Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 và sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin, ngành công nghiệp nội dung số đã trở thành một lĩnh vực kinh tế trọng điểm với tốc độ tăng trưởng trên 20% mỗi năm tại Việt Nam. Đài Truyền hình Kỹ thuật số VTC, một trong ba hệ thống truyền hình phủ sóng toàn quốc, đã có hơn một thập kỷ phát triển và tiên phong trong việc ứng dụng công nghệ truyền hình số DVB-T, DVB-T2. Tuy nhiên, hoạt động sản xuất và kinh doanh nội dung số tại Đài VTC vẫn còn nhiều thách thức, đặc biệt trong việc chuyển đổi từ mô hình truyền thống sang mô hình số đa nền tảng.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng sản xuất và kinh doanh nội dung số tại Đài VTC dưới góc nhìn kinh tế truyền thông, đánh giá thành công, hạn chế, cơ hội và thách thức, từ đó đề xuất các giải pháp phát triển phù hợp. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động sản xuất và kinh doanh nội dung số của Đài VTC từ tháng 4/2018 đến nay, đồng thời so sánh với một số đơn vị truyền hình khác như VTV, HTV, Vĩnh Long. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho việc xây dựng chiến lược phát triển nội dung số, góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế và vị thế của Đài VTC trên thị trường truyền thông số.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên ba lý thuyết và mô hình nghiên cứu chính:

  1. Lý thuyết kinh tế truyền thông: Xem xét truyền thông như một ngành kinh tế, trong đó sản phẩm báo chí và truyền thông được coi là hàng hóa đặc biệt, chịu tác động của cung cầu, giá cả và cạnh tranh trên thị trường. Kinh tế truyền thông nhấn mạnh vai trò của quảng cáo và dịch vụ nội dung số trong việc tạo nguồn thu cho các cơ quan báo chí truyền thông.

  2. Lý thuyết sản xuất nội dung số và truyền hình số: Nội dung số được định nghĩa là sản phẩm nội dung được phân phối kỹ thuật số trên các nền tảng đa phương tiện như website, mạng xã hội, ứng dụng OTT. Truyền hình số là công nghệ truyền dẫn tín hiệu âm thanh, hình ảnh đã được mã hóa, cho phép cung cấp nhiều kênh với chất lượng cao và nội dung đa dạng hơn truyền hình analog truyền thống.

  3. Mô hình kinh doanh sản phẩm truyền thông số: Bao gồm các mô hình SVOD (đăng ký theo thuê bao), TVOD (trả tiền theo giao dịch), AVOD (miễn phí có quảng cáo) và mô hình kết hợp. Mô hình này giúp phân tích các phương thức tạo doanh thu và tương tác với người dùng trong môi trường số.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: nội dung số, dịch vụ nội dung số, truyền hình số, kinh tế báo chí, kinh tế truyền thông, quy trình sản xuất chương trình truyền hình số, mô hình kinh doanh OTT.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng kết hợp các phương pháp nghiên cứu sau:

  • Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Thu thập và phân tích các nguồn tài liệu chuyên ngành, sách giáo trình, văn bản pháp luật, báo cáo ngành và các bài viết khoa học liên quan đến nội dung số và kinh tế truyền thông.

  • Phương pháp phân tích nội dung: Phân tích dữ liệu thu thập được từ các chương trình, sản phẩm nội dung số của Đài VTC, các báo cáo doanh thu, số liệu người dùng trên các nền tảng số như Youtube, Facebook, OTT.

  • Phương pháp điều tra xã hội học: Phát 100 phiếu khảo sát cho công chúng xem Đài tại Hà Nội bằng phương pháp chọn mẫu thuận tiện để thu thập ý kiến về nhu cầu và đánh giá chất lượng nội dung số của Đài.

  • Phương pháp phỏng vấn sâu: Phỏng vấn lãnh đạo Đài VTC nhằm thu thập thông tin về định hướng phát triển sản xuất và kinh doanh nội dung số.

Cỡ mẫu khảo sát là 100 phiếu, phương pháp chọn mẫu thuận tiện nhằm đảm bảo thu thập được dữ liệu phản ánh thực tế người xem tại khu vực nghiên cứu. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp định tính và định lượng, kết hợp so sánh với các đơn vị truyền hình khác để đánh giá điểm mạnh, điểm yếu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng sản xuất nội dung số tại Đài VTC còn hạn chế: Trước tháng 4/2018, Đài VTC chủ yếu phân phối lại nội dung truyền hình truyền thống lên các nền tảng số như Youtube, Facebook, OTT mà chưa có sản xuất riêng biệt cho môi trường số. Cộng đồng người dùng phát triển ngẫu nhiên, thiếu quản lý và quy hoạch. Doanh thu chủ yếu đến từ Google Adsense với khoảng 7 tỷ đồng trong giai đoạn 2013-2015, trong đó VTCTube chiếm 75,7%.

