Nghiên cứu thay đổi oxy máu và cơ học phổi trong thông khí nhân tạo tư thế nằm sấp ở bệnh nhân suy hô hấp cấp tiến triển

• Tác giả: Đỗ Minh Dương
• Người hướng dẫn: GS. Nguyễn Thị Dụ
• Trường học: Trường Đại học Y Hà Nội
• Chuyên ngành: Hồi sức cấp cứu và Chống độc
• Đề tài: Nghiên cứu sự thay đổi oxy máu và cơ học phổi trong thông khí nhân tạo tư thế nằm sấp trên bệnh nhân suy hô hấp cấp tiến triển
• Loại tài liệu: Luận án tiến sỹ y học
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. HỘI CHỨNG SUY HÔ HẤP CẤP TIẾN TRIỂN
• 1.1.1. Lịch sử và các tiêu chuẩn chẩn đoán ARDS
• 1.1.2. Tỷ lệ mắc ARDS
• 1.1.3. Yếu tố nguy cơ
• 1.1.4. Cơ chế bệnh sinh của ARDS
• 1.1.5. Các biện pháp điều trị ngoài thông khí nhân tạo
• 1.2. THÔNG KHÍ NHÂN TẠO TRONG ĐIỀU TRỊ ARDS
• 1.2.1. Tổn thương phổi do thở máy
• 1.2.2. Thông khí nhân tạo theo chiến lược bảo vệ phổi
• 1.3. THÔNG KHÍ NHÂN TẠO TƯ THẾ BỆNH NHÂN NẰM SẤP
• 1.3.1. Tác dụng của tư thế nằm sấp tới bệnh nhân ARDS
• 1.3.2. Ứng dụng TKNT tư thế nằm sấp trong điều trị ARDS
• 1.3.3. Chống chỉ định của thông khí nhân tạo tư thế nằm sấp
• 1.3.4. Tai biến của thông khí nhân tạo tư thế nằm sấp
• 1.3.5. Một số nghiên cứu về thông khí nhân tạo tư thế nằm sấp
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
• 2.1.1. Tiêu chuẩn lựa chọn bệnh nhân
• 2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ bệnh nhân
• 2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.2.1. Thiết kế nghiên cứu
• 2.2.2. Chọn mẫu nghiên cứu
• 2.2.3. Phương tiện nghiên cứu
• 2.2.4. Tiến hành nghiên cứu
• 2.2.5. Thu thập các chỉ số nghiên cứu
• 2.2.6. Một số định nghĩa về các chỉ số nghiên cứu
• 2.2.7. Tính đạo đức y học
• 2.2.8. Xử lý số liệu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ
• 3.1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA BỆNH NHÂN NGHIÊN CỨU
• 3.1.1. Đặc điểm phân bố theo nhóm tuổi
• 3.1.2. Đặc điểm phân bố về giới
• 3.1.3. Yếu tố nguy cơ gây ARDS
• 3.1.4. Các bệnh mạn tính kèm theo
• 3.1.5. Đặc điểm lâm sàng trước TKNT tư thế nằm sấp
• 3.1.6. Khí máu động mạch trước TKNT tư thế nằm sấp
• 3.1.7. Xét nghiệm huyết học trước TKNT tư thế nằm sấp
• 3.1.8. Xét nghiệm sinh hóa trước TKNT tư thế nằm sấp
• 3.1.9. Đặc điểm tình trạng nặng của bệnh
• 3.1.10. Các phương thức thở máy được sử dụng
• 3.1.11. Sử dụng thuốc an thần, giảm đau, giãn cơ
• 3.1.12. Tỷ lệ tử vong và xin về
• 3.2. THAY ĐỔI OXY MÁU VÀ CƠ HỌC PHỔI
• 3.2.1. Thay đổi oxy máu trong TKNT tư thế nằm sấp
• 3.2.2. Thay đổi cơ học phổi trong TKNT tư thế nằm sấp
• 3.3. THAY ĐỔI THÔNG SỐ MÁY THỞ
• 3.3.1. Thể tích khí lưu thông, thông khí phút, tần số thở
• 3.3.2. Tỷ lệ FiO2 và PEEP
• 3.4. CÁC TAI BIẾN CỦA TKNT TƯ THẾ NẰM SẤP
• 3.4.1. Tai biến liên quan đến huyết động
• 3.4.2. Tai biến trào ngược dịch dạ dày
• 3.4.3. Tai biến do thay đổi tư thế
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG NHÓM BỆNH NHÂN NGHIÊN CỨU
• 4.1.1. Đặc điểm nghiên cứu về tuổi và giới
• 4.1.2. Yếu tố nguy cơ dẫn đến ARDS
• 4.1.3. Các bệnh mạn tính kèm theo
• 4.1.4. Đặc điểm lâm sàng trước TKNT tư thế nằm sấp
• 4.1.5. Khí máu động mạch trước TKNT tư thế nằm sấp
• 4.1.6. Một số xét nghiệm trước TKNT tư thế nằm sấp
• 4.1.7. Tình trạng nặng của bệnh nhân trước TKNT tư thế nằm sấp
• 4.1.8. Các phương thức thở máy được sử dụng
• 4.1.9. Sử dụng thuốc an thần, giảm đau, giãn cơ
• 4.1.10. Tỷ lệ tử vong và xin về
• 4.2. THAY ĐỔI OXY MÁU VÀ CƠ HỌC PHỔI
• 4.2.1. Thay đổi oxy máu trong TKNT tư thế nằm sấp
• 4.2.2. Thay đổi cơ học phổi trong TKNT tư thế nằm sấp
• 4.3. THAY ĐỔI THÔNG SỐ MÁY THỞ
• 4.3.1. Thể tích lưu thông, thông khí phút và tần số thở
• 4.3.2. Tỷ lệ oxy trong khí thở vào
• 4.3.3. Thay đổi áp lực dương cuối thì thở ra
• 4.4. CÁC TAI BIẾN CỦA TKNT NẰM SẤP
• 4.4.1. Tai biến liên quan đến huyết động
• 4.4.2. Tai biến liên quan đến tiêu hóa
• 4.4.3. Tai biến do thay đổi tư thế
• 4.4.4. Các tai biến khác
• 4.5. MỘT SỐ ĐIỂM HẠN CHẾ CỦA ĐỀ TÀI
• CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• 1. DANH MỤC BẢNG
• 2. DANH MỤC BIỂU ĐỒ
• 3. DANH MỤC HÌNH

