I. Tổng Quan Về Porcine Parvovirus PPV Nguyên Nhân Tác Hại
Hội chứng rối loạn sinh sản (RLSS) ở lợn là một vấn đề phức tạp, gây ra bởi nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm cả vi khuẩn, virus và các yếu tố môi trường. Porcine Parvovirus (PPV) là một trong những tác nhân virus quan trọng gây ra RLSS, đặc biệt là trước khi bệnh Tai xanh (PRRS) trở nên phổ biến. PPV gây bệnh chủ yếu ở lợn nái và lợn con theo mẹ, có khả năng lây nhiễm và phá hủy phôi thai và bào thai. Virus này có mặt ở khắp mọi nơi và gây ra hội chứng thai chết lưu và khô thai ở lợn. PPV còn được biết đến như một yếu tố kích hoạt trong sinh bệnh học của hội chứng còi cọc ở lợn sau cai sữa do Porcine circovirus type 2 gây ra. Việc nghiên cứu về PPV là rất quan trọng để hiểu rõ hơn về dịch tễ học và tác động của nó đối với ngành chăn nuôi lợn.
1.1. Lịch Sử Phát Hiện và Phân Bố của PPV trên Thế Giới
Porcine Parvovirus (PPV) được phân lập lần đầu tiên từ những thai ướp, thai sảy. Bằng phương pháp nghiên cứu gây bệnh thực nghiệm cho lợn con và lợn nái có chửa, nhiều nhà khoa học đã chỉ rõ PPV gây RLSS với đặc tính lây nhiễm gây chết phôi, chết thai và thường ở lợn mẹ không có triệu chứng lâm sàng. Bệnh phát triển chủ yếu ở lợn mẹ có huyết thanh âm tính và nhiễm virus theo đường mũi, miệng vào giai đoạn đầu mang thai, hậu quả là hợp tử bị nhiễm qua nhau thai trước khi chúng có khả năng đáp ứng miễn dịch. Sự lây nhiễm PPV ngoài thời kỳ mang thai không có ý nghĩa, vì PPV không gây bất kỳ triệu chứng lâm sàng nào ngoài gây chết phôi, chết thai. Qua nhiều nghiên cứu cho thấy PPV phân bố rộng rãi ở đàn lợn khắp nơi trên thế giới, là bệnh có tính chất địa phương.
1.2. Đặc Điểm Cấu Trúc và Khả Năng Nhân Lên của Virus PPV
PPV là một trong những virus trần hình khối đa diện đều có kích thước nhỏ. Đường kính của virion từ 18-26nm. Lõi một sợi đơn DNA. Capsid là lớp vỏ, trực tiếp bao lấy lõi DNA của virus. Capsid của PPV gồm 32 capxome xếp theo kiểu đối xứng hình cầu chặt chẽ tạo thành các mặt đa diện bao quanh lõi DNA. Capsid có chức năng chính bảo vệ lõi DNA khỏi tác động của môi trường, ngoài ra capsid còn tham gia hấp thụ virus vào tế bào thụ cảm. Sự nhân lên của PPV khi nuôi cấy nhân tạo đặc trưng là hiện tượng diệt tế bào (cytocidal) đặc trưng bởi sự kết đặc nhân tế bào (pyknosis) và dung giải tế bào (lysis of cell).
II. Thách Thức PPV Gây Rối Loạn Sinh Sản Ở Lợn Như Thế Nào
PPV gây ra những hậu quả nghiêm trọng đối với khả năng sinh sản của lợn, đặc biệt là ở lợn nái. Virus có khả năng lây nhiễm và phá hủy phôi thai và bào thai, dẫn đến thai chết lưu, khô thai, và giảm số lượng lợn con sinh ra. Sự lây nhiễm PPV thường xảy ra ở lợn mẹ có huyết thanh âm tính và nhiễm virus theo đường mũi, miệng vào giai đoạn đầu mang thai. Hậu quả là hợp tử bị nhiễm qua nhau thai trước khi chúng có khả năng đáp ứng miễn dịch. Ngoài ra, PPV còn được biết đến như một yếu tố kích hoạt trong sinh bệnh học của hội chứng còi cọc ở lợn sau cai sữa do Porcine circovirus type 2 gây ra. Do đó, việc kiểm soát và phòng ngừa PPV là rất quan trọng để đảm bảo sức khỏe sinh sản của đàn lợn và giảm thiểu thiệt hại kinh tế cho người chăn nuôi.
