Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và suy thoái môi trường ngày càng nghiêm trọng, giáo dục bảo vệ môi trường (GDMT) trở thành một nhiệm vụ cấp thiết nhằm hình thành ý thức và hành vi bảo vệ môi trường cho thế hệ tương lai. Theo báo cáo của Liên Hiệp Quốc, các hiện tượng thời tiết cực đoan như hạn hán, lũ lụt, cháy rừng ngày càng gia tăng về tần suất và cường độ, đe dọa sự phát triển bền vững của toàn cầu. Trẻ em trong độ tuổi từ 3-6 tuổi là nhóm đối tượng đặc biệt quan trọng trong giáo dục vì đây là giai đoạn phát triển nhanh về nhận thức, hình thành thói quen và nhân cách cơ bản. Tuy nhiên, tại Việt Nam, giáo dục trải nghiệm bảo vệ môi trường cho trẻ mầm non còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong các cơ sở giáo dục ngoài công lập.

Luận văn tập trung nghiên cứu mô hình giáo dục trải nghiệm bảo vệ môi trường cho trẻ từ 3-6 tuổi tại Trung tâm Nghệ thuật Lollipop, Thành phố Hồ Chí Minh, trong khoảng thời gian thực nghiệm từ tháng 8 đến tháng 9 năm 2023. Mục tiêu chính là xây dựng và đánh giá hiệu quả mô hình giáo dục trải nghiệm tích hợp giữa giáo dục nghệ thuật và giáo dục môi trường, nhằm nâng cao nhận thức, kỹ năng và thái độ bảo vệ môi trường cho trẻ. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc bổ sung các phương pháp giáo dục mới, góp phần phát triển bền vững và tạo nền tảng cho các cơ sở giáo dục ngoài công lập áp dụng rộng rãi.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên lý thuyết học tập trải nghiệm của David Kolb (1984), nhấn mạnh quá trình học tập qua trải nghiệm thực tế, phản ánh và vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Lý thuyết này gồm 4 giai đoạn: trải nghiệm thực tế, quan sát và phản ánh, khái quát hóa, và áp dụng vào tình huống mới.

Ngoài ra, nghiên cứu áp dụng các khái niệm về giáo dục môi trường (GDMT) theo Hiến chương Belgrade (1975) và Hội nghị Tbilisi (1977), nhấn mạnh GDMT là quá trình phát triển kiến thức, thái độ và hành vi có trách nhiệm với môi trường. Giáo dục nghệ thuật (GDNT) được xem là phương tiện tích hợp để truyền tải nội dung GDMT, dựa trên lý thuyết đa trí tuệ của Howard Gardner, giúp phát triển toàn diện các năng lực của trẻ như trí thông minh vận động, âm nhạc, không gian và thiên nhiên.

Mô hình giáo dục trải nghiệm bảo vệ môi trường cho trẻ 3-6 tuổi được xây dựng dựa trên nguyên tắc tích hợp GDMT vào GDNT thông qua các hoạt động trải nghiệm đa dạng, phù hợp với đặc điểm phát triển tâm sinh lý và nhận thức của trẻ trong giai đoạn này.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp thu thập dữ liệu định lượng và định tính. Cỡ mẫu gồm 80 học viên từ 3-6 tuổi, 8 giáo viên và 3 lãnh đạo tại Trung tâm Nghệ thuật Lollipop. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu thuận tiện dựa trên đối tượng tham gia các lớp năng khiếu tại trung tâm.

Dữ liệu được thu thập qua khảo sát bằng phiếu hỏi trực tuyến (Google Form) trước và sau thực nghiệm, kết hợp quan sát, phỏng vấn sâu với giáo viên và lãnh đạo. Phân tích dữ liệu sử dụng thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm và phân tích nội dung để đánh giá hiệu quả mô hình giáo dục trải nghiệm bảo vệ môi trường.

Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 8 đến tháng 9 năm 2023, bao gồm khảo sát thực trạng, xây dựng mô hình, tổ chức thực nghiệm và đánh giá kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng giáo dục trải nghiệm bảo vệ môi trường tại Trung tâm Lollipop trước thực nghiệm còn hạn chế: Chỉ khoảng 40% giáo viên thường xuyên đưa các chủ đề về bảo vệ môi trường vào lớp học nghệ thuật. Tần suất hoạt động trải nghiệm về môi trường chiếm chưa đến 30% tổng số hoạt động. Phụ huynh cũng chưa tích cực phối hợp với nhà trường trong việc giáo dục bảo vệ môi trường cho trẻ.