  2. Ứng dụng OTT VTC Now tạo bước đột phá về sản xuất và phân phối nội dung số: Ra mắt tháng 4/2018, VTC Now đã đạt 1 triệu lượt tải chỉ sau 4 tháng 6 ngày, đặc biệt nhờ bản quyền ASIAD 2018. CCU (người theo dõi cùng lúc) đạt 700 trong trận đấu Olympic Việt Nam - Hàn Quốc, cho thấy sức hút nội dung số chất lượng cao. Doanh thu từ cấp quyền khai thác nội dung OTT năm 2015 đạt khoảng 17,3 tỷ đồng, trong đó Viettel chiếm 46%.

  3. So sánh với các Đài truyền hình khác: Đài VTC có lợi thế về công nghệ và số lượng kênh phong phú (15 kênh), tuy nhiên doanh thu quảng cáo và kinh doanh nội dung số vẫn thấp hơn so với VTV và HTV. VTV có hệ thống phân phối nội dung số đa dạng và doanh thu quảng cáo cao hơn khoảng 30-40%.

  4. Thách thức về nguồn nhân lực và cơ chế quản lý: Đài VTC gặp khó khăn trong việc đào tạo nhân lực sản xuất nội dung số chuyên nghiệp, thiếu chiến lược phát triển bài bản và chưa tận dụng tối đa các mô hình kinh doanh nội dung số hiện đại. Cơ chế pháp lý và ưu đãi cho ngành công nghiệp nội dung số tại Việt Nam còn chưa đồng bộ, gây khó khăn cho các đơn vị truyền hình.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân hạn chế trong sản xuất nội dung số của Đài VTC xuất phát từ việc chưa có chiến lược phát triển nội dung số riêng biệt, phụ thuộc nhiều vào nội dung truyền hình truyền thống. Việc ra mắt ứng dụng VTC Now và sở hữu bản quyền ASIAD 2018 đã giúp Đài tạo ra bước tiến lớn về thu hút người dùng và doanh thu, minh chứng cho tầm quan trọng của nội dung chất lượng và bản quyền trong môi trường số.

So sánh với các Đài khác cho thấy, VTC cần tăng cường đầu tư vào công nghệ, nhân lực và xây dựng mô hình kinh doanh đa dạng hơn, tận dụng các mô hình SVOD, TVOD, AVOD để tối ưu hóa doanh thu. Kết quả khảo sát xã hội học cũng phản ánh nhu cầu ngày càng cao của công chúng đối với nội dung số đa dạng, tương tác và cá nhân hóa.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ doanh thu quảng cáo Google Adsense, số lượt tải ứng dụng VTC Now theo thời gian, bảng so sánh doanh thu và số lượng kênh của các Đài truyền hình, biểu đồ CCU trong các sự kiện thể thao trực tuyến.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng chiến lược sản xuất nội dung số chuyên biệt: Đài VTC cần phát triển các sản phẩm nội dung số độc quyền, phù hợp với đặc điểm người dùng trên các nền tảng số, không chỉ tái sử dụng nội dung truyền hình truyền thống. Mục tiêu tăng tỷ lệ nội dung số sản xuất riêng lên 60% trong vòng 2 năm.

  2. Đầu tư nâng cao năng lực nhân lực và công nghệ: Tổ chức đào tạo chuyên sâu cho đội ngũ sản xuất nội dung số, đồng thời đầu tư hệ thống kỹ thuật hiện đại hỗ trợ sản xuất và phân phối đa nền tảng. Thực hiện trong vòng 12 tháng với sự phối hợp của các đơn vị đào tạo báo chí và công nghệ.

  3. Đa dạng hóa mô hình kinh doanh nội dung số: Áp dụng kết hợp các mô hình SVOD, TVOD và AVOD để tối ưu hóa doanh thu, đồng thời phát triển các dịch vụ giá trị gia tăng như quảng cáo nhắm mục tiêu, tài trợ, bán hàng trực tuyến. Mục tiêu tăng doanh thu nội dung số lên 30% trong 18 tháng tới.

  4. Tăng cường quản lý và phát triển cộng đồng người dùng: Xây dựng hệ thống quản lý nội dung và tương tác người dùng chuyên nghiệp trên các nền tảng số, phát triển cộng đồng người xem trung thành, chuyển đổi người dùng từ các nền tảng bên ngoài về hệ sinh thái của VTC. Thực hiện trong 6 tháng đầu năm tiếp theo.

