Luận văn thạc sĩ: Sử dụng cụm danh từ mở rộng trong ngôn ngữ khoa học nói và viết

• Tác giả: Nguyễn Thùy Linh
• Người hướng dẫn: Dr. Đặng Thị Thu Hiền
• Trường học: Nationaluniversität Hanoi Fremdsprachenhochschule
• Chuyên ngành: Gemanistik
• Đề tài: Nghiên Cứu Về Việc Sử Dụng Cụm Danh Từ Mở Rộng Trong Ngôn Ngữ Khoa Học Nói Và Viết
• Loại tài liệu: masterarbeit
• Năm xuất bản: 2018
• Địa điểm: Hanoi

• LỜI MỞ ĐẦU
• 1. I. FORSCHUNGSGEGENSTAND UND FORSCHUNGSSTAND
• 1.1. Problemstellung und Zielsetzung
• 1.2. Methodisches Vorgehen, Aufbau und Datengrundlage der Arbeit
• 2. THEORETISCHE GRUNDLAGEN ZUR UNTERSUCHUNG DER NOMINALPHRASE
• 2.1. Struktur der Nominalphrase
• 2.2. Struktur von erweiterten Nominalphrasen
• 2.2.1. Zum Begriff „Attribut“ und zur Funktion von erweiterten Attributen
• 2.2.2. Was ist ein erweitertes Partizipialattribut?
• 2.2.3. Präpositionale Erweiterungen
• 2.2.4. Die komplexen Strukturen des erweiterten PA
• 2.2.5. Koordination der erweiterten PA
• 2.2.6. Koordination der Erweiterungen
• 2.2.7. Attribute der Erweiterungen
• 2.2.8. Verschachtelung von erweiterten PA
• 2.3. Nominalstil in der Wissenschaftssprache
• 2.3.1. Ökonomie als ein Gebot der Wissenschaftssprache
• 2.3.2. Erweiterte Nominalphrase als Merkmal der Wissenschaftssprache
• 2.3.3. Mündliche und schriftliche Wissenschaftssprache mit ihren spezifischen Merkmalen
• 3. EMPIRISCHE UNTERSUCHUNG
• 3.1. Methodisches Vorgehen bei der Erfassung grammatischer Struktur der erweiterten Nominalphrase und der erweiterten Partizipialattribute
• 3.2. Analyseparameter und Anwendung zur Ermittlung von erweiterten Nominalphrasen und erweiterten Partizipialattributen
• 3.3. Darstellung der Korpora gesprochener und geschriebener wissenschaftlicher Texte
• 3.4. Zusammenfassung der Ergebnisse der Untersuchung
• ANHANG
• A.1. Abkürzungen
• A.2. Abbildungen / Tabellen

I. Giới thiệu về cụm danh từ mở rộng trong ngôn ngữ khoa học

Cụm danh từ mở rộng là một phần quan trọng trong ngôn ngữ khoa học, cả trong ngôn ngữ nói và viết. Việc sử dụng cụm danh từ mở rộng giúp tăng cường tính chính xác và rõ ràng trong việc truyền đạt thông tin. Theo Heringer (2001), cụm danh từ không chỉ đơn thuần là một danh từ mà còn bao gồm các thành phần bổ sung, giúp làm rõ nghĩa và chức năng của danh từ trong ngữ cảnh. Nghiên cứu này tập trung vào việc phân tích cách mà cụm danh từ mở rộng được sử dụng trong các văn bản khoa học, từ đó rút ra những đặc điểm nổi bật của nó trong ngôn ngữ khoa học nói và viết.

1.1. Định nghĩa và vai trò của cụm danh từ mở rộng

Cụm danh từ mở rộng được định nghĩa là một cấu trúc ngữ pháp bao gồm một danh từ chính và các thành phần bổ sung như tính từ, giới từ, hoặc các cụm từ khác. Vai trò của cụm danh từ mở rộng trong ngôn ngữ khoa học là rất quan trọng, vì nó giúp làm rõ và cụ thể hóa thông tin. Việc sử dụng cụm danh từ mở rộng không chỉ giúp tăng cường tính chính xác mà còn làm cho văn bản trở nên phong phú và dễ hiểu hơn. Theo nghiên cứu của Eroms (2008), cụm danh từ mở rộng là một đặc điểm nổi bật của ngôn ngữ khoa học, thể hiện sự tinh tế trong cách diễn đạt và khả năng truyền tải thông tin phức tạp một cách hiệu quả.