I. Tổng quan về hội chứng suy hô hấp cấp tiến triển ARDS

Hội chứng suy hô hấp cấp tiến triển (ARDS) là một tình trạng bệnh lý nghiêm trọng, thường gặp trong các khoa hồi sức cấp cứu. ARDS được đặc trưng bởi tổn thương lan tỏa màng phế nang - mao mạch, dẫn đến giảm oxy máu trơ và suy hô hấp. Các tiêu chuẩn chẩn đoán ARDS bao gồm khởi phát đột ngột, giảm oxy hóa máu (PaO2/FiO2 ≤ 200), và hình ảnh X-quang phổi mờ lan tỏa hai bên. Cơ chế bệnh sinh của ARDS liên quan đến tổn thương màng phế nang - mao mạch, gây ra sự bất tương xứng giữa thông khí và tưới máu (VA/Q).

1.1. Lịch sử và tiêu chuẩn chẩn đoán ARDS

ARDS lần đầu tiên được mô tả bởi Ashbaugh vào năm 1967. Định nghĩa hiện đại của ARDS được cập nhật bởi Hội nghị Berlin năm 2012, chia ARDS thành ba mức độ: nhẹ, trung bình và nặng dựa trên tỷ lệ PaO2/FiO2. Các tiêu chuẩn chẩn đoán bao gồm khởi phát đột ngột, giảm oxy hóa máu, và hình ảnh X-quang phổi mờ lan tỏa hai bên.

