Nghiên Cứu Quan Hệ Trung Quốc - Myanmar Từ Năm 2011 Đến Năm 2021

Đối với Trung Quốc, Myanmar có vị trí quan trọng về kinh tế, chính trị - chiến lược và an ninh quốc phòng, gắn với tham vọng chi phối, kiểm soát Đông Nam Á/ASEAN. Trung Quốc luôn tìm cách chi phối toàn diện Myanmar, không để nước này vượt ra khỏi quỹ đạo ảnh hưởng của mình. Từ năm 1990 đến năm 2010, Myanmar dưới thời chính quyền quân sự không còn lựa chọn nào ngoài việc dựa vào Trung Quốc.

Tiến trình cải cách dân chủ ở Myanmar từ sau tháng 3/2011 đã tạo ra những thay đổi lớn đối với nền chính trị, kinh tế Myanmar. Từ một nước được điều hành bởi chính phủ độc tài quân sự, Myanmar đã chính thức chuyển sang thể chế đa đảng dân sự, quyền lực chính trị không còn tập trung vào giới quân sự. Chính sách đối ngoại của Myanmar trong 10 năm vừa qua cũng có những biến đổi theo hướng đa phương hóa, đa dạng hóa thay vì 'nhất biên đảo' ngả hẳn về phía Trung Quốc.

Cuộc đảo chính quân sự tháng 2 năm 2021 một lần nữa khiến Myanmar phải nhận sự cô lập và trừng phạt của Mỹ và Phương Tây, cũng như những chỉ trích của quốc tế. Trải qua 10 năm cải cách dân chủ, Myanmar lại rơi vào tình trạng kiểm soát bởi chế độ quân sự độc tài, và dẫn đến một tương lai của Myanmar còn nhiều khó khăn và trở ngại. Điều này tạo ra những thay đổi lớn trong chính trường Myanmar cũng như chính sách đối ngoại của Myanmar và quan hệ Trung Quốc - Myanmar.

Nghiên cứu cần đánh giá ảnh hưởng của các cường quốc khác như Mỹ, Ấn Độ đến quan hệ Trung Quốc - Myanmar. Việc Myanmar cải thiện quan hệ với Mỹ và phương Tây nhằm cân bằng ảnh hưởng nước lớn khiến vai trò của Trung Quốc suy giảm đáng kể, buộc Trung Quốc phải điều chỉnh chính sách để giành lại lợi thế và ngăn chặn nguy cơ Myanmar tuột khỏi quỹ đạo ảnh hưởng của mình.

Cuộc khủng hoảng Rohingya đã gây ra nhiều chỉ trích quốc tế đối với Myanmar và đặt ra câu hỏi về vai trò của Trung Quốc trong việc giải quyết vấn đề này. Nghiên cứu cần phân tích ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng này đến quan hệ Trung Quốc - Myanmar, đặc biệt là trong bối cảnh Trung Quốc luôn coi trọng nguyên tắc không can thiệp vào công việc nội bộ của các nước khác.

Sự thiếu minh bạch trong thông tin và dữ liệu về quan hệ Trung Quốc - Myanmar, đặc biệt là về các dự án đầu tư và hợp tác an ninh, là một thách thức lớn đối với nghiên cứu. Việc thu thập và phân tích thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, bao gồm cả các nguồn chính thức và không chính thức, là rất quan trọng để đảm bảo tính chính xác và khách quan của nghiên cứu.

Dự án Vành đai và Con đường (BRI) có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy hợp tác kinh tế giữa Trung Quốc và Myanmar. Tuyến hành lang kinh tế Trung Quốc - Myanmar là một phần quan trọng của BRI, kết nối Trung Quốc với Ấn Độ Dương và mở ra cơ hội phát triển kinh tế cho cả hai nước. Các dự án hạ tầng lớn như cảng Kyaukphyu và đường ống dẫn dầu khí có vai trò quan trọng trong BRI.

Đầu tư Trung Quốc vào Myanmar mang lại nhiều cơ hội phát triển kinh tế cho nước này, nhưng cũng đặt ra nhiều thách thức. Cần đảm bảo rằng các dự án đầu tư của Trung Quốc tuân thủ các tiêu chuẩn về môi trường và xã hội, và mang lại lợi ích cho người dân địa phương. Các khoản vay từ Trung Quốc cũng có thể tạo ra gánh nặng nợ nần cho Myanmar.

Quan hệ thương mại Trung Quốc - Myanmar đã tăng trưởng đáng kể trong những năm gần đây, nhưng cũng có sự bất cân xứng lớn. Trung Quốc xuất khẩu nhiều hàng hóa sang Myanmar, trong khi Myanmar chủ yếu xuất khẩu nguyên liệu thô và nông sản sang Trung Quốc. Cần thúc đẩy đa dạng hóa các mặt hàng xuất khẩu của Myanmar và giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc.

