Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, tiếng Anh ngày càng trở nên phổ biến tại Việt Nam, đặc biệt trong giới trẻ. Theo khảo sát trên 100 bài viết thuộc hai chuyên mục “Star” và “Học đường” của trang báo mạng kenh14.vn năm 2016, có tổng cộng 1099 hiện tượng pha trộn tiếng Anh vào tiếng Việt, trong đó hơn 78,3% là danh từ. Hiện tượng này được gọi là code-mixing, thể hiện sự xen kẽ các đơn vị ngôn ngữ tiếng Anh trong câu tiếng Việt. Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ các mẫu hình code-mixing trong báo mạng dành cho thanh thiếu niên Việt Nam và thái độ của độc giả đối với hiện tượng này. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các bài viết trên kenh14.vn trong năm 2016 và khảo sát 216 độc giả tuổi từ 12 đến 19 tại ba tỉnh miền Bắc gồm Hà Nội, Vĩnh Phúc và Nam Định. Nghiên cứu có ý nghĩa trong việc hiểu rõ xu hướng ngôn ngữ của giới trẻ, góp phần nâng cao nhận thức về sự giao thoa ngôn ngữ trong truyền thông hiện đại, đồng thời cung cấp dữ liệu tham khảo cho các nghiên cứu ngôn ngữ xã hội và giáo dục ngoại ngữ.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về code-mixing và code-switching, trong đó code-mixing được hiểu là sự pha trộn các đơn vị ngôn ngữ dưới mức câu trong một câu đơn, còn code-switching là sự chuyển đổi giữa các ngôn ngữ ở mức câu hoặc đoạn văn. Muysken (2000) phân loại code-mixing thành ba loại: chèn (insertion), xen kẽ (alternation) và đồng cấu từ vựng (congruent lexicalization). Tuy nhiên, nghiên cứu này tập trung phân loại code-mixing theo các lớp từ loại như danh từ, động từ, tính từ để phù hợp với dữ liệu. Ngoài ra, các ràng buộc ngữ pháp và các yếu tố ngoại ngữ như tuổi tác, trình độ, môi trường xã hội cũng được xem xét theo mô hình Markedness của Myers-Scotton (1993a), cho rằng code-mixing là lựa chọn có mục đích xã hội trong giao tiếp. Thái độ của độc giả được đánh giá dựa trên mô hình ba thành phần của Wenden (1985) gồm nhận thức, cảm xúc và hành vi, sử dụng thang đo Likert để thu thập dữ liệu.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp phân tích định tính và định lượng. Dữ liệu chính gồm 100 bài viết được chọn ngẫu nhiên từ hai chuyên mục “Star” và “Học đường” trên kenh14.vn năm 2016, với tổng số 1099 hiện tượng code-mixing được ghi nhận và phân loại theo từ loại. Bên cạnh đó, 450 bảng câu hỏi được phát tới độc giả tuổi từ 12 đến 19 tại ba tỉnh miền Bắc (Hà Nội, Vĩnh Phúc, Nam Định), trong đó 216 bảng hợp lệ được phân tích. Phương pháp chọn mẫu là chọn ngẫu nhiên theo khu vực địa lý nhằm phản ánh đa dạng điều kiện kinh tế - xã hội. Phân tích dữ liệu sử dụng thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm các câu trả lời trên thang Likert, đồng thời đối chiếu với các nghiên cứu trước để thảo luận. Thời gian nghiên cứu tập trung vào năm 2016, phù hợp với sự phát triển của báo mạng và xu hướng sử dụng tiếng Anh trong giới trẻ.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ code-mixing theo từ loại: Trong 1099 hiện tượng code-mixing, danh từ chiếm 84,3% (926 hiện tượng), động từ 7,3% (81 hiện tượng), tính từ 8,4% (92 hiện tượng). Danh từ và cụm danh từ là loại từ được pha trộn nhiều nhất, đặc biệt các từ như “fan” xuất hiện 39 lần, “clip” 39 lần, “show” 35 lần.
  2. Phân bố code-mixing theo chuyên mục: Chuyên mục “Star” có 614 hiện tượng code-mixing, chiếm 55,9% tổng số, cao hơn so với “Học đường” với 485 hiện tượng (44,1%). Độc giả hiểu và cảm thấy thoải mái hơn với code-mixing trong chuyên mục “Star” (93% hiểu, 46,8% cảm thấy thoải mái) so với “Học đường” (8,8% hiểu, 34,7% cảm thấy thoải mái).
  3. Thái độ độc giả: Trong 216 độc giả khảo sát, 51,9% thường hiểu các bài viết có code-mixing, 56% cảm thấy thoải mái khi đọc, 55,1% thích các bài viết có code-mixing, 50% cho biết các bài viết này thu hút sự chú ý. Tuy nhiên, 35,7% gặp khó khăn khi đọc các bài viết có code-mixing. Chỉ 18,6% cho rằng code-mixing làm mất đi sự trong sáng của tiếng Việt.
  4. Ảnh hưởng của địa lý: Độc giả sống tại thành phố (Hà Nội) có tỷ lệ hiểu và cảm thấy thoải mái với code-mixing cao hơn so với độc giả ở vùng núi (Vĩnh Phúc) và nông thôn (Nam Định). Tuy nhiên, độc giả ở vùng núi lại có xu hướng quan tâm và chú ý nhiều hơn đến các bài viết có code-mixing.

