Tổng quan nghiên cứu

Thị trường bán lẻ tại Việt Nam, đặc biệt là tại Đà Nẵng, đang phát triển mạnh mẽ với sự cạnh tranh ngày càng gay gắt. Theo chỉ số phát triển bán lẻ toàn cầu (GRDI) do tập đoàn tư vấn AT Kearney công bố, Việt Nam liên tục nằm trong tốp 30 thị trường bán lẻ mới nổi hấp dẫn nhất thế giới từ năm 2008 đến nay. Trong bối cảnh đó, việc nghiên cứu hành vi mua hàng ngẫu hứng của khách hàng tại các siêu thị Đà Nẵng trở nên cấp thiết nhằm giúp doanh nghiệp nắm bắt tâm lý và sở thích tiêu dùng, từ đó xây dựng chiến lược kinh doanh hiệu quả.

Hành vi mua hàng ngẫu hứng chiếm tỷ trọng lớn trong doanh số bán hàng tại các cửa hàng lớn, dao động từ 27% đến 62% tổng doanh số (Bellinger và Korganoka, 1980). Đây là hiện tượng phổ biến khi người tiêu dùng đưa ra quyết định mua hàng không theo kế hoạch trước, chịu ảnh hưởng bởi các kích thích bên ngoài và cảm xúc cá nhân. Mục tiêu nghiên cứu là nhận diện đặc trưng hành vi mua hàng ngẫu hứng của khách hàng Đà Nẵng tại siêu thị, khám phá các nhân tố tác động và đề xuất giải pháp giúp doanh nghiệp tăng trưởng doanh số và lợi nhuận. Nghiên cứu được thực hiện trong 3 tháng từ tháng 9 đến tháng 12 năm 2016, khảo sát khách hàng tại các siêu thị trên địa bàn thành phố.

Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp dữ liệu cụ thể về hành vi mua hàng ngẫu hứng, mức độ ảnh hưởng của các yếu tố như quảng cáo, trưng bày, nhân viên bán hàng, cách phân tầng luồng đường đi và khuyến mãi đến hành vi này. Qua đó, các siêu thị có thể tham khảo để tối ưu hóa hoạt động tiếp thị và kinh doanh, nâng cao hiệu quả cạnh tranh trên thị trường bán lẻ sôi động hiện nay.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên mô hình S-O-R (Stimulus – Organism – Response) của Sherman, Mathur và Smith (1997), trong đó kích thích (Stimulus) là các yếu tố môi trường như quảng cáo, trưng bày, nhân viên bán hàng; đối tượng (Organism) là khách hàng với các phản ứng cảm xúc; và phản ứng (Response) là hành vi mua hàng ngẫu hứng. Mô hình MR của Zentes, Morschett và Schramm-Kent (2007) cũng được tham khảo, nhấn mạnh vai trò của tính cách cá nhân và trạng thái cảm xúc (niềm vui, sự hưng phấn) trong việc dẫn đến hành vi tiếp cận hoặc né tránh mua hàng.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Hành vi mua hàng ngẫu hứng: Mua hàng không có kế hoạch, xảy ra khi tiếp xúc với kích thích và quyết định mua ngay tại chỗ, thường bỏ qua đánh giá hậu quả (Piron, 1991).
  • Nhân tố bên trong: Tâm trạng, cảm xúc, độ tuổi, giới tính, văn hóa, sự hưởng thụ mua sắm, xu hướng cá nhân.
  • Nhân tố bên ngoài: Đặc tính cửa hàng (bố trí, bầu không khí), yếu tố tình huống (thời gian, tiền bạc, sự hiện diện của người khác), đặc tính sản phẩm (loại sản phẩm, giá cả).
  • Các biến độc lập nghiên cứu: Quảng cáo tại siêu thị, trưng bày hàng hóa, nhân viên bán hàng, cách phân tầng/luồng đường đi, khuyến mãi.
  • Biến phụ thuộc: Hành vi mua hàng ngẫu hứng của khách hàng tại siêu thị.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thực hiện theo hai giai đoạn chính:

  1. Nghiên cứu định tính: Phỏng vấn chuyên sâu 15 khách hàng tại các siêu thị lớn như Big C, Coopmart ở Đà Nẵng nhằm xác định các nhân tố ảnh hưởng và điều chỉnh thang đo phù hợp với đặc thù địa phương. Dàn bài phỏng vấn tập trung vào các yếu tố kích thích mua hàng ngẫu hứng và phản ứng của khách hàng.

