Nghiên cứu mối liên hệ giữa hội chứng chuyển hóa, leptin và IL-1β ở bệnh nhân thoái hóa khớp gối nguyên phát

• Tác giả: Nguyễn Thị Thanh Mai
• Người hướng dẫn: PGS. Đỗ Trung Quân - Trưởng khoa Khám chữa bệnh theo yêu cầu Bệnh viện Bạch Mai - Giảng viên cao cấp trường Đại học Y Hà Nội
• Trường học: Học viện Quân y
• Chuyên ngành: Nội khoa
• Đề tài: Nghiên cứu hội chứng chuyển hóa, nồng độ leptin, IL-1β huyết tương ở bệnh nhân thoái hóa khớp gối nguyên phát
• Loại tài liệu: Luận án tiến sĩ y học
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. ĐẠI CƯƠNG VỀ BỆNH THOÁI HÓA KHỚP
• 1.2. Tiêu chuẩn chẩn đoán thoái hóa khớp gối
• 1.3. Quan điểm mới trong cơ chế bệnh sinh của thoái hóa khớp
• 1.4. HỘI CHỨNG CHUYỂN HÓA
• 1.5. Tiêu chuẩn chẩn đoán hội chứng chuyển hóa
• 1.6. Bệnh nguyên, yếu tố thuận lợi, sinh lý bệnh của hội chứng chuyển hóa
• 1.7. Vai trò của leptin trong hội chứng chuyển hóa
• 1.8. LIÊN QUAN GIỮA HỘI CHỨNG CHUYỂN HÓA VÀ THOÁI HÓA KHỚP
• 1.9. Béo phì và thoái hóa khớp
• 1.10. Đường huyết, kháng insulin và thoái hóa khớp
• 1.11. Lipid máu và thoái hóa khớp
• 1.12. Tăng huyết áp và thoái hóa khớp
• 1.13. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU HỘI CHỨNG CHUYỂN HÓA, LEPTIN, IL-1β Ở BỆNH NHÂN THOÁI HÓA KHỚP GỐI
• 1.13.1. Nghiên cứu hội chứng chuyển hóa và thoái hóa khớp
• 1.13.2. Nghiên cứu leptin và thoái hóa khớp
• 1.13.3. Nghiên cứu leptin, hội chứng chuyển hóa và thoái hóa khớp
• 1.13.4. Nghiên cứu IL-1β và thoái hóa khớp
• 1.13.5. Tình hình nghiên cứu hội chứng chuyển hóa, leptin, IL-1β và thoái hóa khớp gối tại Việt Nam và trong năm năm gần đây
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1.1. Thiết kế nghiên cứu
• 2.1.2. Cỡ mẫu nghiên cứu
• 2.1.3. Các bước tiến hành nghiên cứu
• 2.1.4. Các chỉ tiêu nghiên cứu và tiêu chuẩn sử dụng
• 2.1.5. Đạo đức nghiên cứu
• 2.2. PHÂN TÍCH VÀ XỬ LÝ SỐ LIỆU
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA CÁC NHÓM NGHIÊN CỨU
• 3.2. TỈ LỆ HỘI CHỨNG CHUYỂN HÓA VÀ MỐI LIÊN QUAN VỚI CÁC GIAI ĐOẠN THOÁI HÓA KHỚP GỐI NGUYÊN PHÁT
• 3.2.1. Tỉ lệ hội chứng chuyển hoá
• 3.2.2. Mối liên quan giữa hội chứng chuyển hóa với giai đoạn thoái hóa khớp gối
• 3.3. NỒNG ĐỘ LEPTIN VÀ IL-1β HUYẾT TƯƠNG
• 3.3.1. So sánh một số đặc điểm giữa các nhóm nghiên cứu
• 3.3.2. Nồng độ leptin, IL-1β huyết tương và tỉ số IL-1β/leptin trong bệnh thoái hóa khớp gối nguyên phát, so sánh với nhóm chứng
• 3.3.3. Liên quan giữa nồng độ leptin, IL-1β huyết tương, IL-1β/leptin với một số chỉ số lâm sàng, cận lâm sàng ở bệnh nhân thoái hóa khớp gối nguyên phát
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA NHÓM BỆNH NHÂN THOÁI HÓA KHỚP GỐI
• 4.1.1. Các đặc điểm nhân trắc
• 4.1.2. Triệu chứng lâm sàng, cận lâm sàng
• 4.2. HỘI CHỨNG CHUYỂN HÓA VÀ MỐI LIÊN QUAN VỚI CÁC GIAI ĐOẠN THOÁI HÓA KHỚP GỐI NGUYÊN PHÁT
• 4.2.1. Tỉ lệ hội chứng chuyển hóa trong bệnh thoái hóa khớp gối
• 4.2.2. Liên quan giữa béo phì và thoái hóa khớp gối
• 4.2.3. Liên quan giữa tăng huyết áp và thoái hóa khớp gối
• 4.2.4. Liên quan giữa đường huyết, kháng insulin và thoái hóa khớp gối
• 4.2.5. Liên quan giữa rối loạn lipid và thoái hóa khớp gối
• 4.3. NỒNG ĐỘ LEPTIN, IL-1β HUYẾT TƯƠNG VÀ TỈ SỐ IL-1β/LEPTIN
• 4.3.1. So sánh một số đặc điểm giữa nhóm bệnh, nhóm bệnh*, nhóm chứng
• 4.3.2. Nồng độ leptin huyết tương trong bệnh thoái hóa khớp gối
• 4.3.3. Nồng độ IL-1β huyết tương trong bệnh thoái hóa khớp gối
• NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• Phụ lục 1. DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN
• Phụ lục 2. DANH MỤC CÁC BẢNG
• Phụ lục 3. DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
• Phụ lục 4. DANH MỤC SƠ ĐỒ
• Phụ lục 5. DANH MỤC CÁC HÌNH

