Luận án tiến sĩ: Phương thức dịch thành ngữ đánh giá con người từ ba ngôn ngữ Anh, Nga, Việt

• Tác giả: Nguyễn Thị Hương
• Người hướng dẫn: GS.TS Nguyễn Thiện Giáp
• Trường học: Đại học Ngoại ngữ Hà Nội
• Chuyên ngành: Lí luận ngôn ngữ
• Đề tài: Nghiên cứu dịch thành ngữ đánh giá con người qua ba ngôn ngữ: Anh, Nga, Việt
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2002
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CÁM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU DỊCH THUẬT VÀ DỊCH THÀNH NGỮ
• 1.1. Dịch thuật và lí thuyết dịch
• 1.2. Khái niệm về thuật ngữ dịch thuật
• 1.3. Về thuật ngữ lí thuyết dịch
• 1.4. Lối tiếp cận dịch và phương pháp dịch
• 1.5. Phương pháp dịch
• 1.6. Quan điểm về dịch giả. Dịch thành ngữ
• 1.7. Tiểu kết chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: THÀNH NGỮ NHẬN XÉT ĐÁNH GIÁ CON NGƯỜI TRONG TIẾNG ANH, TIẾNG NGA VÀ TIẾNG VIỆT
• 2.1. Khái niệm cơ bản về thành ngữ
• 2.2. Vắn tắt vài nét về tình hình nghiên cứu thành ngữ trong tiếng Anh, tiếng Nga và tiếng Việt
• 2.3. Xác định TNDGN và tiêu chí phân loại TNDGN
• 2.4. Những nhận xét cơ bản về TNDGN trong ba ngôn ngữ Anh, Nga, Việt
• 2.5. Những nhận xét về sự phân bố của TNDGN
• 2.6. Những nhận xét về cấu trúc của TNDGN
• 2.7. Những nhận xét về ngữ nghĩa của TNDGN
• 2.8. Mối liên hệ giữa ngữ nghĩa và hình ảnh của các TNDGN trong tiếng Anh, tiếng Nga và tiếng Việt. Thái độ tích cực hay không tích cực trong nhận xét đánh giá con người
• 2.9. Dùng thành ngữ trực tiếp hay gián tiếp trong nhận xét đánh giá về con người. Điều tra trường hợp: phương thức thể hiện và tần suất sử dụng các TNDGN
• 2.10. Tiểu kết chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: PHƯƠNG THỨC DỊCH THÀNH NGỮ TỪ TIẾNG ANH SANG TIẾNG NGA VÀ TIẾNG VIỆT
• 3.1. Quy trình dịch thành ngữ
• 3.2. Nguyên tắc dịch
• 3.3. Nhận dạng thành ngữ
• 3.4. Giải nghĩa thành ngữ
• 3.5. Phương thức dịch
• 3.6. Khái niệm tương đương / không tương đương trong dịch thành ngữ
• 3.7. Xác định khái niệm dịch được và không thể dịch được trong dịch thành ngữ
• 3.8. Các phương thức chủ yếu trong dịch thành ngữ
• 3.9. Ứng dụng trong khi chuyển dịch thành ngữ từ tiếng Việt sang tiếng Anh và tiếng Nga
• 3.10. Ứng dụng thực tế trong dịch thành ngữ Anh Nga Việt
• 3.11. Ứng dụng trong giảng dạy
• 3.12. Tiểu kết chương 3
• KẾT LUẬN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng quan tình hình nghiên cứu dịch thuật và dịch thành ngữ

Chương này cung cấp cái nhìn tổng quan về thành ngữ và dịch thuật trong ba ngôn ngữ: Anh, Nga, và Việt. Dịch thuật không chỉ là việc chuyển đổi ngôn ngữ mà còn là một nghệ thuật, đòi hỏi người dịch phải hiểu sâu sắc về văn hóa và ngữ nghĩa của cả hai ngôn ngữ. Các khái niệm cơ bản về dịch thuật và lý thuyết dịch được trình bày rõ ràng, giúp người đọc nắm bắt được các phương pháp và lối tiếp cận trong nghiên cứu ngôn ngữ. Đặc biệt, chương này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hiểu biết về văn hóa ngôn ngữ trong quá trình dịch, từ đó tạo ra những bản dịch chính xác và phù hợp với ngữ cảnh. Một số phương pháp dịch như dịch tương đương, dịch mô tả, và dịch diễn dịch được phân tích chi tiết, giúp người đọc có cái nhìn sâu sắc hơn về quy trình dịch thuật.