II. Phân tích cấu trúc của cụm danh từ mở rộng

Cấu trúc của cụm danh từ mở rộng thường bao gồm nhiều thành phần khác nhau, từ danh từ chính đến các thành phần bổ sung. Heringer (2001) đã chỉ ra rằng cấu trúc này có thể được chia thành hai phần chính: phần mở rộng bên trái và bên phải. Phần mở rộng bên trái thường bao gồm các tính từ và các cụm từ bổ sung, trong khi phần mở rộng bên phải có thể bao gồm các giới từ và các cụm danh từ khác. Việc phân tích cấu trúc này giúp hiểu rõ hơn về cách mà cụm danh từ mở rộng hoạt động trong ngữ cảnh khoa học, từ đó rút ra những quy tắc và đặc điểm nổi bật trong việc sử dụng chúng.

2.1. Các loại cụm danh từ mở rộng

Có nhiều loại cụm danh từ mở rộng khác nhau, bao gồm các cụm danh từ đơn giản và phức tạp. Các cụm danh từ đơn giản thường chỉ bao gồm một danh từ và một hoặc hai tính từ, trong khi các cụm danh từ phức tạp có thể bao gồm nhiều thành phần bổ sung hơn. Việc phân loại này giúp xác định cách mà các nhà nghiên cứu sử dụng cụm danh từ mở rộng trong các văn bản khoa học. Nghiên cứu cho thấy rằng các cụm danh từ phức tạp thường được ưa chuộng trong ngôn ngữ viết hơn là ngôn ngữ nói, điều này phản ánh sự khác biệt trong cách thức giao tiếp và truyền đạt thông tin giữa hai hình thức này.

III. Tác động của cụm danh từ mở rộng trong giao tiếp khoa học

Việc sử dụng cụm danh từ mở rộng có tác động lớn đến hiệu quả giao tiếp trong ngôn ngữ khoa học. Nó không chỉ giúp tăng cường tính chính xác mà còn làm cho thông tin trở nên dễ tiếp cận hơn đối với người đọc và người nghe. Theo Koch và Oesterreicher (1985), sự khác biệt trong cách sử dụng cụm danh từ mở rộng giữa ngôn ngữ nói và viết có thể ảnh hưởng đến cách mà thông tin được tiếp nhận và hiểu. Nghiên cứu này chỉ ra rằng việc sử dụng cụm danh từ mở rộng trong ngôn ngữ khoa học không chỉ là một kỹ thuật ngôn ngữ mà còn là một yếu tố quan trọng trong việc xây dựng và duy trì sự rõ ràng trong giao tiếp khoa học.

3.1. Ứng dụng thực tiễn của cụm danh từ mở rộng

Cụm danh từ mở rộng có nhiều ứng dụng thực tiễn trong việc viết và nói trong ngôn ngữ khoa học. Chúng giúp các nhà nghiên cứu và học giả truyền đạt ý tưởng một cách rõ ràng và chính xác hơn. Việc sử dụng cụm danh từ mở rộng cũng có thể giúp tăng cường tính thuyết phục của các lập luận trong các bài viết khoa học. Nghiên cứu cho thấy rằng các văn bản khoa học có sử dụng cụm danh từ mở rộng thường được đánh giá cao hơn về mặt chất lượng và tính chuyên nghiệp, điều này cho thấy tầm quan trọng của việc nắm vững kỹ thuật này trong giao tiếp khoa học.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh ngôn ngữ học ứng dụng và nghiên cứu ngôn ngữ học khoa học, việc phân tích cấu trúc ngữ pháp của các cụm danh từ mở rộng trong ngôn ngữ khoa học nói và viết đóng vai trò quan trọng. Theo ước tính, việc sử dụng các cụm danh từ mở rộng (erweiterte Nominalphrasen) là một đặc trưng ngữ pháp nổi bật trong tiếng Đức khoa học, góp phần vào sự cô đọng và chính xác của văn bản. Tuy nhiên, các nghiên cứu trước đây chủ yếu tập trung vào ngôn ngữ khoa học viết, trong khi ngôn ngữ khoa học nói vẫn còn là một lĩnh vực chưa được khai thác đầy đủ. Luận văn này nhằm mục tiêu so sánh và phân tích cách sử dụng các cụm danh từ mở rộng trong cả ngôn ngữ khoa học nói và viết, từ đó làm rõ sự khác biệt và đặc điểm riêng biệt của từng loại hình ngôn ngữ.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các văn bản khoa học tiếng Đức được thu thập trong khoảng thời gian gần đây, với dữ liệu được lấy từ các kho ngữ liệu (korpus) ngôn ngữ khoa học nói và viết, được lựa chọn ngẫu nhiên nhằm đảm bảo tính đại diện. Ý nghĩa của nghiên cứu không chỉ nằm ở việc làm sáng tỏ các đặc điểm ngữ pháp của cụm danh từ mở rộng mà còn góp phần nâng cao hiệu quả giao tiếp khoa học, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập quốc tế và đa ngôn ngữ hiện nay. Các chỉ số như tần suất xuất hiện, độ phức tạp cấu trúc và mức độ mở rộng của các cụm danh từ được phân tích chi tiết nhằm cung cấp cái nhìn toàn diện về hiện tượng này.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết chính để phân tích cấu trúc và chức năng của cụm danh từ mở rộng trong ngôn ngữ khoa học. Thứ nhất là lý thuyết về cụm danh từ của Heringer (2001), tập trung vào khía cạnh khả năng hiểu và chức năng tham chiếu của cụm danh từ, trong đó phân biệt rõ các phần mở rộng bên trái (Linkserweiterung) và bên phải (Rechtserweiterung) của cụm danh từ. Thứ hai là mô hình về các thuộc tính phân từ mở rộng (erweiterte Partizipialattribute) của Weber (1971), cung cấp cơ sở để phân tích các cấu trúc phức tạp của các cụm danh từ mở rộng, bao gồm các loại mở rộng như bổ ngữ cách 1 (Akkusativ), cách 3 (Dativ), giới từ và trạng ngữ.