Thảo luận kết quả

Việc danh từ chiếm ưu thế trong code-mixing phù hợp với mô hình Matrix Language Model, trong đó các từ loại mở (content words) từ tiếng Anh được chèn vào khung ngữ pháp tiếng Việt. Các danh từ như “fan”, “clip” được ưa chuộng do tính ngắn gọn, tiện lợi và thể hiện xu hướng hiện đại, quốc tế hóa trong giới trẻ. Sự khác biệt về tỷ lệ code-mixing giữa hai chuyên mục phản ánh tính chất nội dung: “Star” thiên về giải trí, dễ tiếp nhận, còn “Học đường” có nội dung đa dạng, đòi hỏi kiến thức chuyên môn hơn, gây khó khăn cho độc giả. Thái độ tích cực của đa số độc giả cho thấy code-mixing không bị xem là làm mất thuần phong mỹ tục mà được coi là biểu hiện của sự sáng tạo ngôn ngữ và xu hướng hội nhập. Kết quả này tương đồng với các nghiên cứu trước về thái độ của giới trẻ đối với code-mixing trong truyền thông. Biểu đồ so sánh tỷ lệ hiểu và khó khăn khi đọc cho thấy một phần độc giả dù hiểu nhưng vẫn gặp khó khăn, gợi ý cần lựa chọn từ ngữ phù hợp hơn trong biên tập. Sự khác biệt về thái độ theo vùng miền phản ánh mức độ tiếp xúc với tiếng Anh và môi trường xã hội, kinh tế khác nhau, ảnh hưởng đến khả năng tiếp nhận code-mixing.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường lựa chọn từ ngữ phù hợp: Biên tập viên nên ưu tiên sử dụng các từ tiếng Anh phổ biến, dễ hiểu, tránh các thuật ngữ chuyên ngành phức tạp nhằm nâng cao tỷ lệ hiểu và giảm khó khăn cho độc giả, đặc biệt ở các chuyên mục có nội dung học thuật hoặc đa dạng.
  2. Phát triển chương trình giáo dục tiếng Anh: Các cơ quan giáo dục cần đẩy mạnh việc nâng cao trình độ tiếng Anh cho học sinh, đặc biệt ở vùng nông thôn và miền núi, nhằm giúp các em tiếp cận tốt hơn với các nội dung có code-mixing trên báo mạng.
  3. Khuyến khích nghiên cứu và ứng dụng code-mixing: Các nhà nghiên cứu và nhà báo nên tiếp tục khảo sát, phân tích hiện tượng code-mixing để hiểu rõ hơn về xu hướng ngôn ngữ của giới trẻ, từ đó áp dụng linh hoạt trong truyền thông nhằm thu hút độc giả.
  4. Tuyên truyền nâng cao nhận thức: Các tổ chức truyền thông và giáo dục cần tổ chức các chiến dịch nâng cao nhận thức về vai trò tích cực của code-mixing trong việc thể hiện bản sắc văn hóa hiện đại, tránh quan điểm tiêu cực về sự pha trộn ngôn ngữ.
  5. Thời gian thực hiện: Các giải pháp trên nên được triển khai trong vòng 1-3 năm tới, với sự phối hợp giữa các trường học, cơ quan báo chí và các tổ chức xã hội nhằm tạo hiệu quả bền vững.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà nghiên cứu ngôn ngữ học xã hội: Luận văn cung cấp dữ liệu thực nghiệm về hiện tượng code-mixing trong môi trường báo mạng dành cho thanh thiếu niên, giúp hiểu sâu sắc về sự giao thoa ngôn ngữ và các yếu tố ảnh hưởng.
  2. Giáo viên và nhà quản lý giáo dục tiếng Anh: Thông tin về thái độ và khả năng tiếp nhận code-mixing của học sinh giúp điều chỉnh phương pháp giảng dạy, xây dựng chương trình phù hợp với xu hướng ngôn ngữ hiện đại.
  3. Biên tập viên và nhà báo truyền thông: Nghiên cứu chỉ ra các mẫu code-mixing phổ biến và phản hồi của độc giả, hỗ trợ trong việc lựa chọn từ ngữ, xây dựng nội dung hấp dẫn, phù hợp với đối tượng thanh thiếu niên.
  4. Chuyên gia phát triển chính sách ngôn ngữ: Luận văn góp phần làm rõ tác động của code-mixing đến sự trong sáng của tiếng Việt, từ đó hỗ trợ xây dựng các chính sách ngôn ngữ phù hợp trong bối cảnh hội nhập quốc tế.