1.1. Khái niệm về thuật ngữ dịch thuật

Khái niệm về dịch thuật được định nghĩa rõ ràng, nhấn mạnh rằng đây không chỉ là việc chuyển đổi từ ngữ mà còn là việc truyền tải ý nghĩa và cảm xúc của văn bản gốc. Dịch thành ngữ là một phần quan trọng trong nghiên cứu ngôn ngữ, vì nó phản ánh cách mà người bản ngữ đánh giá và nhìn nhận con người qua các biểu tượng văn hóa. Việc phân tích các thành ngữ trong ba ngôn ngữ giúp làm nổi bật sự khác biệt và tương đồng trong cách mà các nền văn hóa khác nhau thể hiện quan điểm về con người.

II. Thành ngữ nhận xét đánh giá con người trong tiếng Anh tiếng Nga và tiếng Việt

Chương này tập trung vào việc phân tích các thành ngữ dùng để đánh giá con người trong ba ngôn ngữ. Các khái niệm cơ bản về thành ngữ được làm rõ, cùng với việc khảo sát tình hình nghiên cứu thành ngữ trong tiếng Anh, tiếng Nga và tiếng Việt. Thành ngữ đánh giá con người không chỉ phản ánh đặc điểm văn hóa mà còn thể hiện tư duy và cách nhìn nhận của mỗi dân tộc. Các tiêu chí phân loại thành ngữ được đưa ra, giúp người đọc hiểu rõ hơn về cách mà các thành ngữ này được sử dụng trong ngữ cảnh cụ thể. Đặc biệt, chương này cũng chỉ ra mối liên hệ giữa ngữ nghĩa và hình ảnh của các thành ngữ, từ đó làm nổi bật thái độ tích cực hay tiêu cực trong việc đánh giá con người.

2.1. Những nhận xét cơ bản về TNDGN trong ba ngôn ngữ

Phân tích các thành ngữ đánh giá con người trong tiếng Anh, tiếng Nga và tiếng Việt cho thấy sự phong phú và đa dạng trong cách diễn đạt. Mỗi ngôn ngữ có những thành ngữ riêng biệt, phản ánh đặc trưng văn hóa và tư duy của người dân. Việc so sánh các thành ngữ này không chỉ giúp hiểu rõ hơn về ngôn ngữ mà còn mở rộng kiến thức về văn hóa và xã hội của từng quốc gia. Các thành ngữ được phân loại theo cấu trúc và ngữ nghĩa, từ đó rút ra những nhận xét về sự phân bố và cách sử dụng trong giao tiếp hàng ngày.

III. Phương thức chuyển dịch thành ngữ từ tiếng Anh sang tiếng Nga và tiếng Việt

Chương này trình bày các phương thức chuyển dịch thành ngữ từ tiếng Anh sang tiếng Nga và tiếng Việt. Việc xác định khái niệm tương đương và không tương đương trong dịch thành ngữ là rất quan trọng, vì nó ảnh hưởng đến chất lượng bản dịch. Các phương thức dịch như dịch mô tả, dịch tương đương, và dịch diễn dịch được phân tích chi tiết, giúp người dịch có cái nhìn rõ ràng về cách thức chuyển đổi giữa các ngôn ngữ. Chương này cũng đưa ra các ứng dụng thực tế trong việc giảng dạy và học tập, từ đó nâng cao hiệu quả trong việc sử dụng thành ngữ trong giao tiếp.

3.1. Khái niệm tương đương không tương đương trong dịch thành ngữ

Khái niệm tương đương trong dịch thành ngữ được làm rõ, nhấn mạnh rằng không phải lúc nào cũng có thể tìm thấy một thành ngữ tương đương hoàn hảo giữa các ngôn ngữ. Việc hiểu rõ về ngữ cảnh và văn hóa là rất cần thiết để có thể chuyển dịch một cách chính xác. Các ví dụ cụ thể được đưa ra để minh họa cho các phương thức dịch khác nhau, từ đó giúp người đọc nhận thức được sự phức tạp trong việc dịch thành ngữ và tầm quan trọng của việc nắm vững kiến thức về văn hóa và ngôn ngữ.