  2. Nghiên cứu định lượng: Khảo sát bảng câu hỏi với 200 khách hàng đã từng mua sắm tại siêu thị ở Đà Nẵng. Mẫu được chọn ngẫu nhiên, bao gồm cả nam và nữ, độ tuổi từ 16 đến 60. Dữ liệu thu thập được xử lý bằng phần mềm SPSS với các kỹ thuật phân tích: thống kê mô tả, kiểm định độ tin cậy thang đo (Cronbach’s Alpha), phân tích nhân tố khám phá (EFA), phân tích tương quan, hồi quy và kiểm định ANOVA, T-test để kiểm tra các giả thuyết nghiên cứu.

Tiến trình nghiên cứu gồm các bước: xác định vấn đề, tổng hợp tài liệu, xây dựng mô hình và giả thuyết, khảo sát định tính, thiết kế bảng câu hỏi, khảo sát định lượng, phân tích dữ liệu và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ khách hàng mua hàng ngẫu hứng tại siêu thị Đà Nẵng: Khoảng 68% khách hàng được khảo sát thừa nhận từng có hành vi mua hàng ngẫu hứng khi đi siêu thị. Trong đó, nhóm tuổi 18-39 chiếm tỷ lệ cao nhất với 75%, phù hợp với nghiên cứu cho thấy người trẻ có xu hướng mua ngẫu hứng nhiều hơn (Wood, 1998).

  2. Ảnh hưởng của quảng cáo tại siêu thị: 72% khách hàng cho biết quảng cáo tại siêu thị thu hút sự chú ý và kích thích họ mua hàng không có kế hoạch. Phân tích hồi quy cho thấy quảng cáo có hệ số tác động 0.35 (p < 0.01) đến hành vi mua hàng ngẫu hứng, là nhân tố có ảnh hưởng mạnh nhất trong mô hình.

  3. Tác động của trưng bày hàng hóa: Trưng bày bắt mắt, sáng tạo làm tăng khả năng mua hàng ngẫu hứng lên 48% so với các khu vực trưng bày kém hấp dẫn. Hệ số hồi quy là 0.28 (p < 0.05), cho thấy trưng bày là yếu tố quan trọng thứ hai.

  4. Vai trò của nhân viên bán hàng: Nhân viên nhiệt tình, tư vấn tốt giúp tăng hành vi mua hàng ngẫu hứng với hệ số 0.22 (p < 0.05). Khách hàng đánh giá cao sự hỗ trợ và giới thiệu sản phẩm mới từ nhân viên.

  5. Ảnh hưởng của cách phân tầng và luồng đường đi: Bố trí khoa học, thuận tiện giúp khách hàng tiếp cận nhiều sản phẩm hơn, tăng khả năng mua hàng ngẫu hứng lên khoảng 40%. Hệ số tác động là 0.19 (p < 0.05).

  6. Tác động của khuyến mãi: Các chương trình khuyến mãi hấp dẫn kích thích mua hàng ngẫu hứng với hệ số 0.25 (p < 0.05). Khách hàng thường mua thêm sản phẩm khi có ưu đãi giảm giá hoặc quà tặng kèm.

  7. Phân tích ANOVA và T-test: Không có sự khác biệt đáng kể về hành vi mua hàng ngẫu hứng giữa các nhóm giới tính (p > 0.05). Tuy nhiên, nhóm tuổi trẻ và thu nhập trung bình có xu hướng mua ngẫu hứng cao hơn (p < 0.05).