Phản ứng của Trung Quốc đối với chính biến Myanmar năm 2021 thể hiện sự thận trọng và thực dụng. Trung Quốc không lên án mạnh mẽ cuộc đảo chính và tiếp tục duy trì quan hệ với chính quyền quân sự mới. Trung Quốc coi trọng ổn định ở Myanmar và không muốn can thiệp vào công việc nội bộ của nước này. Tuy nhiên, Trung Quốc cũng kêu gọi các bên liên quan giải quyết tình hình thông qua đối thoại.

Chính biến Myanmar đã tác động đến quan hệ Trung Quốc với các đảng phái ở Myanmar. Trung Quốc đã xây dựng quan hệ với nhiều đảng phái khác nhau ở Myanmar, bao gồm cả đảng NLD của bà Aung San Suu Kyi và các đảng phái sắc tộc. Sau cuộc đảo chính, Trung Quốc tiếp tục duy trì quan hệ với chính quyền quân sự, nhưng cũng có thể tìm cách duy trì liên lạc với các đảng phái khác.

Trung Quốc có vai trò quan trọng trong việc giải quyết khủng hoảng chính trị Myanmar. Trung Quốc có ảnh hưởng lớn đối với chính quyền quân sự và có thể sử dụng ảnh hưởng này để thúc đẩy đối thoại và hòa giải. Trung Quốc cũng có thể hợp tác với ASEAN và các nước khác để tìm kiếm một giải pháp hòa bình cho cuộc khủng hoảng.

Hợp tác an ninh biên giới giữa Trung Quốc và Myanmar là cần thiết để giải quyết các vấn đề như buôn lậu ma túy, buôn người và xung đột sắc tộc. Tuy nhiên, hợp tác này cũng phức tạp do sự khác biệt về chính trị và văn hóa giữa hai nước. Cần xây dựng lòng tin và tăng cường trao đổi thông tin để hợp tác an ninh biên giới hiệu quả hơn.

Xung đột sắc tộc ở Myanmar có thể ảnh hưởng đến an ninh khu vực, đặc biệt là ở khu vực biên giới với Trung Quốc. Các nhóm vũ trang sắc tộc có thể tìm kiếm sự hỗ trợ từ bên ngoài và gây ra bất ổn trong khu vực. Trung Quốc cần đóng vai trò tích cực trong việc thúc đẩy hòa bình và ổn định ở Myanmar.

Dự án năng lượng Trung Quốc tại Myanmar có vai trò quan trọng đối với an ninh năng lượng của cả hai nước. Đường ống dẫn dầu khí từ Myanmar sang Trung Quốc giúp Trung Quốc đa dạng hóa nguồn cung năng lượng và giảm sự phụ thuộc vào các tuyến đường biển. Tuy nhiên, các dự án này cũng có thể gây ra tranh chấp và căng thẳng nếu không được quản lý tốt.

Có nhiều kịch bản có thể xảy ra trong quan hệ Trung Quốc - Myanmar đến năm 2027. Một kịch bản là hợp tác chặt chẽ hơn, với Trung Quốc tiếp tục tăng cường đầu tư và ảnh hưởng tại Myanmar. Một kịch bản khác là cạnh tranh và xung đột, với các cường quốc khác tìm cách hạn chế ảnh hưởng của Trung Quốc tại Myanmar. Kịch bản nào xảy ra phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm tình hình chính trị ở Myanmar, chính sách của Trung Quốc đối với khu vực và vai trò của các cường quốc khác.

Việt Nam cần theo dõi sát sao tình hình quan hệ Trung Quốc - Myanmar và có những điều chỉnh chính sách phù hợp. Việt Nam cần tăng cường quan hệ với cả Trung Quốc và Myanmar, đồng thời duy trì quan hệ tốt với các nước khác trong khu vực. Việt Nam cần chủ động tham gia vào các cơ chế hợp tác khu vực và quốc tế để bảo vệ lợi ích của mình.

ASEAN có vai trò quan trọng trong quan hệ Trung Quốc - Myanmar. ASEAN có thể đóng vai trò trung gian hòa giải trong cuộc khủng hoảng chính trị ở Myanmar và thúc đẩy đối thoại giữa các bên liên quan. ASEAN cũng có thể hợp tác với Trung Quốc và các nước khác để giải quyết các vấn đề an ninh khu vực và thúc đẩy phát triển kinh tế ở Myanmar.