Câu hỏi thường gặp

  1. Code-mixing là gì và khác gì với code-switching?
    Code-mixing là sự pha trộn các đơn vị ngôn ngữ dưới mức câu trong một câu đơn, còn code-switching là chuyển đổi giữa các ngôn ngữ ở mức câu hoặc đoạn văn. Ví dụ, trong câu tiếng Việt có xen kẽ một từ tiếng Anh thì đó là code-mixing.

  2. Tại sao danh từ tiếng Anh lại được sử dụng nhiều nhất trong code-mixing?
    Danh từ thường là từ loại mở, mang nhiều nội dung, đồng thời các từ như “fan”, “clip” ngắn gọn, tiện lợi và thể hiện xu hướng hiện đại, giúp truyền tải thông tin nhanh và hiệu quả hơn so với từ tiếng Việt dài hơn.

  3. Độc giả có dễ dàng hiểu các bài viết có code-mixing không?
    Khoảng 51,9% độc giả khảo sát cho biết họ thường hiểu các bài viết có code-mixing, tuy nhiên vẫn có khoảng 35,7% gặp khó khăn khi đọc, đặc biệt ở các bài viết có nội dung chuyên môn hoặc ít phổ biến.

  4. Code-mixing có làm mất sự trong sáng của tiếng Việt không?
    Chỉ 18,6% độc giả cho rằng code-mixing làm mất sự trong sáng của tiếng Việt, phần lớn độc giả có thái độ tích cực hoặc trung lập, coi code-mixing là biểu hiện của sự sáng tạo và hội nhập văn hóa.

  5. Làm thế nào để nâng cao khả năng tiếp nhận code-mixing của độc giả?
    Cần tăng cường giáo dục tiếng Anh, lựa chọn từ ngữ phù hợp trong biên tập, đồng thời nâng cao nhận thức về vai trò tích cực của code-mixing trong giao tiếp hiện đại, giúp độc giả dễ dàng tiếp nhận và cảm thấy thoải mái khi đọc.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã xác định danh từ là loại từ tiếng Anh được pha trộn nhiều nhất trong các bài viết trên kenh14.vn, chiếm hơn 80% tổng số hiện tượng code-mixing.
  • Độc giả thành phố có khả năng hiểu và cảm thấy thoải mái với code-mixing cao hơn so với vùng nông thôn và miền núi, phản ánh sự khác biệt về trình độ và môi trường tiếp xúc tiếng Anh.
  • Hơn một nửa độc giả ủng hộ và thích các bài viết có code-mixing, đồng thời không cho rằng hiện tượng này làm mất sự trong sáng của tiếng Việt.
  • Kết quả nghiên cứu góp phần làm rõ xu hướng ngôn ngữ của giới trẻ Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển của truyền thông mạng.
  • Các bước tiếp theo nên tập trung vào việc nâng cao trình độ tiếng Anh cho thanh thiếu niên, lựa chọn từ ngữ phù hợp trong biên tập và tuyên truyền nâng cao nhận thức về code-mixing trong cộng đồng.

Hành động khuyến nghị: Các nhà nghiên cứu, giáo viên, biên tập viên và nhà hoạch định chính sách nên phối hợp triển khai các giải pháp nhằm phát huy lợi ích của code-mixing, đồng thời giảm thiểu khó khăn trong tiếp nhận của độc giả trẻ.