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trước đây về hành vi mua hàng ngẫu hứng, khẳng định vai trò quan trọng của các yếu tố kích thích môi trường trong siêu thị. Quảng cáo và trưng bày hàng hóa là hai nhân tố chủ đạo, tạo ra sự chú ý và hứng thú tức thời, dẫn đến quyết định mua không có kế hoạch. Nhân viên bán hàng đóng vai trò như một công cụ quảng cáo sống, giúp khách hàng hiểu rõ hơn về sản phẩm và tăng khả năng mua hàng.

Cách phân tầng và luồng đường đi khoa học giúp khách hàng dễ dàng tiếp cận nhiều sản phẩm, từ đó tăng cơ hội phát sinh nhu cầu mua sắm ngẫu hứng. Khuyến mãi là công cụ kích thích hiệu quả, tạo động lực mua hàng ngay lập tức.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ ảnh hưởng của từng nhân tố đến hành vi mua hàng ngẫu hứng, hoặc bảng hồi quy chi tiết các hệ số và mức ý nghĩa thống kê. So sánh với các nghiên cứu quốc tế, kết quả cho thấy hành vi mua hàng ngẫu hứng tại Đà Nẵng có nhiều điểm tương đồng nhưng cũng có những đặc thù riêng về văn hóa và thói quen tiêu dùng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường quảng cáo tại điểm bán: Các siêu thị nên đầu tư vào quảng cáo sinh động, hấp dẫn ngay trong khu vực bán hàng, sử dụng hình ảnh, video và thông điệp ngắn gọn để thu hút sự chú ý khách hàng. Mục tiêu tăng tỷ lệ khách hàng bị kích thích mua hàng ngẫu hứng lên ít nhất 10% trong vòng 6 tháng. Chủ thể thực hiện: bộ phận marketing siêu thị.

  2. Cải thiện trưng bày hàng hóa: Thiết kế các khu vực trưng bày bắt mắt, sáng tạo, thường xuyên thay đổi để tạo sự mới mẻ, thu hút khách hàng tiếp cận sản phẩm. Thời gian thực hiện: 3 tháng đầu năm. Chủ thể: bộ phận quản lý cửa hàng và thiết kế nội thất.

  3. Đào tạo nhân viên bán hàng chuyên nghiệp: Tổ chức các khóa đào tạo kỹ năng tư vấn, giao tiếp và giới thiệu sản phẩm nhằm nâng cao chất lượng phục vụ, tạo sự tin tưởng và kích thích mua hàng. Mục tiêu tăng tỷ lệ khách hàng mua hàng ngẫu hứng do nhân viên tư vấn lên 15% trong 1 năm. Chủ thể: phòng nhân sự và đào tạo.

  4. Tối ưu hóa cách phân tầng và luồng đường đi: Thiết kế lại bố trí siêu thị theo hướng thuận tiện, dễ dàng tiếp cận các khu vực sản phẩm, đặc biệt là các mặt hàng khuyến mãi và sản phẩm mới. Thời gian thực hiện: 6 tháng. Chủ thể: ban quản lý siêu thị và chuyên gia thiết kế.

  5. Xây dựng chương trình khuyến mãi hấp dẫn, linh hoạt: Tổ chức các chương trình giảm giá, tặng quà, bốc thăm trúng thưởng nhằm kích thích khách hàng mua thêm sản phẩm ngoài kế hoạch. Mục tiêu tăng doanh số bán hàng ngẫu hứng ít nhất 20% trong các dịp khuyến mãi. Chủ thể: bộ phận marketing và kinh doanh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các nhà quản lý siêu thị và cửa hàng bán lẻ: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn và giải pháp cụ thể giúp tối ưu hóa hoạt động tiếp thị, trưng bày và quản lý nhân viên nhằm tăng doanh số bán hàng ngẫu hứng.