  5. Hợp tác và tận dụng chính sách nhà nước: Chủ động phối hợp với các cơ quan quản lý để tận dụng các chính sách ưu đãi về đầu tư công nghệ, đào tạo nhân lực và phát triển ngành công nghiệp nội dung số. Tham gia các chương trình hỗ trợ và quỹ sáng tạo nội dung số trong vòng 1 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và quản lý các Đài truyền hình: Giúp hiểu rõ thực trạng và xu hướng phát triển nội dung số, từ đó xây dựng chiến lược phù hợp với đặc thù từng đơn vị.

  2. Nhà nghiên cứu và giảng viên ngành báo chí, truyền thông: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về sản xuất nội dung số, kinh tế truyền thông, phục vụ giảng dạy và nghiên cứu chuyên sâu.

  3. Chuyên gia và nhà quản lý trong lĩnh vực công nghệ truyền thông số: Hỗ trợ đánh giá các mô hình kinh doanh, công nghệ sản xuất và phân phối nội dung số, từ đó đề xuất giải pháp kỹ thuật và kinh doanh.

  4. Các doanh nghiệp và nhà đầu tư trong ngành công nghiệp nội dung số: Cung cấp thông tin về thị trường, cơ hội và thách thức trong lĩnh vực truyền hình số, giúp định hướng đầu tư và phát triển sản phẩm.

Câu hỏi thường gặp

  1. Nội dung số là gì và tại sao nó quan trọng với truyền hình hiện đại?
    Nội dung số là các sản phẩm thông tin, giải trí được phân phối qua nền tảng kỹ thuật số như website, mạng xã hội, ứng dụng OTT. Nó quan trọng vì đáp ứng nhu cầu đa dạng, linh hoạt của người dùng trong kỷ nguyên số, giúp truyền hình mở rộng phạm vi tiếp cận và tăng doanh thu.

  2. Đài VTC đã áp dụng những mô hình kinh doanh nội dung số nào?
    Đài VTC áp dụng chủ yếu mô hình AVOD (miễn phí có quảng cáo) trên Youtube và Facebook, đồng thời cấp quyền khai thác nội dung cho các nhà cung cấp OTT như Viettel, VNPT. VTC Now là bước đầu triển khai mô hình OTT đa nền tảng với nội dung trả phí và quảng cáo.

  3. Thách thức lớn nhất trong sản xuất nội dung số tại Đài VTC là gì?
    Thách thức chính là thiếu chiến lược phát triển nội dung số chuyên biệt, nguồn nhân lực chưa đủ chuyên môn, cơ chế quản lý và ưu đãi chưa đồng bộ, cùng với sự cạnh tranh gay gắt từ các đơn vị truyền thông khác và nền tảng số toàn cầu.

  4. Làm thế nào để tăng doanh thu từ nội dung số?
    Cần đa dạng hóa mô hình kinh doanh, kết hợp quảng cáo nhắm mục tiêu, dịch vụ trả phí theo đăng ký hoặc theo giao dịch, phát triển nội dung độc quyền chất lượng cao và tăng cường tương tác với người dùng để giữ chân khách hàng.

  5. Ứng dụng VTC Now có vai trò như thế nào trong chiến lược nội dung số của Đài?
    VTC Now là hệ thống phân phối nội dung đa phương tiện, giúp Đài VTC tiếp cận người dùng trên nhiều thiết bị và nền tảng số, tăng lượng người xem và doanh thu, đồng thời tạo ra môi trường sản xuất nội dung số chuyên nghiệp và tương tác cao.

Kết luận

  • Đài Truyền hình Kỹ thuật số VTC đã có nền tảng công nghệ vững chắc và tiềm năng phát triển nội dung số đa nền tảng.
  • Hoạt động sản xuất nội dung số trước đây chủ yếu dựa vào phân phối lại nội dung truyền hình truyền thống, chưa phát huy tối đa hiệu quả kinh tế.
  • Ứng dụng OTT VTC Now và bản quyền ASIAD 2018 là bước đột phá quan trọng, thu hút lượng lớn người dùng và tạo doanh thu mới.
  • Cần xây dựng chiến lược phát triển nội dung số chuyên biệt, đầu tư nhân lực và công nghệ, đa dạng hóa mô hình kinh doanh để nâng cao hiệu quả.
  • Luận văn đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm giúp Đài VTC trở thành nhà cung cấp nội dung đa nền tảng hàng đầu Việt Nam trong thời gian tới.

Hành động tiếp theo: Lãnh đạo Đài VTC và các bên liên quan nên triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, cập nhật xu hướng công nghệ và thị trường để duy trì vị thế cạnh tranh.