Các khái niệm chuyên ngành được sử dụng bao gồm: cụm danh từ (Nominalphrase), thuộc tính (Attribut), mở rộng bên trái và bên phải, thuộc tính phân từ mở rộng, phối hợp thuộc tính, và sự lồng ghép phức tạp của các thuộc tính. Ngoài ra, khái niệm "Nominalstil" (phong cách danh từ) trong ngôn ngữ khoa học cũng được khai thác để giải thích vai trò của các cụm danh từ mở rộng trong việc tạo ra sự cô đọng và chính xác trong văn bản khoa học.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu nghiên cứu bao gồm hai kho ngữ liệu chính: kho ngữ liệu các văn bản khoa học nói và kho ngữ liệu các văn bản khoa học viết, được lựa chọn ngẫu nhiên nhằm đảm bảo tính đại diện và khách quan. Cỡ mẫu cụ thể không được nêu rõ, tuy nhiên việc lựa chọn ngẫu nhiên giúp giảm thiểu sai số chọn mẫu. Phương pháp phân tích sử dụng là phương pháp phân tích ngôn ngữ học dựa trên lý thuyết, kết hợp với phân tích định lượng tần suất và cấu trúc của các cụm danh từ mở rộng trong từng kho ngữ liệu.

Quá trình nghiên cứu được thực hiện theo timeline gồm ba giai đoạn chính: (1) tổng hợp và hệ thống hóa lý thuyết về cụm danh từ và thuộc tính phân từ mở rộng; (2) xây dựng và chuẩn bị kho ngữ liệu nói và viết; (3) phân tích dữ liệu, so sánh và rút ra kết luận. Phương pháp luận này cho phép đánh giá chi tiết các tham số như tần suất xuất hiện, độ phức tạp cấu trúc, loại hình mở rộng và sự phối hợp giữa các thuộc tính trong từng loại hình ngôn ngữ.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tần suất sử dụng cụm danh từ mở rộng: Trong kho ngữ liệu nói, tần suất xuất hiện của các cụm danh từ mở rộng chiếm khoảng 54%, trong khi ở kho ngữ liệu viết, con số này cũng tương tự, khoảng 54%, cho thấy sự phổ biến của cấu trúc này trong cả hai loại hình ngôn ngữ khoa học.

2. Độ phức tạp cấu trúc: Các cụm danh từ mở rộng trong văn bản viết có xu hướng phức tạp hơn, với nhiều lớp mở rộng và sự lồng ghép thuộc tính hơn so với văn bản nói. Ví dụ, trong văn bản viết, có tới 71% các cụm danh từ mở rộng có cấu trúc phức tạp với nhiều thuộc tính lồng ghép, trong khi ở văn bản nói, tỷ lệ này thấp hơn, khoảng 62%.

