Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh toàn cầu hóa, tiếng Anh ngày càng trở nên quan trọng trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt là trong giáo dục đại học. Kỹ năng viết tiếng Anh được xem là một trong bốn kỹ năng cơ bản, nhưng cũng là kỹ năng khó khăn nhất đối với người học ngoại ngữ. Tại Trường Đại học Quảng Bình (QBU), việc nâng cao chất lượng dạy và học kỹ năng viết tiếng Anh đang được quan tâm đặc biệt. Theo ước tính, phần lớn sinh viên tại đây có trình độ tiếng Anh từ sơ cấp đến trung cấp, với thời gian học tiếng Anh trung bình trên 9 năm nhưng vẫn gặp nhiều khó khăn trong việc viết.
Nghiên cứu này nhằm mục tiêu khám phá nhận thức của sinh viên và giảng viên về hoạt động phản hồi bạn học (peer feedback) trong các lớp học viết tiếng Anh tại QBU, đồng thời khảo sát thực trạng áp dụng kỹ thuật này trong giảng dạy. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 70 sinh viên chuyên ngành tiếng Anh và 10 giảng viên tại Khoa Ngoại ngữ, trong năm học 2017-2018. Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp (mixed methods) kết hợp phân tích định lượng và định tính, nhằm cung cấp cái nhìn toàn diện về hiệu quả và những khó khăn khi áp dụng peer feedback.
Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học giúp giảng viên cải tiến phương pháp giảng dạy, sinh viên nâng cao kỹ năng viết và tự tin hơn trong quá trình học tập. Đồng thời, kết quả nghiên cứu cũng góp phần làm phong phú thêm kho tàng nghiên cứu về phương pháp dạy học tiếng Anh tại Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi sang phương pháp học tập lấy người học làm trung tâm.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết về kỹ năng viết tiếng Anh và lý thuyết về phản hồi bạn học trong giảng dạy ngoại ngữ.
Lý thuyết về kỹ năng viết: Viết được xem là một quá trình phức tạp bao gồm các giai đoạn tiền viết, soạn thảo, đánh giá, sửa đổi, chỉnh sửa và xuất bản. Việc áp dụng phương pháp viết theo quá trình (process approach) giúp người học phát triển kỹ năng viết thông qua các hoạt động tương tác và phản hồi liên tục.
Lý thuyết về phản hồi bạn học (peer feedback): Được định nghĩa là hoạt động hợp tác trong đó người học nhận xét, đánh giá và góp ý cho bài viết của bạn cùng lớp nhằm nâng cao năng lực viết thông qua sự hỗ trợ lẫn nhau. Peer feedback không chỉ giúp tăng cường khả năng phản biện, tự nhận thức mà còn thúc đẩy sự chủ động và tương tác xã hội trong lớp học.
Các khái niệm chính bao gồm: phản hồi bạn học, kỹ năng viết theo quá trình, sự tự chủ trong học tập, và tương tác xã hội trong lớp học ngoại ngữ.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp phân tích định lượng và định tính nhằm đảm bảo tính khách quan và sâu sắc trong kết quả.
- Nguồn dữ liệu: Dữ liệu được thu thập từ 70 sinh viên chuyên ngành tiếng Anh và 10 giảng viên tại Khoa Ngoại ngữ, QBU.
- Công cụ thu thập dữ liệu: Bao gồm bảng hỏi (questionnaire) với 40 câu hỏi chia thành 4 nhóm nội dung, phỏng vấn bán cấu trúc với 10 sinh viên và 10 giảng viên, cùng quan sát lớp học trực tiếp tại 3 lớp viết tiếng Anh.
- Phương pháp phân tích: Dữ liệu định lượng được xử lý bằng phần mềm SPSS, trình bày dưới dạng bảng và biểu đồ; dữ liệu định tính từ phỏng vấn và quan sát được phân tích nội dung nhằm làm rõ các khía cạnh nhận thức và thực tiễn áp dụng peer feedback.
- Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2017-2018, bao gồm giai đoạn thiết kế công cụ, thu thập dữ liệu, phân tích và báo cáo kết quả.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Nhận thức tích cực về peer feedback: Sinh viên có thái độ tích cực với peer feedback, với điểm trung bình nhóm câu hỏi về nhận thức đạt 4.02 trên thang 5. Khoảng 97% sinh viên đồng ý rằng peer feedback giúp họ trở nên phản biện hơn với bài viết của mình và tăng cường sự chủ động trong học tập. Giảng viên cũng đánh giá cao vai trò của peer feedback trong việc thúc đẩy sự tự học và tương tác giữa sinh viên.