2.1. Cơ Chế Lây Nhiễm và Tác Động của PPV Lên Phôi Thai
Sự lây nhiễm PPV thường xảy ra ở lợn mẹ có huyết thanh âm tính và nhiễm virus theo đường mũi, miệng vào giai đoạn đầu mang thai. Hậu quả là hợp tử bị nhiễm qua nhau thai trước khi chúng có khả năng đáp ứng miễn dịch. Sự lây nhiễm PPV ngoài thời kỳ mang thai không có ý nghĩa, vì PPV không gây bất kỳ triệu chứng lâm sàng nào ngoài gây chết phôi, chết thai. PPV có khả năng lây nhiễm và phá hủy phôi thai và bào thai, dẫn đến thai chết lưu, khô thai, và giảm số lượng lợn con sinh ra.
2.2. Vai Trò của PPV Trong Hội Chứng Còi Cọc Sau Cai Sữa PMWS
PPV còn được biết đến như là một yếu tố kích hoạt trong sinh bệnh học của hội chứng còi cọc ở lợn sau cai sữa do Porcine circovirus type 2 gây ra (PCV2). Căn bệnh Porcine parvovirus (PPV) được xếp vào giống Parvovirus (tiếng Latin parvus = nhỏ bé) thuộc họ Parvoviridae. PPV được xác định là ngoài nguyên nhân gây RLSS ở lợn còn góp phần khiến cho lợn nhiễm Porcine circovirus type 2 (PCV2) mắc chứng còi cọc ở lợn sau cai sữa (postweaning multisystemic wasting syndrome, PMWS).
III. Phương Pháp Nghiên Cứu Xác Định PPV Bằng Huyết Thanh Học PCR
Nghiên cứu về sự lưu hành của Porcine Parvovirus (PPV) ở lợn tại Hà Nội và vùng phụ cận sử dụng các phương pháp huyết thanh học và PCR để xác định sự có mặt của virus và kháng thể kháng virus. Phương pháp huyết thanh học, bao gồm phản ứng ngưng kết hồng cầu (HA) và phản ứng ngăn trở ngưng kết hồng cầu (HI), được sử dụng để phát hiện và định lượng kháng thể kháng PPV trong huyết thanh lợn. Phương pháp PCR được sử dụng để phát hiện trực tiếp virus PPV trong mẫu huyết thanh. Kết hợp cả hai phương pháp này giúp cung cấp một cái nhìn toàn diện về sự lưu hành của PPV trong đàn lợn.
3.1. Quy Trình Lấy Mẫu Máu và Chuẩn Bị Huyết Thanh Xét Nghiệm PPV
Mẫu máu được lấy ở vịnh tĩnh mạch cổ của lợn (2- 3ml/cá thể), sau đó được để đông tự nhiên trong syringe. Mẫu huyết thanh bảo quản ở -20oC cho đến khi xét nghiệm. Kháng nguyên chuẩn porcine parvovirus (PPV) được tiến hành bằng phương pháp ELISA. Phương pháp tách ADN tổng số Tách chiết ADN tổng số từ mẫu bệnh phẩm của lợn nhiễm bệnh.
3.2. Kỹ Thuật PCR Phát Hiện PPV và Phân Tích Di Truyền
Sử dụng cặp mồi đặc hiệu PPVF/PPVR dùng phát hiện PPV. Mối quan hệ di truyền của PPV được xây dựng dựa trên một phần trình tự gen mã hóa protein NS1, sử dụng phần mềm MEGA6. Phương pháp PCR phát hiện PPV Sử dụng cặp mồi đặc hiệu PPVF/PPVR dùng phát hiện PPV. Mối quan hệ di truyền của PPV được xây dựng dựa trên một phần trình tự gen mã hóa protein NS1, sử dụng phần mềm MEGA6.
IV. Kết Quả Tỷ Lệ Lưu Hành PPV Cao Ở Lợn Nuôi Tại Hà Nội
Kết quả nghiên cứu cho thấy tỷ lệ lưu hành Porcine Parvovirus (PPV) ở lợn nuôi tại Hà Nội và vùng phụ cận là rất cao. Phần lớn các mẫu huyết thanh xét nghiệm đều dương tính với kháng thể kháng PPV, cho thấy sự tiếp xúc rộng rãi của đàn lợn với virus này. Tỷ lệ dương tính huyết thanh học cao hơn ở các đàn lợn có quy mô lớn, cho thấy quy mô chăn nuôi có thể ảnh hưởng đến sự lây lan của PPV. Ngoài ra, kết quả PCR cũng cho thấy sự hiện diện của virus PPV trong một số mẫu huyết thanh, xác nhận sự lưu hành của virus trong đàn lợn.
