Nghiên Cứu Hành Vi Cảm Thán Trong Tác Phẩm "Tôi Thấy Hoa Vàng Trên Cỏ Xanh" Của Nguyễn Nhật Ánh

Nhiều công trình đã nghiên cứu về hành vi ngôn ngữ nói chung và hành vi cảm thán nói riêng. Các tác phẩm như “Ngữ dụng học” của Nguyễn Đức Dân, “Dụng học Việt Ngữ” của Nguyễn Thiện Giáp, và luận án “Câu cảm thán trong tiếng Việt” của Nguyễn Thị Hồng Ngọc đã cung cấp nền tảng lý thuyết quan trọng. Các nghiên cứu này tập trung vào khái niệm, cấu trúc và đặc điểm của câu cảm thán, giúp hiểu rõ hơn về sắc thái cảm thán và tác động của chúng.

Đã có một số nghiên cứu về tác phẩm của Nguyễn Nhật Ánh, đặc biệt là “Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh”. Tuy nhiên, phần lớn tập trung vào nội dung và hình thức biểu hiện, ít chú trọng đến phân tích ngôn ngữ, đặc biệt là hành vi cảm thán. Nghiên cứu này sẽ đi sâu vào phân tích hành vi, một khía cạnh còn bỏ ngỏ, nhằm khám phá những giá trị độc đáo trong phong cách viết của Nguyễn Nhật Ánh.

Hành vi ngôn ngữ là hành động sử dụng ngôn từ nhằm tác động đến người nghe trong giao tiếp. Austin chia hành vi ngôn ngữ thành ba loại: hành vi tạo lời, hành vi mượn lời và hành vi ở lời. Trong đó, hành vi ở lời (illocutionary act) là hành động người nói thực hiện khi nói, nhằm gây ra những hiệu quả ngôn ngữ nhất định. Nghiên cứu này tập trung vào hành vi ở lời, đặc biệt là hành vi cảm thán.

Hành vi cảm thán là hành vi thể hiện rõ nhất tình cảm, cảm xúc của con người. Nó thường được biểu thị bằng câu cảm thán gắn liền với giao tiếp và môi trường hội thoại. Hành vi cảm thán có nhiều chức năng, bao gồm thể hiện sự ngạc nhiên, vui mừng, đau khổ, thất vọng... Nghiên cứu này sẽ đi sâu vào phân tích chức năng của hành vi cảm thán trong tác phẩm của Nguyễn Nhật Ánh.

Các từ cảm thán như “Ôi!”, “Trời ơi!”, “Chao ôi!” thường xuyên xuất hiện trong tác phẩm, thể hiện trực tiếp cảm xúc của nhân vật. Ví dụ, khi chứng kiến một cảnh đẹp, nhân vật có thể thốt lên “Ôi, đẹp quá!”. Việc sử dụng các từ cảm thán này giúp tăng tính biểu cảm cho đoạn văn và thể hiện rõ phản ứng của nhân vật trước một tình huống.

Ngoài từ cảm thán, Nguyễn Nhật Ánh còn sử dụng quán ngữ để biểu hiện hành vi cảm thán. Các cụm từ như “hết hồn”, “chết khiếp”, “mừng rớt nước mắt” được dùng để diễn tả những cảm xúc mạnh mẽ của nhân vật. Chẳng hạn, “Thằng Tường hết hồn khi thấy con chó lao ra”. Việc sử dụng quán ngữ giúp giọng văn trở nên sinh động và gần gũi hơn với độc giả, thể hiện rõ tâm lý nhân vật.

Hành vi cảm thán trực tiếp được thể hiện qua các câu cảm thán với dấu chấm than. Ví dụ, “Đẹp quá!”. Những câu này diễn tả trực tiếp cảm xúc của nhân vật. Tính trực tiếp này thể hiện rõ thái độ của người nói, giúp độc giả dễ dàng cảm nhận được cảm xúc của nhân vật và sự đồng cảm.

Hành vi cảm thán gián tiếp không sử dụng từ cảm thán hoặc cấu trúc câu cảm thán, mà thể hiện cảm xúc thông qua ngữ cảnh và ý nghĩa của câu nói. Ví dụ, nhân vật có thể nói “Tôi không tin vào mắt mình!” để thể hiện sự ngạc nhiên tột độ. Hành vi này đòi hỏi người đọc phải cảm thụ văn học và giải mã thông điệp ẩn sau câu chữ, tạo ra sự ấn tượng.

Hành vi cảm thán có thể được sử dụng để hồi đáp các hành vi khác như hỏi, cầu khiến, thông báo, thuyết phục. Ví dụ, nhân vật có thể thốt lên “Thật sao?” để hồi đáp một thông báo bất ngờ, thể hiện sự quan tâm và khuyến khích người nói tiếp tục chia sẻ thông điệp.

Hành vi cảm thán có thể được sử dụng để bắt đầu một cuộc trò chuyện. Ví dụ, nhân vật có thể thốt lên “Ôi, không!” để thu hút sự chú ý của người khác và thông báo về một sự việc không may. Việc sử dụng cảm xúc ngay từ đầu giúp tạo ra sự kết nối giữa các nhân vật và thúc đẩy tình huống truyện.

Việc sử dụng hành vi cảm thán một cách linh hoạt và sáng tạo là một trong những yếu tố tạo nên phong cách viết đặc trưng của Nguyễn Nhật Ánh. Ông không chỉ sử dụng từ cảm thán mà còn tận dụng cấu trúc câu và ngữ cảnh để truyền tải cảm xúc. Điều này giúp giọng văn của ông trở nên chân thực và gần gũi với độc giả.

Hành vi cảm thán giúp thể hiện rõ tâm lý và cảm xúc của trẻ thơ trong tác phẩm. Sự ngây thơ, trong sáng, yêu thương, sự đồng cảm, nỗi buồn vui... đều được diễn tả qua ngôn ngữ cảm thán. Nghiên cứu này giúp hiểu rõ hơn về thế giới tâm hồn của nhân vật và những kỷ niệm tuổi thơ.