I. Tổng Quan Nghiên Cứu Giống Ngô Lai Giải Pháp Thái Nguyên
Trên thế giới, ngô là một loại ngũ cốc quan trọng, đứng thứ ba sau lúa mì và lúa gạo, là cây lương thực giàu dinh dưỡng hơn lúa mì và lúa gạo, góp phần nuôi sống gần 1/3 dân số trên toàn thế giới. Ở Việt Nam, ngô là cây lương thực đứng thứ hai sau lúa gạo. Diện tích gieo trồng, năng suất và sản lượng ngô cũng tăng mạnh từ năm 1960 đến nay, năm 1960 với diện tích 200 ha và năng suất đạt 1tạ/ha. Đến năm 2016, diện tích gieo trồng ngô đạt 1.100 nghìn ha với năng suất 46,0 tạ/ha. Trong đó diện tích trồng ngô lai chiếm đến 90% tổng diện tích. Nước ta là một nước nông nghiệp, trong những năm gần đây, ngành chăn nuôi phát triển mạnh mẽ kéo theo nhu cầu về thức ăn chăn nuôi cũng tăng theo.
1.1. Tầm Quan Trọng của Nghiên Cứu Ngô Lai Hiện Nay
Một thực tế đó là, hàng năm nước ta vẫn phải nhập khẩu với một số lượng không nhỏ các mặt hàng nông sản trong đó có ngô. Ngô là một trong 10 mặt hàng nông sản nhập khẩu nhiều nhất của Việt Nam. Theo Bộ NN&PTNT, 7 tháng đầu năm 2017, nhập khẩu ngô đạt 4,13 triệu tấn, giá trị 825 triệu USD, tăng 9% về khối lượng và tăng hơn 11% về giá trị so với cùng kỳ năm 2016. Năm 2016, Việt Nam bỏ ra hơn 1,6 tỷ USD để nhập khẩu 8,3 triệu tấn ngô về phục vụ nhu cầu chế biến thức ăn chăn nuôi trong nước.
1.2. Giải Pháp Tăng Năng Suất Ngô Tại Thái Nguyên
Để giải quyết vấn đề sản lượng ngô chưa đáp ứng được nhu cầu trong nước, một giải pháp được đưa ra đó là tăng cường nghiên cứu chọn tạo các giống ngô lai có năng suất cao, ngắn ngày kết hợp với công tác chuyển đổi các diện tích lúa kém hiệu quả sang sản xuất cây trồng cạn trong đó có cây ngô. Tỉnh Thái Nguyên là một tỉnh thuộc vùng trung du miền núi Đông bắc. Quyết định số 2398/QĐ-UBND ngày 26 tháng 9 năm 2011 của Chủ tịch UBND tỉnh Thái Nguyên về việc Phê duyệt quy hoạch tổng thể phát triển nông nghiệp nông thôn tỉnh Thái Nguyên đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030, tỉnh xác định cây ngô là cây trọng điểm trong chương trình phát triển cây trồng của 2 tỉnh để góp phần nâng cao hệ số sử dụng đất tăng thu nhập trên 1ha đất canh tác.
II. Vấn Đề Thách Thức Năng Suất Ngô Tại Thái Nguyên
Định hướng đến năm 2030 ổn định diện tích trồng ngô của tỉnh là 20.000ha, trong đó diện tích ngô lai chiếm 95% [11]. Khi các giống ngô lai mới được nghiên cứu, một khâu quan trọng trong công tác giống đó là khảo nghiệm giống. Từ những nghiên cứu khảo nghiệm tập đoàn giống mới tại các địa phương khác nhau, có thể xác định được những giống mới có khả năng sinh trưởng thuận lợi trong một tiểu vùng nhất định và cho năng suất cao, làm cơ sở để đưa vào cơ cấu giống của địa phương. Xuất phát từ những thực tế trên chúng tôi đã tiến hành nghiên cứu đề tài “Nghiên cứu khả năng sinh trưởng và năng suất của các tổ hợp ngô lai mới tại tỉnh Thái Nguyên”.
2.1. Mục Tiêu Nghiên Cứu Tổ Hợp Ngô Lai Mới Triển Vọng
Mục tiêu của đề tài là xác định, lựa chọn tổ hợp ngô lai mới có triển vọng làm cơ sở cho công tác chọn tạo giống ngô lai mới có năng suất cao, chất lượng tốt, phù hợp với điều kiện sinh thái của tỉnh để bổ sung vào cơ cấu giống cây lương thực của tỉnh Thái Nguyên.
