỏi wh cho học sinh?
    Cần tăng cường giảng dạy phân biệt từ để hỏi, luyện tập cấu trúc câu hỏi, tạo môi trường giao tiếp thực tế, sử dụng tài liệu đa dạng và đào tạo nâng cao năng lực giáo viên.

  5. Câu hỏi wh có những loại cấu trúc nào phổ biến?
    Có câu hỏi wh làm chủ ngữ (không đảo trợ động từ), câu hỏi wh không làm chủ ngữ (đảo trợ động từ và chủ ngữ), câu hỏi có giới từ, câu hỏi nhấn mạnh, câu hỏi phủ định, câu hỏi ngắn, câu hỏi echo và câu hỏi nhiều từ để hỏi.

Kết luận

  • Luận văn đã phân tích chi tiết các mô hình cấu trúc và ngữ nghĩa của câu hỏi wh trong tiếng Anh, làm rõ vai trò của từ để hỏi, trợ động từ và cấu trúc đảo ngữ.
  • Khảo sát thực nghiệm với 100 học sinh lớp 11 tại trường Kinh Môn cho thấy học sinh thường mắc lỗi phổ biến về từ để hỏi (44%), trợ động từ (38,3%), đảo ngữ (5,3%) và các lỗi khác (8,3%).
  • Nguyên nhân lỗi chủ yếu do hiểu sai chức năng từ để hỏi, nhầm lẫn trợ động từ, ảnh hưởng ngôn ngữ mẹ đẻ và thiếu thực hành giao tiếp.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng sử dụng câu hỏi wh cho học sinh, đồng thời cải tiến phương pháp giảng dạy của giáo viên.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp trong giảng dạy, theo dõi hiệu quả và mở rộng nghiên cứu sang các cấp học khác để nâng cao chất lượng dạy học tiếng Anh.

Hành động ngay: Giáo viên và nhà trường nên áp dụng các khuyến nghị từ nghiên cứu để cải thiện kỹ năng đặt câu hỏi wh cho học sinh, góp phần nâng cao năng lực giao tiếp tiếng Anh trong môi trường giáo dục phổ thông.