  2. Chuyên gia marketing và quảng cáo: Tham khảo các yếu tố kích thích hành vi mua hàng ngẫu hứng để thiết kế chiến dịch quảng cáo hiệu quả, phù hợp với đặc điểm khách hàng địa phương.

  3. Nhà nghiên cứu hành vi tiêu dùng và sinh viên ngành quản trị kinh doanh: Tài liệu bổ ích để hiểu sâu về hành vi mua hàng ngẫu hứng, các mô hình lý thuyết và phương pháp nghiên cứu định tính, định lượng.

  4. Doanh nghiệp sản xuất và phân phối hàng hóa: Hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định mua hàng ngẫu hứng giúp xây dựng chiến lược sản phẩm, giá cả và khuyến mãi phù hợp với thị trường bán lẻ tại Đà Nẵng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hành vi mua hàng ngẫu hứng là gì?
    Hành vi mua hàng ngẫu hứng là việc khách hàng mua sản phẩm không có kế hoạch trước, thường do bị kích thích bởi các yếu tố môi trường như quảng cáo, trưng bày hoặc cảm xúc cá nhân. Ví dụ, khách hàng thấy mẫu quảng cáo hấp dẫn và quyết định mua ngay lập tức.

  2. Những nhân tố nào ảnh hưởng đến hành vi mua hàng ngẫu hứng?
    Các nhân tố chính gồm quảng cáo tại siêu thị, trưng bày hàng hóa, nhân viên bán hàng, cách phân tầng luồng đường đi và khuyến mãi. Mỗi yếu tố đều có mức độ tác động khác nhau, trong đó quảng cáo và trưng bày có ảnh hưởng mạnh nhất.

  3. Tại sao nhân viên bán hàng lại quan trọng trong việc kích thích mua hàng ngẫu hứng?
    Nhân viên bán hàng không chỉ giới thiệu sản phẩm mà còn tư vấn, hỗ trợ khách hàng, tạo sự tin tưởng và thúc đẩy quyết định mua hàng ngay tại điểm bán. Một nhân viên nhiệt tình có thể làm tăng tỷ lệ mua hàng ngẫu hứng lên đáng kể.

  4. Có sự khác biệt về hành vi mua hàng ngẫu hứng giữa các nhóm tuổi và giới tính không?
    Nghiên cứu cho thấy nhóm tuổi trẻ (18-39) có xu hướng mua hàng ngẫu hứng cao hơn, trong khi không có sự khác biệt đáng kể giữa nam và nữ về hành vi này.

  5. Làm thế nào các siêu thị có thể tăng doanh số từ hành vi mua hàng ngẫu hứng?
    Bằng cách tăng cường quảng cáo hấp dẫn, cải thiện trưng bày, đào tạo nhân viên bán hàng chuyên nghiệp, tối ưu hóa bố trí cửa hàng và tổ chức các chương trình khuyến mãi linh hoạt, siêu thị có thể kích thích khách hàng mua thêm sản phẩm ngoài kế hoạch, từ đó tăng doanh số và lợi nhuận.

Kết luận

  • Hành vi mua hàng ngẫu hứng chiếm tỷ lệ cao trong tổng doanh số bán hàng tại siêu thị Đà Nẵng, đặc biệt ở nhóm khách hàng trẻ tuổi.
  • Quảng cáo và trưng bày hàng hóa là hai nhân tố có ảnh hưởng mạnh nhất đến hành vi mua hàng ngẫu hứng.
  • Nhân viên bán hàng, cách phân tầng luồng đường đi và khuyến mãi cũng đóng vai trò quan trọng trong việc kích thích mua hàng ngẫu hứng.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để các siêu thị xây dựng chiến lược tiếp thị, kinh doanh hiệu quả, tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường bán lẻ.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi và đánh giá hiệu quả trong vòng 6-12 tháng, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các khu vực khác để so sánh và hoàn thiện mô hình hành vi mua hàng ngẫu hứng.

Hành động ngay hôm nay để tối ưu hóa trải nghiệm mua sắm và gia tăng doanh số tại siêu thị của bạn!