2.2. Ý Nghĩa Khoa Học Thực Tiễn Của Đề Tài Nghiên Cứu
Ý nghĩa khoa học của đề tài - Kết quả nghiên cứu của đề tài là cơ sở khoa học để xác định được THL có năng suất cao, khả năng chống chịu tốt, phù hợp với điều kiện sinh thái của tỉnh Thái Nguyên - Kết quả nghiên cứu của đề tài là cơ sở khoa học cho các nhà nghiên cứu, sinh viên, cán bộ nông nghiệp tại tỉnh Thái Nguyên truy cứu và tham khảo. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài Kết quả của đề tài là cơ sở chọn tạo giống ngô lai mới phù hợp với điều kiện sinh thái tỉnh Thái Nguyên, qua đó lựa chọn và bổ sung giống ngô lai mới vào cơ cấu giống cây lương thực của tỉnh, góp phần tăng năng suất, chất lượng ngô tại địa phương, nâng cao hiệu quả kinh tế cho người sản xuất.
III. Cơ Sở Khoa Học Đánh Giá Giống Ngô Lai Năng Suất Cao
Trong sản xuất nông nghiệp, giống là một nhân tố quyết định năng suất, chất lượng của sản phẩm, các biện pháp kỹ thuật canh tác chỉ có thể đạt được hiệu quả cao trên cơ sở các giống tốt từ đó có thể nâng cao giá trị canh tác, nâng cao hiệu quả kinh tế cho người sản xuất. Các nhà khoa học ước tính khoảng 35% đến 50% mức tăng năng suất hạt của các cây lương thực trên thế giới là nhờ việc đưa vào sản xuất những giống có chất lượng cao. Ở nước ta, từ năm 1981 đến 1996 giống đã đóng góp cho sự tăng sản lượng cây trồng lên 43,68%, trong khi đó yếu tố phân bón hóa học - thuốc bảo vệ thực vật và yếu tố thủy lợi đóng góp với các tỷ lệ tương ứng là 32,57% và 31,97%, thấp hơn khoảng 10% so với giống (Phan Huy Thông, 2007)[15].
3.1. Tầm Quan Trọng Của Giống Trong Sản Xuất Nông Nghiệp
Trong bối cảnh dân số thế giới tăng nhanh ở những nước đang phát triển, vấn đề an ninh lương thực đang là một vấn đề bức xúc đối với các nhà quản lý và các nhà khoa học. Cùng với đó là vấn đề biến đổi khí hậu, khí hậu không ổn định, nhiệt độ tăng lên, thiên tai hoành hành khiến sản xuất nông nghiệp đặc biệt là nền nông nghiệp phụ thuộc vào tự nhiên bị ảnh hưởng đáng kể. Để khắc phục tình trạng đó, các nhà sản xuất giống đã liên tục nghiên cứu, chọn tạo ra những giống mới có năng suất cao, chất lượng tốt và có tính chống chịu tốt với dịch hại và điều kiện bất thuận của tự nhiên.
3.2. Xác Định Bộ Giống Ngô Thích Hợp Với Vùng Sinh Thái
Chọn tạo các giống tốt, thích hợp với điều kiện tự nhiên và điều kiện canh tác là cơ sở đạt được năng suất cao, ổn định với mức chi phí sản xuất thấp nhất. Giống mới đóng vai trò hết sức quan trọng trong việc nâng cao năng suất và sản lượng cây trồng, nhưng để giống phát huy hiệu quả phải sử dụng chúng hợp lý với điều kiện khí hậu, đất đai, kinh tế xã hội từng vùng. Giống cao sản của vùng thâm canh sẽ không cho năng suất mong muốn nếu trồng ở vùng nông nghiệp quảng canh, thậm chí hiệu quả kinh tế còn thấp hơn sử dụng giống địa phương. Vì vậy, xác định bộ giống thích hợp với mỗi vùng sinh thái là rất cần thiết.