3. Loại hình mở rộng phổ biến: Mở rộng bằng thuộc tính phân từ (Partizipialattribute) chiếm tỷ lệ lớn trong cả hai kho ngữ liệu, với các loại mở rộng phổ biến gồm mở rộng giới từ, bổ ngữ cách 1 và cách 3, cũng như các trạng ngữ bổ sung. Tỷ lệ mở rộng giới từ trong văn bản viết là khoảng 40%, cao hơn so với văn bản nói (khoảng 35%).

4. Phối hợp và lồng ghép thuộc tính: Các cụm danh từ mở rộng trong văn bản viết thường có sự phối hợp phức tạp giữa các thuộc tính, bao gồm phối hợp các thuộc tính phân từ với các thuộc tính tính từ và danh từ khác, tạo nên các chuỗi thuộc tính dài và đa dạng. Trong khi đó, văn bản nói có xu hướng sử dụng các cấu trúc đơn giản hơn, ít phối hợp thuộc tính hơn.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của sự khác biệt này có thể được giải thích bởi các điều kiện giao tiếp khác nhau giữa ngôn ngữ nói và viết trong khoa học. Ngôn ngữ viết cho phép người viết có thời gian suy nghĩ, chỉnh sửa và tổ chức câu cú phức tạp hơn, trong khi ngôn ngữ nói thường yêu cầu sự nhanh chóng, rõ ràng và dễ hiểu hơn, dẫn đến việc sử dụng các cấu trúc ngữ pháp đơn giản hơn. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu trước đây về sự khác biệt giữa ngôn ngữ nói và viết trong khoa học, đồng thời nhấn mạnh vai trò của các cụm danh từ mở rộng như một công cụ ngữ pháp quan trọng trong việc tạo ra sự cô đọng và chính xác trong văn bản khoa học.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các bảng so sánh tần suất và độ phức tạp của các loại mở rộng trong hai kho ngữ liệu, cũng như biểu đồ thể hiện tỷ lệ phối hợp thuộc tính trong từng loại hình ngôn ngữ. Điều này giúp minh họa rõ ràng sự khác biệt và tương đồng trong cách sử dụng cụm danh từ mở rộng giữa ngôn ngữ khoa học nói và viết.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đào tạo ngữ pháp chuyên sâu cho người học tiếng Đức khoa học: Tập trung vào việc giảng dạy cấu trúc cụm danh từ mở rộng và các loại thuộc tính phân từ nhằm nâng cao khả năng sử dụng ngôn ngữ khoa học chính xác và hiệu quả. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng; chủ thể: các cơ sở đào tạo ngôn ngữ và khoa học.

2. Phát triển tài liệu tham khảo và công cụ hỗ trợ phân tích ngữ pháp: Xây dựng các công cụ phần mềm và tài liệu hướng dẫn phân tích cụm danh từ mở rộng trong ngôn ngữ khoa học nói và viết, giúp người học và nhà nghiên cứu dễ dàng tiếp cận và áp dụng. Thời gian thực hiện: 12 tháng; chủ thể: các viện nghiên cứu ngôn ngữ và công nghệ thông tin.

3. Khuyến khích nghiên cứu tiếp tục về ngôn ngữ khoa học nói: Do lĩnh vực này còn nhiều khoảng trống, cần có các nghiên cứu sâu hơn về đặc điểm ngữ pháp và chức năng giao tiếp của ngôn ngữ khoa học nói trong các lĩnh vực chuyên ngành khác nhau. Thời gian thực hiện: liên tục; chủ thể: các nhà nghiên cứu ngôn ngữ học ứng dụng.

4. Ứng dụng kết quả nghiên cứu vào biên soạn giáo trình và tài liệu học thuật: Tích hợp các phát hiện về cụm danh từ mở rộng vào giáo trình tiếng Đức chuyên ngành, giúp người học phát triển kỹ năng đọc hiểu và viết khoa học hiệu quả hơn. Thời gian thực hiện: 6-9 tháng; chủ thể: các nhà xuất bản và giảng viên.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Sinh viên và học viên cao học ngành ngôn ngữ Đức và ngôn ngữ học ứng dụng: Giúp hiểu sâu về cấu trúc ngữ pháp phức tạp trong ngôn ngữ khoa học, nâng cao kỹ năng phân tích và sử dụng ngôn ngữ trong nghiên cứu và học tập.

2. Giảng viên và nhà nghiên cứu ngôn ngữ học: Cung cấp cơ sở lý thuyết và dữ liệu thực nghiệm để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về ngôn ngữ khoa học nói và viết, đặc biệt trong lĩnh vực ngữ pháp và ngôn ngữ học ứng dụng.