4.1. Tỷ Lệ Dương Tính Huyết Thanh Học và Ảnh Hưởng của Quy Mô Chăn Nuôi
Có 94,51% (155/164) số mẫu dương tính với kháng thể PPV. Những đàn lợn có quy mô lớn thì tỷ lệ dương tính cao (P<0,05). Ở những trại có mức quy mô đàn phổ biến từ 100 – 500 con và từ 500 – 1000 và >1000 con thì tỷ lệ lưu hành kháng thể kháng PPV trong huyết thanh cao nhất.
4.2. Kết Quả PCR Xác Nhận Sự Lưu Hành Của Virus PPV Trong Huyết Thanh
Trong tổng số 18 mẫu huyết thanh xét nghiệm, có 10/18 mẫu dương tính với PPV và có 8/18 mẫu âm tính với PPV. Kết quả phân tích cây phát sinh chủng loại cho thấy 10 chủng PPV được giải trình tự trong nghiên cứu này thuộc về nhóm 1.
V. Ứng Dụng Giải Pháp Kiểm Soát PPV Để Nâng Cao Năng Suất
Việc kiểm soát Porcine Parvovirus (PPV) là rất quan trọng để nâng cao năng suất và hiệu quả chăn nuôi lợn. Các biện pháp kiểm soát bao gồm tiêm phòng vaccine cho lợn nái để bảo vệ phôi thai và bào thai khỏi sự lây nhiễm của virus. Ngoài ra, cần thực hiện các biện pháp vệ sinh chuồng trại và quản lý đàn lợn chặt chẽ để giảm thiểu sự lây lan của PPV. Việc hiểu rõ về dịch tễ học và đặc điểm sinh học phân tử của PPV cũng giúp cho việc phát triển các chiến lược kiểm soát hiệu quả hơn.
5.1. Lịch Tiêm Phòng Vaccine PPV Hiệu Quả Cho Lợn Nái
Việc tiêm phòng vaccine cho lợn nái là một biện pháp quan trọng để bảo vệ phôi thai và bào thai khỏi sự lây nhiễm của virus. Cần tuân thủ lịch tiêm phòng vaccine PPV hiệu quả để đảm bảo lợn nái có đủ kháng thể bảo vệ.
5.2. Vệ Sinh Chuồng Trại và Quản Lý Đàn Lợn Để Giảm Lây Lan PPV
Thực hiện các biện pháp vệ sinh chuồng trại và quản lý đàn lợn chặt chẽ để giảm thiểu sự lây lan của PPV. Đảm bảo chuồng trại sạch sẽ, thông thoáng và có hệ thống thoát nước tốt. Quản lý đàn lợn theo quy trình, cách ly lợn bệnh và thực hiện kiểm tra sức khỏe định kỳ.
VI. Kết Luận Nghiên Cứu PPV Tiếp Tục Đóng Góp Cho Ngành Chăn Nuôi
Nghiên cứu về Porcine Parvovirus (PPV) tiếp tục đóng góp quan trọng cho ngành chăn nuôi lợn. Việc xác định sự lưu hành của PPV và hiểu rõ về đặc điểm sinh học phân tử của virus giúp cho việc phát triển các chiến lược kiểm soát và phòng ngừa hiệu quả hơn. Các nghiên cứu tiếp theo cần tập trung vào việc đánh giá hiệu quả của các loại vaccine PPV khác nhau và tìm hiểu về vai trò của PPV trong các bệnh phức hợp ở lợn.
6.1. Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về PPV và Các Bệnh Phức Hợp
Các nghiên cứu tiếp theo cần tập trung vào việc đánh giá hiệu quả của các loại vaccine PPV khác nhau và tìm hiểu về vai trò của PPV trong các bệnh phức hợp ở lợn. Cần có thêm nhiều nghiên cứu về sự tương tác giữa PPV và các virus khác, chẳng hạn như PCV2, để hiểu rõ hơn về cơ chế gây bệnh và phát triển các biện pháp kiểm soát hiệu quả hơn.
6.2. Tầm Quan Trọng Của Việc Giám Sát Dịch Tễ PPV Trong Tương Lai
Việc giám sát dịch tễ PPV là rất quan trọng để theo dõi sự thay đổi của virus và phát hiện sớm các chủng virus mới. Cần có một hệ thống giám sát dịch tễ hiệu quả để thu thập thông tin về sự lưu hành của PPV và các yếu tố nguy cơ liên quan. Thông tin này sẽ giúp cho việc đưa ra các quyết định về kiểm soát và phòng ngừa PPV một cách kịp thời và hiệu quả.