Thực trạng áp dụng peer feedback còn hạn chế: Mặc dù nhận thức tích cực, thực tế áp dụng peer feedback trong các lớp viết tại QBU chưa thường xuyên và hiệu quả chưa cao, với điểm trung bình nhóm câu hỏi về thực trạng chỉ đạt 3.26. Khoảng 60% sinh viên cho biết peer feedback chủ yếu được thực hiện trong giờ học và ít khi được thực hiện ngoài giờ. Hướng dẫn và quản lý của giảng viên về hoạt động này còn chưa rõ ràng, dẫn đến việc sinh viên không thực sự nghiêm túc tham gia.
Lợi ích rõ ràng của peer feedback: Sinh viên và giảng viên đều nhận thấy peer feedback giúp cải thiện kỹ năng viết, tăng cường khả năng tự đánh giá và học hỏi từ lỗi của bạn bè. Khoảng 85% sinh viên đồng ý rằng peer feedback giúp họ giảm sự phụ thuộc vào giáo viên và tăng cường sự hợp tác trong lớp học.
Khó khăn trong thực hiện peer feedback: Các khó khăn chính bao gồm trình độ tiếng Anh của sinh viên còn hạn chế, thiếu tự tin khi nhận xét bài bạn, thời gian hạn chế trong lớp học, và sự thiếu quản lý chặt chẽ từ phía giảng viên. Khoảng 40% sinh viên cảm thấy áp lực khi phải đưa ra nhận xét và lo ngại ảnh hưởng đến mối quan hệ bạn bè.
Thảo luận kết quả
Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trước đây cho thấy peer feedback là công cụ hiệu quả trong việc phát triển kỹ năng viết tiếng Anh (Altstaedter & Doolittle, 2014; Sukumaran & Dass, 2014). Tuy nhiên, sự khác biệt giữa nhận thức tích cực và thực tế áp dụng hạn chế phản ánh những thách thức đặc thù tại QBU như trình độ sinh viên chưa đồng đều và thiếu sự hướng dẫn cụ thể từ giảng viên. Biểu đồ so sánh điểm trung bình nhận thức và thực trạng áp dụng peer feedback minh họa rõ sự chênh lệch này, cho thấy cần có các biện pháp can thiệp để nâng cao hiệu quả.
Ngoài ra, việc sinh viên tập trung chủ yếu vào lỗi ngữ pháp và từ vựng khi phản hồi bạn học cho thấy họ chưa phát triển đầy đủ kỹ năng đánh giá toàn diện bài viết, điều này cũng được quan sát trong các lớp học thực tế. So với các nghiên cứu quốc tế, sinh viên QBU cần được đào tạo kỹ năng phản hồi sâu sắc hơn, tập trung vào cả nội dung và cấu trúc bài viết.
Đề xuất và khuyến nghị
Xây dựng hướng dẫn chi tiết và cụ thể cho hoạt động peer feedback: Giảng viên cần thiết kế các bảng kiểm tra (checklist) rõ ràng, bao gồm các tiêu chí về nội dung, cấu trúc, ngữ pháp và từ vựng để sinh viên dễ dàng thực hiện phản hồi. Thời gian thực hiện peer feedback nên được bố trí hợp lý trong giờ học để đảm bảo tính nghiêm túc và hiệu quả.
Tổ chức các buổi tập huấn kỹ năng phản hồi cho sinh viên: Đào tạo sinh viên cách nhận xét bài viết bạn học một cách xây dựng, khách quan và toàn diện nhằm nâng cao chất lượng phản hồi và sự tự tin khi tham gia hoạt động này.
Kết hợp chặt chẽ giữa phản hồi của giáo viên và bạn học: Giảng viên nên duy trì vai trò hướng dẫn, đánh giá và bổ sung phản hồi cho sinh viên nhằm đảm bảo tính chính xác và hiệu quả trong quá trình học tập. Việc này cũng giúp sinh viên nhận thức rõ hơn về giá trị của peer feedback.
Khuyến khích sinh viên thực hiện peer feedback ngoài giờ học: Tạo môi trường học tập linh hoạt, có thể qua các nền tảng trực tuyến hoặc nhóm học tập để sinh viên có thể trao đổi và phản hồi bài viết bạn học một cách thường xuyên và chủ động hơn.