  2. Hiệu quả mô hình giáo dục trải nghiệm bảo vệ môi trường sau thực nghiệm: Tỷ lệ học viên duy trì thói quen bảo vệ môi trường tăng từ khoảng 25% lên 70%. Mức độ tiếp thu kiến thức và kỹ năng bảo vệ môi trường của trẻ tăng trung bình 45% so với trước thực nghiệm. Giáo viên đánh giá 80% đồng tình với thời lượng 60 phút/lớp học đủ để tích hợp giáo dục môi trường vào giáo dục nghệ thuật.

  3. Tác động tích cực đến giáo dục nghệ thuật: Mô hình không làm giảm hiệu quả tiếp thu giáo dục nghệ thuật mà còn giúp trẻ sáng tạo hơn trong các sản phẩm nghệ thuật, thể hiện qua sự tăng 30% về chất lượng sản phẩm so với trước thực nghiệm.

  4. Sự tham gia của phụ huynh được cải thiện: Sau thực nghiệm, tỷ lệ phụ huynh tham gia các hoạt động giáo dục bảo vệ môi trường tại nhà tăng từ 35% lên 65%, góp phần củng cố thói quen và ý thức bảo vệ môi trường cho trẻ.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy mô hình giáo dục trải nghiệm bảo vệ môi trường tích hợp trong giáo dục nghệ thuật phù hợp với đặc điểm phát triển tâm sinh lý của trẻ 3-6 tuổi, giúp trẻ tiếp thu kiến thức và hình thành kỹ năng bảo vệ môi trường một cách tự nhiên và hiệu quả. Việc sử dụng các hoạt động trải nghiệm đa dạng như trò chơi, tạo hình, đóng vai đã kích thích sự hứng thú và sáng tạo của trẻ, đồng thời phát huy các trí thông minh đa dạng theo Gardner.

So sánh với các nghiên cứu quốc tế, kết quả tương đồng với các chương trình giáo dục trải nghiệm bảo vệ môi trường tại Lithuania, Mỹ và Chile, khẳng định tính khả thi và hiệu quả của phương pháp này trong bối cảnh Việt Nam. Việc tăng cường sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình cũng là yếu tố then chốt giúp duy trì và phát triển thói quen bảo vệ môi trường cho trẻ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ học viên duy trì thói quen bảo vệ môi trường trước và sau thực nghiệm, biểu đồ tròn về mức độ đồng thuận của giáo viên với thời lượng lớp học, và bảng so sánh chất lượng sản phẩm nghệ thuật trước và sau thực nghiệm.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức tập huấn thường xuyên cho giáo viên về giáo dục trải nghiệm bảo vệ môi trường: Nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng tổ chức hoạt động trải nghiệm, đảm bảo giáo viên có thể linh hoạt áp dụng mô hình trong giảng dạy. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: Trung tâm đào tạo giáo viên và các cơ sở giáo dục ngoài công lập.

  2. Xây dựng và phát triển ngân hàng tài liệu, công cụ hỗ trợ giáo dục trải nghiệm bảo vệ môi trường: Bao gồm kế hoạch bài học, bộ công cụ khảo sát, tài liệu hướng dẫn phù hợp với từng lứa tuổi. Thời gian: 1 năm; Chủ thể: Bộ Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các tổ chức giáo dục.

  3. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường và gia đình trong giáo dục bảo vệ môi trường: Tổ chức các buổi sinh hoạt, hội thảo, truyền thông để nâng cao nhận thức và sự tham gia của phụ huynh. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Nhà trường, phụ huynh và các tổ chức xã hội.

  4. Mở rộng mô hình giáo dục trải nghiệm bảo vệ môi trường tại các cơ sở giáo dục ngoài công lập khác: Nhân rộng mô hình đã được kiểm chứng hiệu quả tại Trung tâm Nghệ thuật Lollipop, đồng thời điều chỉnh phù hợp với điều kiện từng địa phương. Thời gian: 2 năm; Chủ thể: Các trung tâm giáo dục ngoài công lập, Sở Giáo dục và Đào tạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên mầm non và giáo viên nghệ thuật: Nghiên cứu cung cấp phương pháp tích hợp giáo dục trải nghiệm bảo vệ môi trường vào giáo dục nghệ thuật, giúp nâng cao chất lượng giảng dạy và phát triển toàn diện cho trẻ.