I. Hội chứng chuyển hóa và thoái hóa khớp gối

Hội chứng chuyển hóa là một tập hợp các rối loạn bao gồm béo phì, kháng insulin, rối loạn lipid máu và tăng huyết áp. Nghiên cứu chỉ ra rằng tỉ lệ hội chứng chuyển hóa ở bệnh nhân thoái hóa khớp gối là 59%, cao hơn so với nhóm không mắc bệnh (23%). Béo phì, một thành phần chính của hội chứng chuyển hóa, được xem là yếu tố nguy cơ quan trọng gây thoái hóa khớp gối thông qua cơ chế tăng tải trọng cơ học và viêm mạn tính cấp độ thấp. Các nghiên cứu gần đây nhấn mạnh vai trò của leptin, một adipocytokine, trong việc duy trì viêm loét sụn và suy thoái chất nền.

1.1. Béo phì và thoái hóa khớp

Béo phì là yếu tố nguy cơ chính của thoái hóa khớp gối, không chỉ qua cơ chế tăng tải trọng cơ học mà còn thông qua viêm mạn tính cấp độ thấp. Leptin, một hormone peptide, đóng vai trò quan trọng trong điều chỉnh cân nặng. Tuy nhiên, ở bệnh nhân béo phì, hiện tượng kháng leptin xảy ra, dẫn đến nồng độ leptin tăng cao, gây viêm mạn tính và thúc đẩy quá trình thoái hóa khớp.

1.2. Rối loạn lipid và thoái hóa khớp

Rối loạn lipid máu, một thành phần của hội chứng chuyển hóa, cũng có liên quan đến thoái hóa khớp gối. Các nghiên cứu chỉ ra rằng rối loạn lipid có thể gây viêm mạn tính, ảnh hưởng đến sụn khớp và thúc đẩy quá trình thoái hóa khớp.

II. Leptin và IL 1β trong thoái hóa khớp gối

Leptin và IL-1β là hai chất trung gian quan trọng trong cơ chế bệnh sinh của thoái hóa khớp gối. Leptin, một adipocytokine, không chỉ điều chỉnh cân nặng mà còn có vai trò gây viêm mạn tính. IL-1β, một cytokine gây viêm, thúc đẩy quá trình thoái hóa sụn khớp. Nghiên cứu này tập trung vào việc phân tích mối liên quan giữa nồng độ leptin và IL-1β với các chỉ số lâm sàng và cận lâm sàng ở bệnh nhân thoái hóa khớp gối nguyên phát.

2.1. Vai trò của leptin trong thoái hóa khớp

Leptin được coi là một yếu tố gây viêm, tạo mạch và phân bào. Ở bệnh nhân béo phì, nồng độ leptin tăng cao dẫn đến viêm mạn tính, thúc đẩy quá trình thoái hóa khớp. Nghiên cứu này chỉ ra rằng leptin có mối liên quan chặt chẽ với các triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng của thoái hóa khớp gối.

2.2. Vai trò của IL 1β trong thoái hóa khớp

IL-1β là một cytokine gây viêm mạnh, thúc đẩy quá trình thoái hóa sụn khớp. Nghiên cứu này phân tích mối liên quan giữa nồng độ IL-1β với các chỉ số viêm và tổn thương sụn khớp ở bệnh nhân thoái hóa khớp gối nguyên phát.

III. Chẩn đoán và điều trị thoái hóa khớp gối

Chẩn đoán thoái hóa khớp gối dựa trên các tiêu chuẩn lâm sàng và cận lâm sàng, bao gồm đau khớp, gai xương trên X-quang và dịch khớp thoái hóa. Điều trị thoái hóa khớp gối tập trung vào giảm đau, cải thiện chức năng khớp và ngăn ngừa tiến triển bệnh. Các biện pháp điều trị bao gồm dùng thuốc, vật lý trị liệu và phẫu thuật trong trường hợp nặng.

3.1. Tiêu chuẩn chẩn đoán thoái hóa khớp gối

Chẩn đoán thoái hóa khớp gối dựa trên các tiêu chuẩn của Hội thấp khớp học Mỹ (ACR), bao gồm đau khớp, gai xương trên X-quang và dịch khớp thoái hóa. Các tiêu chuẩn này có độ nhạy và độ đặc hiệu cao trong chẩn đoán thoái hóa khớp gối.

3.2. Phương pháp điều trị thoái hóa khớp gối

Điều trị thoái hóa khớp gối bao gồm các biện pháp giảm đau, cải thiện chức năng khớp và ngăn ngừa tiến triển bệnh. Các phương pháp điều trị bao gồm dùng thuốc giảm đau, thuốc chống viêm, vật lý trị liệu và phẫu thuật trong trường hợp nặng.