1.2. Tỷ lệ mắc và yếu tố nguy cơ

Tỷ lệ mắc ARDS hàng năm tại Mỹ ước tính khoảng 80 ca/100.000 dân. Các yếu tố nguy cơ bao gồm tổn thương phổi trực tiếp (viêm phổi, hít dịch dạ dày) và gián tiếp (nhiễm khuẩn huyết, chấn thương nặng). Nhiều yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng tiến triển thành ARDS.

II. Thông khí nhân tạo TKNT trong điều trị ARDS

Thông khí nhân tạo (TKNT) là phương pháp điều trị cơ bản cho bệnh nhân ARDS. Chiến lược bảo vệ phổi với thể tích khí lưu thông thấp (Vt) và áp lực dương cuối thì thở ra (PEEP) được khuyến cáo để giảm tổn thương phổi do máy thở (VILI). Tư thế nằm sấp trong TKNT đã được chứng minh làm tăng oxy hóa máu và cải thiện cơ học phổi, đặc biệt ở bệnh nhân ARDS nặng.

2.1. Chiến lược bảo vệ phổi

Chiến lược bảo vệ phổi bao gồm sử dụng thể tích khí lưu thông thấp (6-8 ml/kg) và PEEP thích hợp để giảm nguy cơ tổn thương phổi do máy thở. Phương pháp này giúp duy trì oxy hóa máu và giảm tỷ lệ tử vong ở bệnh nhân ARDS.

2.2. Tư thế nằm sấp trong TKNT

Tư thế nằm sấp giúp cải thiện oxy hóa máu bằng cách tăng huy động phế nang ở vùng phổi phía lưng và giảm căng giãn quá mức ở vùng phổi phía xương ức. Nghiên cứu của Guerin và cộng sự (2013) cho thấy tỷ lệ tử vong giảm đáng kể khi áp dụng TKNT tư thế nằm sấp.

III. Nghiên cứu thay đổi oxy máu và cơ học phổi trong TKNT tư thế nằm sấp

Nghiên cứu này tập trung vào việc đánh giá sự thay đổi oxy máu và cơ học phổi ở bệnh nhân ARDS khi áp dụng TKNT tư thế nằm sấp. Kết quả cho thấy sự cải thiện đáng kể về oxy hóa máu (PaO2/FiO2) và độ giãn nở phổi. Tuy nhiên, một số tai biến như tụt huyết áp và trào ngược dịch dạ dày cũng được ghi nhận.

3.1. Thay đổi oxy máu

TKNT tư thế nằm sấp làm tăng đáng kể PaO2/FiO2, đặc biệt ở bệnh nhân ARDS nặng. Sự cải thiện này liên quan đến việc tăng huy động phế nang và giảm shunt phổi.

3.2. Thay đổi cơ học phổi

Độ giãn nở phổi được cải thiện rõ rệt khi bệnh nhân nằm sấp, giúp giảm áp lực đường thở và nguy cơ tổn thương phổi do máy thở.

IV. Tai biến và hạn chế của TKNT tư thế nằm sấp

Mặc dù TKNT tư thế nằm sấp mang lại nhiều lợi ích, nhưng cũng tiềm ẩn một số tai biến như tụt huyết áp, trào ngược dịch dạ dày, và tổn thương vùng tỳ đè. Các hạn chế của nghiên cứu bao gồm cỡ mẫu nhỏ và thiếu nhóm đối chứng.

4.1. Tai biến liên quan đến huyết động

Tụt huyết áp là tai biến thường gặp khi chuyển bệnh nhân sang tư thế nằm sấp, đòi hỏi theo dõi chặt chẽ và can thiệp kịp thời.

4.2. Tai biến tiêu hóa

Trào ngược dịch dạ dày có thể xảy ra do thay đổi tư thế, cần được quản lý bằng các biện pháp hỗ trợ tiêu hóa.