  2. Nhà quản lý giáo dục và các cơ sở giáo dục ngoài công lập: Luận văn là tài liệu tham khảo để xây dựng chương trình, kế hoạch đào tạo phù hợp với xu hướng giáo dục bền vững và phát triển kỹ năng cho trẻ.

  3. Chuyên gia nghiên cứu về giáo dục bền vững và giáo dục môi trường: Cung cấp cơ sở lý thuyết và mô hình thực nghiệm cụ thể, góp phần phát triển nghiên cứu trong lĩnh vực giáo dục trải nghiệm và bảo vệ môi trường.

  4. Phụ huynh có con trong độ tuổi mầm non: Hiểu rõ hơn về vai trò của giáo dục trải nghiệm bảo vệ môi trường trong phát triển nhân cách và thói quen sống xanh cho trẻ, từ đó phối hợp hiệu quả với nhà trường.

Câu hỏi thường gặp

  1. Giáo dục trải nghiệm bảo vệ môi trường là gì?
    Giáo dục trải nghiệm bảo vệ môi trường là phương pháp giáo dục giúp trẻ tiếp thu kiến thức và kỹ năng bảo vệ môi trường thông qua các hoạt động thực tế, tương tác trực tiếp với thiên nhiên và xã hội, tạo điều kiện cho trẻ học bằng cách làm và suy ngẫm.

  2. Tại sao nên tích hợp giáo dục môi trường vào giáo dục nghệ thuật cho trẻ 3-6 tuổi?
    Việc tích hợp giúp trẻ phát triển toàn diện cả về nhận thức môi trường và năng lực sáng tạo nghệ thuật, đồng thời tăng sự hứng thú và khả năng tiếp thu kiến thức thông qua các hoạt động vui chơi, tạo hình, múa hát.

  3. Mô hình giáo dục trải nghiệm bảo vệ môi trường đã được áp dụng như thế nào tại Trung tâm Nghệ thuật Lollipop?
    Mô hình được triển khai qua các hoạt động kể chuyện, trò chơi, tạo hình, vận động và đóng vai, với sự hướng dẫn của giáo viên được tập huấn chuyên sâu, đồng thời có sự phối hợp chặt chẽ với phụ huynh trong việc duy trì thói quen bảo vệ môi trường cho trẻ.

  4. Hiệu quả của mô hình được đánh giá ra sao?
    Sau thực nghiệm, tỷ lệ trẻ duy trì thói quen bảo vệ môi trường tăng lên 70%, kỹ năng và thái độ bảo vệ môi trường được cải thiện rõ rệt, đồng thời không ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục nghệ thuật mà còn nâng cao sự sáng tạo của trẻ.

  5. Làm thế nào để các cơ sở giáo dục khác có thể áp dụng mô hình này?
    Các cơ sở cần tổ chức tập huấn cho giáo viên, xây dựng kế hoạch bài học phù hợp với đặc điểm trẻ, phối hợp với phụ huynh và đảm bảo điều kiện cơ sở vật chất an toàn. Việc điều chỉnh mô hình theo điều kiện thực tế địa phương cũng rất quan trọng để đạt hiệu quả cao.

Kết luận

  • Mô hình giáo dục trải nghiệm bảo vệ môi trường tích hợp trong giáo dục nghệ thuật cho trẻ 3-6 tuổi tại Trung tâm Nghệ thuật Lollipop đã chứng minh tính khả thi và hiệu quả trong việc nâng cao nhận thức, kỹ năng và thái độ bảo vệ môi trường cho trẻ.
  • Việc áp dụng lý thuyết học tập trải nghiệm của Kolb kết hợp với giáo dục đa trí tuệ giúp phát triển toàn diện năng lực của trẻ trong giai đoạn phát triển quan trọng này.
  • Sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, giáo viên và phụ huynh là yếu tố then chốt đảm bảo thành công và bền vững của mô hình.
  • Đề xuất nhân rộng mô hình tại các cơ sở giáo dục ngoài công lập khác, đồng thời tăng cường tập huấn và xây dựng tài liệu hỗ trợ cho giáo viên.
  • Các bước tiếp theo bao gồm mở rộng thực nghiệm, hoàn thiện tài liệu hướng dẫn và phát triển các chương trình đào tạo giáo viên chuyên sâu về giáo dục trải nghiệm bảo vệ môi trường.

Hãy cùng chung tay xây dựng môi trường giáo dục bền vững, tạo nền tảng vững chắc cho thế hệ trẻ phát triển toàn diện và có trách nhiệm với hành tinh xanh của chúng ta!