Theo dõi và đánh giá định kỳ hoạt động peer feedback: Giảng viên và nhà trường cần xây dựng hệ thống đánh giá hiệu quả hoạt động peer feedback để điều chỉnh kịp thời, nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Giảng viên dạy tiếng Anh tại các trường đại học và cao đẳng: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn giúp giảng viên hiểu rõ hơn về vai trò và cách thức áp dụng peer feedback trong giảng dạy kỹ năng viết, từ đó cải tiến phương pháp giảng dạy.
Sinh viên chuyên ngành tiếng Anh và các ngành liên quan: Giúp sinh viên nhận thức được lợi ích của peer feedback, nâng cao kỹ năng tự học và phản biện trong quá trình học tập, đặc biệt trong kỹ năng viết.
Nhà quản lý giáo dục và cán bộ xây dựng chương trình đào tạo: Cung cấp thông tin để thiết kế các chương trình đào tạo phù hợp, tích hợp các hoạt động phản hồi bạn học nhằm nâng cao chất lượng đào tạo ngoại ngữ.
Các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực ngôn ngữ và giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá cho các nghiên cứu tiếp theo về phương pháp dạy học tiếng Anh, đặc biệt là về kỹ thuật phản hồi bạn học trong môi trường EFL tại Việt Nam.
Câu hỏi thường gặp
Peer feedback là gì và tại sao nó quan trọng trong dạy học viết tiếng Anh?
Peer feedback là hoạt động sinh viên nhận xét, đánh giá bài viết của bạn cùng lớp nhằm cải thiện kỹ năng viết. Nó giúp tăng cường sự chủ động, phát triển tư duy phản biện và giảm áp lực phụ thuộc vào giáo viên.Sinh viên có thường xuyên áp dụng peer feedback trong các lớp viết tại QBU không?
Theo khảo sát, peer feedback được áp dụng nhưng chưa thường xuyên và hiệu quả chưa cao, chủ yếu diễn ra trong giờ học và ít khi thực hiện ngoài giờ.Những khó khăn phổ biến khi thực hiện peer feedback là gì?
Khó khăn bao gồm trình độ tiếng Anh không đồng đều, thiếu tự tin khi nhận xét bạn bè, thời gian hạn chế và thiếu sự quản lý chặt chẽ từ giảng viên.Làm thế nào để nâng cao hiệu quả của peer feedback trong lớp học?
Cần có hướng dẫn cụ thể, đào tạo kỹ năng phản hồi cho sinh viên, kết hợp phản hồi của giáo viên và bạn học, khuyến khích thực hiện ngoài giờ và đánh giá định kỳ hoạt động.Peer feedback có thể thay thế hoàn toàn phản hồi của giáo viên không?
Không, peer feedback nên được kết hợp với phản hồi của giáo viên để đảm bảo tính chính xác và toàn diện, đồng thời phát huy tối đa lợi ích của cả hai hình thức.
Kết luận
- Sinh viên và giảng viên tại QBU có nhận thức tích cực về vai trò của peer feedback trong phát triển kỹ năng viết tiếng Anh.
- Thực tế áp dụng peer feedback trong các lớp viết còn hạn chế về tần suất và hiệu quả do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan.
- Peer feedback giúp tăng cường sự chủ động, tư duy phản biện và khả năng tự đánh giá của sinh viên, đồng thời thúc đẩy tương tác xã hội trong lớp học.
- Các khó khăn chính gồm trình độ tiếng Anh chưa đồng đều, thiếu kỹ năng phản hồi và quản lý hoạt động chưa hiệu quả.
- Cần có các giải pháp đồng bộ như hướng dẫn chi tiết, đào tạo kỹ năng, kết hợp phản hồi giáo viên và bạn học, cũng như khuyến khích thực hiện thường xuyên để nâng cao chất lượng dạy và học viết tiếng Anh tại QBU.
Hành động tiếp theo: Giảng viên và nhà trường nên triển khai các chương trình đào tạo kỹ năng phản hồi bạn học, xây dựng công cụ hỗ trợ và đánh giá hiệu quả hoạt động này nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy kỹ năng viết tiếng Anh. Độc giả quan tâm có thể liên hệ để nhận bản đầy đủ luận văn và tham khảo các tài liệu liên quan nhằm áp dụng hiệu quả trong thực tiễn giảng dạy.