IV. Thực Tiễn Sản Xuất Ngô Giống Ngô Lai Ở Việt Nam
Cây ngô được đánh giá là cây trồng có vai trò hết sức quan trọng trong cơ cấu cây trồng ở nước ta; năm 2016 diện tích trồng ngô là 1.152,4 nghìn ha (trong đó trên 90% diện tích trồng ngô lai), sản lượng đạt trên 5,2 triệu tấn. Tuy vậy sản xuất ngô trong nước vẫn chưa đáp ứng đủ nhu cầu, hàng năm nước ta phải nhập khẩu lượng lớn ngô nguyên liệu cho chế biến thức ăn chăn nuôi. Nhà nước có nhiều cơ chế chính sách hỗ trợ giống đã khuyến khích các doanh nghiệp trong và ngoài nước sản xuất, cung cấp giống, giới thiệu các giống mới có năng suất, chất lượng tốt vào sản xuất, nhiều tiến bộ khoa học kỹ thuật về sản xuất ngô đã được chuyển giao đến người nông dân.
4.1. Hạn Chế Trong Áp Dụng Kỹ Thuật Sản Xuất Ngô
Tuy nhiên việc áp dụng các tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất vẫn còn nhiều hạn chế, với địa hình phức tạp, trên 70% diện tích ngô được trồng trên đất có độ cao, phụ thuộc vào nước trời, ít đầu tư thâm canh nên năng suất ngô vẫn còn thấp so với tiềm năng của giống.
4.2. Phát Triển Ngô Lai Theo Định Hướng Của Tỉnh Thái Nguyên
Người dân tỉnh Thái Nguyên bắt đầu được tiếp cận với các giống ngô lai từ năm 1991, nhưng phải đến năm 2004, 2005, cây ngô lai mới thật sự được lên ngôi trên đồng đất Thái Nguyên. Đến nay, giống ngô lai đã chiếm tới 90% trong cơ cấu giống ngô của tỉnh. Phát triển cây ngô lai là đi đúng với chủ trương và định hướng của tỉnh tại Quyết định số 2398/QĐ-UBND ngày 26 tháng 9 năm 2011 của Chủ tịch UBND tỉnh Thái Nguyên về việc Phê duyệt quy hoạch tổng thể phát triển nông nghiệp nông thôn tỉnh Thái Nguyên đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030.
V. Kết Quả Nghiên Cứu Giai Đoạn Sinh Trưởng Phát Triển
Các giai đoạn sinh trưởng và phát triển của các tổ hợp ngô lai trong thí nghiệm vụ Thu Đông 2016, vụ Xuân 2017. Giai đoạn tung phấn - phun râu. Giai đoạn chín sinh lý. Một số chỉ tiêu hình thái, sinh lý của các tổ hợp ngô lai tham gia thí nghiệm vụ Thu Đông năm 2016, vụ Xuân năm 2017. Chiều cao cây. Chiều cao đóng bắp. Số lá và chỉ số diện tích lá.
5.1. Đặc Tính Chống Chịu Của Các Tổ Hợp Ngô Lai
Đặc tính chống chịu của các tổ hợp ngô lai. Mức độ nhiễm sâu bệnh hại. Trạng thái cây, trạng thái bắp và độ bao bắp của các tổ hợp lai.
5.2. Yếu Tố Cấu Thành Năng Suất và Năng Suất Giống
Các yếu tố cấu thành năng suất và năng suất. Các yếu tố cấu thành năng suất. Năng suất của các giống ngô thí nghiệm.
VI. Kết Luận Kiến Nghị Phát Triển Ngô Lai Tại Thái Nguyên
Đánh giá khả năng sinh trưởng và năng suất của các tổ hợp ngô lai mới là vô cùng quan trọng để lựa chọn những giống phù hợp với điều kiện địa phương. Việc đưa ra các kiến nghị dựa trên kết quả nghiên cứu sẽ góp phần thúc đẩy sản xuất ngô tại Thái Nguyên.
6.1. Đề Xuất Các Giải Pháp Canh Tác Phù Hợp
Nghiên cứu sâu hơn về quy trình canh tác, phân bón để tối ưu hóa năng suất của các giống ngô lai đã được chọn lọc.
6.2. Hướng Dẫn Mở Rộng Sản Xuất Ngô Lai
Cần có chính sách hỗ trợ, khuyến khích người dân áp dụng các giống ngô lai mới vào sản xuất đại trà để nâng cao hiệu quả kinh tế.