3. Biên tập viên và nhà xuất bản sách khoa học: Hỗ trợ trong việc đánh giá và chỉnh sửa các văn bản khoa học, đảm bảo tính chính xác và phù hợp về mặt ngữ pháp, đặc biệt là trong việc sử dụng các cụm danh từ mở rộng.

4. Người học tiếng Đức chuyên ngành khoa học và kỹ thuật: Giúp nâng cao khả năng đọc hiểu và viết các văn bản khoa học tiếng Đức, đặc biệt là trong việc nhận diện và sử dụng các cấu trúc ngữ pháp phức tạp nhằm tăng tính chính xác và chuyên nghiệp trong giao tiếp học thuật.

Câu hỏi thường gặp

1. Cụm danh từ mở rộng là gì và tại sao nó quan trọng trong ngôn ngữ khoa học?
   Cụm danh từ mở rộng là các cụm danh từ có thêm các thuộc tính mở rộng bên trái hoặc bên phải, giúp làm rõ và cụ thể hóa đối tượng được nhắc đến. Trong ngôn ngữ khoa học, chúng giúp tạo ra sự cô đọng và chính xác, rất cần thiết cho việc truyền đạt thông tin phức tạp.

2. Sự khác biệt chính giữa cụm danh từ mở rộng trong ngôn ngữ nói và viết là gì?
   Ngôn ngữ viết thường sử dụng các cụm danh từ mở rộng phức tạp hơn với nhiều lớp thuộc tính lồng ghép, trong khi ngôn ngữ nói có xu hướng đơn giản hơn để đảm bảo sự rõ ràng và dễ hiểu trong giao tiếp trực tiếp.

3. Làm thế nào để phân biệt các loại mở rộng trong cụm danh từ?
   Các loại mở rộng bao gồm bổ ngữ cách 1 (Akkusativ), cách 3 (Dativ), mở rộng giới từ và trạng ngữ. Chúng được nhận biết qua vị trí trong câu, loại từ đi kèm và chức năng ngữ pháp, ví dụ như bổ ngữ cách 1 thường đi kèm với động từ chuyển động hoặc tác động.

4. Tại sao việc nghiên cứu ngôn ngữ khoa học nói lại quan trọng?
   Ngôn ngữ khoa học nói phản ánh cách thức giao tiếp thực tế trong các hội thảo, thuyết trình và trao đổi học thuật, giúp hiểu rõ hơn về đặc điểm ngôn ngữ và cải thiện kỹ năng giao tiếp trong môi trường khoa học.

5. Làm thế nào để áp dụng kết quả nghiên cứu này vào việc học và giảng dạy tiếng Đức khoa học?
   Kết quả nghiên cứu cung cấp các mẫu cấu trúc ngữ pháp và phân tích chi tiết giúp xây dựng giáo trình, tài liệu học tập và phương pháp giảng dạy phù hợp, giúp người học nắm vững cách sử dụng các cụm danh từ mở rộng trong ngôn ngữ khoa học.

Kết luận

• Luận văn đã làm rõ vai trò và đặc điểm của cụm danh từ mở rộng trong ngôn ngữ khoa học nói và viết tiếng Đức, với tần suất sử dụng khoảng 54% trong cả hai loại hình.
• Phân tích cho thấy ngôn ngữ viết có cấu trúc cụm danh từ mở rộng phức tạp hơn, trong khi ngôn ngữ nói ưu tiên sự đơn giản và dễ hiểu.
• Nghiên cứu góp phần bổ sung khoảng trống trong lĩnh vực ngôn ngữ học ứng dụng về ngôn ngữ khoa học nói, đồng thời cung cấp cơ sở lý thuyết và thực nghiệm cho các nghiên cứu tiếp theo.
• Các đề xuất nhằm nâng cao đào tạo, phát triển công cụ hỗ trợ và khuyến khích nghiên cứu tiếp tục được đưa ra nhằm ứng dụng hiệu quả kết quả nghiên cứu.
• Bước tiếp theo là triển khai các giải pháp đào tạo và phát triển tài liệu, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các lĩnh vực khoa học khác và các ngôn ngữ khác để so sánh đa chiều.

Hãy áp dụng những hiểu biết này để nâng cao chất lượng giao tiếp và nghiên cứu trong lĩnh vực ngôn ngữ khoa học!